Pełny tekst orzeczenia

WYROK

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SA Jan Futro

Sędziowie: SA Ewa Staniszewska

SA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

Protokolant: st. sekr. sąd. Kinga Kwiatkowska

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2014 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa K. A. i M. A.

przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji pozwanego (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 10 kwietnia 2014 r., sygn. XII C 1093/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach II., IV. i VI. w ten sposób, że:

1. w punkcie II. oddala powództwo względem pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W.,

2. w punkcie IV. zasądza solidarnie od powodów K. A. i M. A. na rzecz pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 7.217 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania,

3. uchyla punkt VI.;

II.  zasądza solidarnie od powodów K. A. i M. A. na rzecz pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 21.092 zł (dwadzieścia jeden tysięcy dziewięćdziesiąt dwa złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA E. Staniszewska SSA J. Futro SSA M. Mazurkiewicz-Talaga

Sygn. akt IACa 827/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 29 maja 2013 r. K. A. i M. A. wnieśli o:

1.  zobowiązanie pozwanego J. B. do złożenia oświadczenia woli o następującej treści: „J. B. ustanawia odrębną własność lokalu mieszkalnego położonego na 2. (drugim) piętrze budynku mieszkalnego wielorodzinnego w P. przy ul. (...) (dwa), składającego się z: korytarza, łazienki, dwóch pokoi oraz pokoju z aneksem kuchennym o łącznej powierzchni 50,59 m ², wydzielonego z nieruchomości, dla której w Sądzie Rejonowym Poznań – Stare Miasto w P., V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta (...), z własnością którego związany jest udział wynoszący 0, (...) części we współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) i przenosi na rzecz K. A. i M. A. w udziałach wynoszących po ½ części na rzecz każdego z nabywców własność lokalu mieszkalnego położonego na 2. (drugim) piętrze budynku mieszkalnego wielorodzinnego w P. przy ul. (...) (dwa), składającego się z: korytarza, łazienki, dwóch pokoi oraz pokoju z aneksem kuchennym o łącznej powierzchni 50,59 m ², wydzielonego z nieruchomości, dla której w Sądzie Rejonowym Poznań – Stare Miasto w P., V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta (...), z własnością którego związany jest udział wynoszący 0, (...) części we współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą (...)”;

2.  o zobowiązanie pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. do złożenia oświadczenia woli o następującej treści: (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W., ul. (...), (...)-(...) W., wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W., XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...), REGON (...) wyraża bezwarunkową zgodę na zwolnienie spod obciążenia hipotecznego lokalu mieszkalnego w P., ul. (...) o łącznej powierzchni 50,59 m ², który to zostanie wyodrębniony z w księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P., V Wydział Ksiąg Wieczystych”;

3.  o zasądzenie od pozwanych na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania sądowego.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 10 kwietnia 2014 r., sygn. XII C 1093/13:

1.  zobowiązano pozwanego J. B. do złożenia oświadczenia woli o następującej treści: „J. B. ustanawia odrębną własność lokalu mieszkalnego położonego na 2. (drugim) piętrze budynku mieszkalnego wielorodzinnego w P. przy ul. (...) (dwa), składającego się z: korytarza, łazienki, dwóch pokoi oraz pokoju z aneksem kuchennym o łącznej powierzchni 50,59 m ², wydzielonego z nieruchomości, dla której w Sądzie Rejonowym Poznań – Stare Miasto w P., V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta (...), z własnością którego związany jest udział wynoszący 0, (...) części we współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) i przenosi na rzecz K. A. i M. A. w udziałach wynoszących po ½ części na rzecz każdego z nabywców własność lokalu mieszkalnego położonego na 2. (drugim) piętrze budynku mieszkalnego wielorodzinnego w P. przy ul. (...) (dwa), wejście 2a, składającego się z: korytarza, łazienki, dwóch pokoi oraz pokoju z aneksem kuchennym o łącznej powierzchni 50,59 m ², wydzielonego z nieruchomości, dla której w Sądzie Rejonowym Poznań – Stare Miasto w P., V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta (...), z własnością którego związany jest udział wynoszący 0, (...) części we współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą (...)”;

2.  zobowiązano pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. do złożenia oświadczenia woli o następującej treści: (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W., ul. (...), (...)-(...) W., wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W., XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...), REGON (...) wyraża bezwarunkową zgodę na zwolnienie spod obciążenia hipotecznego lokalu mieszkalnego w P., ul. (...) wejście 2a, o łącznej powierzchni 50,59 m ², który to zostanie wyodrębniony z w księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P., V Wydział Ksiąg Wieczystych”;

3.  zasądzono od pozwanego J. B. na rzecz każdego z powodów po 2.305 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  zasądzono od pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz każdego z powodów po 2.305 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.  nakazano ściągnąć od pozwanego J. B. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 6.846,50 zł;

6.  nakazano ściągnąć od pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 6.846,50 zł;

7.  nadano wyrokowi w pkt I., III. i V. rygor natychmiastowej wykonalności.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 4 lutego 2010 r. powodowie K. S. (obecnie S.-A.) i M. A. oraz J. B. zawarli w formie aktu notarialnego umowę o wybudowanie, przedwstępną umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu oraz przedwstępną umowę sprzedaży lokalu. W umowie wskazano, że J. B. jest właścicielem nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), obręb Ł., powiat M. P., woj. (...), stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), o obszarze wynoszącym 0,018 ha, dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). W dziale IV przedmiotowej księgi wieczystej wpisana jest hipoteka umowna zwykła w kwocie 1.373.251,36 zł z tytułu zabezpieczenia kredytu na rzecz (...) Bank S.A. z siedzibą w W. oraz hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 961.275,95 zł z tytułu zabezpieczenia odsetek i innych kosztów na rzecz (...) Bank S.A. z siedzibą w W.. J. B. zobowiązał się przedłożyć do przyrzeczonej umowy sprzedaży zgodę na bezciężarowe odłączenie lokalu będącego przedmiotem umowy wydaną przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W., z której będzie wynikać, że bank wyraża zgodę na bezciężarowe odłączenie z przedmiotowej nieruchomości lokalu wraz z udziałem w gruncie albo zezwolenie na wykreślenie hipotek.

Środki na zakup lokalu będącego przedmiotem postępowania powodowie uzyskali z kredytu hipotecznego udzielonego im przez (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W..

W dniu 13 maja 2010 r. powodowie i J. B. zawarli w formie aktu notarialnego aneks do umowy z dnia 4 lutego 2010 r., w którym J. B. zobowiązał się przedłożyć kupującym najpóźniej do dnia 15 lipca 2010 r. zgodę na bezciężarowe odłączenie lokalu będącego przedmiotem umowy, wydaną przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W., z której wynikać będzie, że bank wyraża zgodę na bezciężarowe odłączenie z przedmiotowej nieruchomości lokalu wraz z udziałem w gruncie lub pismo (...) Bank S.A. z siedzibą w W., z którego wynikać będzie, że bank zobowiązuje się wyrazić zgodę na bezciężarowe odłączenie z przedmiotowej nieruchomości lokalu wraz z udziałem w gruncie pod warunkiem wpłaty wskazanej przez ten bank kwoty na wskazany przez ten bank rachunek bankowy lub zezwolenie na wykreślenie z księgi wieczystej o nr (...) hipotek, wydane przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W.. Strony ustaliły cenę sprzedaży w wysokości 313.834,50 zł, z której to kwoty strona kupująca zapłaciła 10.000 zł tytułem zadatku. Pozostałą część ceny strona kupująca zobowiązała się zapłacić po otrzymaniu przez sprzedającego jednego ze wskazanych dokumentów, na rachunki bankowe wskazanego przez sprzedającego w terminie 14 dni od otrzymania przez sprzedającego faktur VAT, nie później niż do 31.07.2010 r.

W dniu 29 czerwca 2010 r. (...) Bank S.A. z siedzibą w W. złożył J. B. oświadczenie, że wyrazi niezwłocznie pisemną bezwarunkową zgodę na zwolnienie spod obciążenia hipotecznego lokalu mieszkalnego położonego w P., ul. (...), o powierzchni 51,03 m ², który to wyodrębniony zostanie z kw nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Poznaniu, V Wydział Ksiąg Wieczystych pod warunkiem spełnienia przez kredytobiorcę wymienionych w piśmie warunków. Wskazano sześć warunków: 1) podpisanie i wejście w życie Aneksu zwalniającego spod zabezpieczenia hipotecznego lokalu mieszkalnego w P., ul. (...), pow. 51,03 m ², który wyodrębniony zostanie z kw nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Poznaniu, V Wydział Ksiąg Wieczystych,; 2) zapewnienie na rachunku kredytobiorcy prowadzonego przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. środków na pokrycie bieżących rat kredytu wraz z odsetkami oraz wszelkimi innymi należnościami wobec banku – na dzień przypadający na spłatę raty kredytu; 3) przedłożenie w banku ważną Dyspozycję Wcześniejszej Częściowej Spłaty Kredytu (na druku banku) na kwotę 238.700 zł; 4) zapewnienie tytułem przedterminowej częściowej spłaty kredytu; 5) wniesienie na rachunek kredytu środków w wysokości odpowiadającej opłacie za wcześniejszą spłatę kredytu zawartą w Tabeli Opłat i prowizji (...) Bank S.A. z siedzibą w W., która jest integralną częścią umowy kredytowej nr (...); 6) wniesienie na rachunek kredytobiorcy prowadzony w (...) Bank S.A. z siedzibą w W. środków z tytułu opłaty za aneks do Umowy Kredytu, w wysokości zgodnej z aktualnie obowiązującą w (...) Bank S.A. z siedzibą w W. Tabelą Opłat i prowizji. Wskazano, że promesa jest ważna do dnia 12 lipca 2010 r.

W dniu 9 lipca 2010 r. powódka złożyła w (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. dyspozycję przelewu na konto prowadzone w (...) Bank S.A. z siedzibą w W. dla J. B. kwoty 238.700 zł. W tytule wpłaty wpisano „zakup lokalu mieszkalnego w P. ul. (...) pow. 51,03”. Wpłatę zaksięgowano na koncie (...) Bank S.A. z siedzibą w W. w dniu 15 lipca 2010 r. W styczniu 2011 r. środki te zaksięgowano na poczet spłaty kredytu udzielonego przez (...) Bank S.A. J. B..

Powodowie zwrócili się do (...) Bank S.A. o wyrażenie zgody na zwolnienie spod obciążenia hipotecznego lokalu mieszkalnego przy ul. (...). Pozwany wskazał, że promesa z dnia 29 czerwca 2010 r. wygasła wskutek niespełnienia przez kredytobiorcę jej warunków.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Okręgowy wskazał, co następuje:

Podstawę materialnoprawną roszczenia powodów względem (...) Bank S.A. z siedzibą w W. stanowił stosunek prawny łączący J. B. z (...) Bank S.A. z siedzibą w W., związany z oświadczeniem banku złożonym w piśmie z dnia 29 czerwca 2010 r. W piśmie tym pozwany zobowiązał się do wyrażenia zgody na zwolnienie spod hipoteki lokalu, w razie spełnienia przez kredytobiorcę określonych warunków. Sąd Okręgowy – dokonując na podstawie art. 65 k.c. interpretacji przedmiotowej umowy – doszedł do przekonania, że ze względu na jej przedmiot i specyfikę prawo domagania się spełnienia świadczenia, do którego wykonania zobowiązał się bank, przysługiwało także powodom, albowiem to w związku z udzieleniem im kredytu hipotecznego przez (...) pozwany bank złożył oświadczenie. W konsekwencji Sąd I Instancji przyjął, że świadczenie określone w umowie zostało zastrzeżone na rzecz powodów.

Sąd Okręgowy wskazał, iż kwota 238.700 zł została wpłacona w terminie wyznaczonym w promesie, gdyż za dzień wpłaty należy uznać dzień złożenia przez powodów dyspozycji wypłaty środków, która została wydana w dniu 9 lipca 2010 r. Nadto uchybienie terminowi było niezawinione przez stronę powodową, bowiem nie mieli oni wpływu na to, w jakim terminie wpłata zostanie zaksięgowana przez pozwany bank. Sąd I Instancji podniósł, iż fakt przyjęcia przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. świadczenia i zaliczenia go na poczet spłaty kredytu udzielonego J. B. przeczy argumentowi o spełnieniu tego świadczenia po terminie.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że warunki określone w promesie nie były równorzędne, przeciwnie to wpłata kwoty 238.700 zł była warunkiem najistotniejszym i to od jej dokonania uzależnione było złożenie oświadczenia przez bank. Pozostałe zaś warunki miały jedynie charakter techniczny, a ich celem było zapewnienie prawidłowej realizacji spłaty kredytu.

Ponadto zdaniem Sądu I Instancji fakt przyjęcia przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwoty 238.700 zł uiszczonej przez powodów świadczy o tym, iż pozwany w sposób dorozumiany zmienił oświadczenie woli złożone w piśmie z dnia 29 czerwca 2010 r., zwalniając kredytobiorcę z warunków przez niego niespełnionych.

Z niniejszym wyrokiem nie zgodził się pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą w W., który wywiódł apelację, zaskarżając wyrok w części – pkt II., IV., VI.

Przedmiotowemu wyrokowi pozwany zarzucił:

1.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolne ustalenie, iż promesa z dnia 29 czerwca 2010 r. łącząca (...) Bank S.A. z siedzibą w W. oraz J. B. była udzielona J. B. w związku z udzieleniem przez bank (...) S.A. z siedzibą w W. kredytu hipotecznego powodom oraz ustalenie, iż łącząca (...) Bank S.A. z siedzibą w W. i J. B. umowa została zastrzeżona na rzecz powodów, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia przez sąd w przedmiotowej sprawie art. 393 k.c., oraz uznania legitymacji czynnej powodów;

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolne ustalenie, iż treść umowy łączącej (...) Bank S.A. z siedzibą w W. z J. B. nie została uregulowana w całości w promesie z dnia 29 czerwca 2010 r., podczas gdy żaden dowód przedłożony w sprawie nie potwierdza tego twierdzenia, a strony, które były związane tą promesą nie zostały nawet przesłuchane w sprawie;

3.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolne ustalenie, iż data wpłaty kwoty 238.700 zł winna być oceniana według daty dyspozycji wpłaty kwoty złożonej przez powodów w (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., a nie daty wpływu pieniędzy na rachunek (...) Banku S.A. z siedzibą w W. wskazany w promesie z dnia 29 czerwca 2010 r., z pominięciem treści promesy;

4.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolne ustalenie, iż uchybienie terminowi wpłaty kwoty 238.700 zł nie jest zawinione przez powodów, podczas gdy powodowie zlecając przelew niniejszej kwoty w dniu 9 lipca 2010 r. w (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. nie wykonali czynności nadzorczych wobec tego banku w celu zapewnienia wpływu środków pieniężnych do dnia 12 lipca 2010 r., tj. do dnia upływu ważności promesy oraz nie wykazali, aby (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wypłacił tę kwotę z naruszeniem umowy kredytowej łączącej ten bank z powodami, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia przez sąd, że wykonanie przelewu przez (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. po sześciu dniach od zlecenia narusza w jakikolwiek sposób prawa powodów;

5.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolne ustalenie, iż (...) Bank S.A. z siedzibą w W. dokonał zmiany warunków oświadczenia zawartego w promesie z dnia 29 czerwca 2010 r., podczas gdy fakt zaliczenia kwoty 238.700 zł na poczet zadłużenia J. B. nie nastąpił w dacie, kiedy obowiązywała promesa z dnia 29 czerwca 2010 r. i tym samym (...) Bank S.A. z siedzibą w W. ani J. B. nie dokonali modyfikacji stosunku prawnego, który wygasł w dniu 12 lipca 2010 r.;

6.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolne ustalenie, iż dla rozstrzygnięcia roszczenia zgłoszonego przez powodów wobec (...) Bank S.A. z siedzibą w W. ma znaczenie prawne, dlaczego J. B. nie zwrócił na rzecz powodów kwoty 238.700 zł, podczas gdy przedmiotem niniejszego postępowania nie jest żądanie zwrotu tej kwoty, a żądanie złożenia przez bank oświadczenia w przedmiocie bezciężarowego wyodrębnienia lokalu.

W konsekwencji strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości w stosunku do (...) Bank S.A. z siedzibą w W. oraz zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed Sądem Okręgowym oraz kosztów postępowania przed Sądem Apelacyjnym.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się zasadna.

W pierwszej kolejności podniesienia wymaga, iż Sąd Odwoławczy co do zasady podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I Instancji i przyjął je za własne, z zastrzeżeniem dokonania odmiennych ustaleń w zakresie wskazanym poniżej.

Treść umowy zawartej w dnia 29 czerwca 2010 r. między (...) Bank S.A. z siedzibą w W. i J. B. została w całości uregulowana w jej treści. Niniejsza umowa nie była została zawarta w związku z udzieleniem przez bank (...) S.A. z siedzibą w W. kredytu hipotecznego powodom ani nie została zastrzeżona na rzecz powodów. Pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą w W. nie dokonał również następczej zmiany warunków oświadczenia zawartego w promesie z dnia 29 czerwca 2010 r. Powodowie – mimo znajomości treści promesy - nie podjęli przed dokonaniem na konto pozwanego wpłaty kwoty 238.700 zł jakichkolwiek czynności nadzorczych, mających na celu ustalenie, czy J. B. spełnił pozostałe warunki przewidziane w promesie. Nie podjęli również czynności nadzorczych względem banku (...) S.A. z siedzibą w W. w celu zapewnienia uznania rachunku pozwanego banku przed dniem 12 lipca 2010 r.

Na uwzględnienie zasługuje najdalej idący zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powodów.

Według art. 64 k.c. prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa „przepis ten nie jest samoistną podstawą dla kreowania obowiązku złożenia oznaczonego oświadczenia woli. Stanowi on jedynie podstawę do stwierdzenia przez sąd, że dłużnik ma obowiązek złożenia oświadczenia woli. Innymi słowy, przepis art. 64 k.c. określa jedynie skutki prawne wynikające ze stwierdzenia istnienia takiego obowiązku, którego źródłem muszą być jednak określone, istniejące stosunki prawne, a których zbadanie i ocena jest obowiązkiem sądu uwzględniającego powództwo na podstawie tego przepisu. Zobowiązanie do złożenia stosownego oświadczenia woli może wynikać ze źródeł o różnym charakterze, a więc zarówno z ustawy, jak i z ważnej czynności prawnej” (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 29 stycznia 1999 r., sygn. I CKU 86/98, LexPolonica nr 343980).

W myśl art. 393 § 1 k.c. jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. Zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać. Dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie trzeciej. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Sądu Najwyższego „beneficjent umowy uregulowanej w art. 393 k.c. musi zostać w tej umowie wskazany, a przynajmniej muszą zostać w umowie zawarte takie postanowienia, które pozwolą go zidentyfikować” (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 listopada 2003 r., sygn. IV CK 206/2002, LexPolonica nr 1632218). Umowy na rzecz osoby trzeciej nie domniemywa się (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 4 października 1984 r., sygn. II CR 329/84, LexPolonica nr 320213). Treścią zastrzeżenia jest postanowienie, że świadczenie umówione z wierzycielem spełni dłużnik na rzecz osoby trzeciej.

Przenosząc niniejsze rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy wskazać, iż pomiędzy powodami, a pozwanym (...) Bank S.A. z siedzibą w W. brak stosunku obligacyjnego, z którego wynikałby obowiązek złożenia przez pozwanego oświadczenia woli o treści wskazanej w żądaniu pozwu. Podstawę istnienia tego obowiązku mogłaby stanowić umowa między (...) Bank S.A. z siedzibą w W., a J. B., gdyby zawarto w niej zastrzeżenie świadczenia na rzecz powodów. Podkreślenia wymaga jednak, iż - wbrew ustaleniom Sądu I Instancji - umowa z dnia 29 czerwca 2010 r. nie zawiera takiego zastrzeżenia. Z poczynionych wyżej rozważań wynika, iż zgodnie ze stanowiskiem utrwalonym zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie zastrzeżenie to musi być wyraźne, nie można go domniemywać, beneficjent świadczenia musi być określony w treści umowy poprzez jego wyraźne wskazanie bądź w sposób pozwalający na jego oznaczenie. Natomiast w przedmiotowym stanie faktycznym w dokumencie promesy brak takiego zastrzeżenia, brak w ogóle wskazania na osoby powodów bądź okoliczność zawarcia z nimi umowy przez J. B., jako przyczynę zawarcia umowy z dnia 29 czerwca 2010 r. W tej sytuacji nie jest możliwe ustalenie na podstawie art. 65 k.c. dodatkowej treści umowy zawartej przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. i J. B..

Niezależnie od powyższego należy wskazać, iż nie jest prawidłowe ustalenie Sądu I Instancji, że umowa z dnia 29 czerwca 2010 r. łącząca (...) Bank S.A. z siedzibą w W. i J. B. nie wygasła w dniu 12 lipca 2010 r. z powodu niespełnienia jej warunków przez kredytobiorcę.

Po pierwsze podkreślenia wymaga, iż przedmiotowa umowa nakładała na J. B. nie jeden, ale sześć obowiązków, od spełnienia których uzależnione było złożenie przez bank oświadczenia woli o zgodzie na bezciężarowe odłączenie lokalu mieszkalnego. Brak w niniejszym stanie faktycznym okoliczności pozwalających na zróżnicowanie wagi poszczególnych spośród tych obowiązków. Z tego względu należy uznać, iż do wygaśnięcia umowy doprowadził już sam fakt niespełnienia warunków w postaci podpisania i wejścia w życie Aneksu zwalniającego spod zabezpieczenia hipotecznego lokalu mieszkalnego oraz złożenia ważnej Dyspozycji Wcześniejszej Częściowej Spłaty Kredytu.

Po drugie zaś należy wskazać, że w ustalonym przez strony terminie nie został także spełniony warunek w postaci zapewnienia na rachunku banku kwoty 238.700 zł. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa „spełnienie świadczenia bezgotówkowego następuje w dniu uznania rachunku bankowego wierzyciela, chyba że strony stosunku zobowiązaniowego postanowiły inaczej” (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 1995 r., sygn. III CZP 164/94, Lex 4159), zaś strony umowy z dnia 29 czerwca 2010 r. nie dokonały modyfikacji w tym zakresie. Z tego względu należało przyjąć, iż fakt uznania rachunku bankowego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. dopiero w dniu 15 lipca 2010 r. skutkował niedochowaniem zastrzeżonego terminu płatności.

Nadto słusznie wskazał skarżący, iż powodowie nie wykazali by dochowali w tym zakresie należytej staranności. Mimo znajomości treści promesy dokonali płatności na rachunek banku nie wiedząc, czy J. B. spełnił pozostałe warunki przewidziane w promesie. Nie wykazali również, by dopełnili jakichkolwiek czynności względem banku (...) S.A. w W. w celu zapewnienia uznania rachunku pozwanego banku przed dniem 12 lipca 2010 r.

Zgodnie z art. 356 k.c. wierzyciel może żądać osobistego świadczenia dłużnika tylko wtedy, gdy to wynika z treści czynności prawnej, z ustawy albo z właściwości świadczenia. Jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika. W doktrynie wskazano, że gdy chodzi o świadczenia pieniężne brak jest uzasadnionego interesu dla odmowy przyjęcia świadczenia i jest rzeczą obojętną, od kogo wierzyciel otrzyma to świadczenie, gdyż w interesie wierzyciela jest uzyskanie tego świadczenia, tylko bowiem w ten sposób następuje wykonanie zobowiązania. W przypadku świadczenia pieniężnego wierzyciel może odmówić jego przyjęcia jedynie w dwóch wypadkach: gdy wierzytelność nie jest jeszcze wymagalna oraz gdy osoba trzecia działa wbrew woli dłużnika, a jednocześnie nie wchodzi w grę zastosowanie art. 518 § 1 pkt 1 lub k.c. (R.-G. A., Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, Lex).

Mając na uwadze powyższe należy wskazać, iż w niniejszym stanie faktycznym (...) Bank S.A. z siedzibą w W. zasadnie przyjął świadczenie należne mu od J. B. z rąk powodów, a więc osób trzecich w rozumieniu art. 356 § 2 k.c. Świadczenie to miało bowiem charakter pieniężny oraz było wymagalne. Ponadto wpłata nastąpiła na rachunek bankowy prowadzony w (...) Bank S.A. z siedzibą w W. dla J. B., zatem możliwe było oznaczenie, iż świadczenie zostało spełnione na poczet jego długu. Tym samym brak podstaw do przypisywania okoliczności przyjęcia przez pozwany bank świadczenia pieniężnego z rąk powodów innego znaczenia niż zwolnienie z długu J. B.. W szczególności brak podstaw do uznania, iż pozwany zmienił w sposób dorozumiany oświadczenie woli złożone w umowie z dnia 29 czerwca 2010 r.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację i na podstawie art.386par.1kpc zmienił zaskarżony wyrok w punkcie II. w ten sposób, że oddalił powództwo względem pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W..

W konsekwencji faktu, że Sąd Odwoławczy nie podzielił rozstrzygnięcia Sądu I Instancji co do oceny zasadności powództwa względem pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W., zmianie podlegało również rozstrzygnięcie co do kosztów postępowania przed Sądem I Instancji zawarte w punktach IV. i VI. zaskarżonego wyroku.

Zgodnie z ogólną regułą z przepisu art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Koszty postępowania pierwszoinstancyjnego poniesione przez pozwanego (...) Bank S.A. w W. w wysokości 7.217 zł stanowiła: koszty zastępstwa adwokackiego – 7.200 zł oraz opłata od pełnomocnictwa – 17 zł.

Według § 6 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. Nr 0, poz. 490 ze zm.) stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy powyżej 200.000 zł – 7.200 zł. Wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie wynosiła 313.835 zł.

Z tego względu Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie IV. w ten sposób, że zasądził solidarnie od powodów K. A. i M. A. na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I Instancji.

Ponadto Sąd Apelacyjny uchylił punkt VI. zaskarżonego wyroku, wobec braku podstaw do obciążenia pozwanego, jako strony wygrywającej proces, kosztami sądowymi od uiszczenia, których zwolniona była strona powodowa.

O kosztach postępowania drugoinstancyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Na koszty postępowania przed Sądem Apelacyjnym poniesione przez stronę pozwaną złożyły się następujące kwoty: 15.692 zł – opłata od apelacji oraz 5.400 zł – koszty zastępstwa procesowego.

W myśl art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r. Nr 0, poz. 1025 ze zm.) opłatę stosunkową pobiera się w sprawach o prawa majątkowe; wynosi ona 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100.000 złotych.

Zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 2 w/w rozporządzenia stawki minimalne wynoszą za prowadzenie sprawy w postępowaniu apelacyjnym przed sądem apelacyjnym - 75% stawki minimalnej, a jeżeli w pierwszej instancji nie prowadził sprawy ten radca prawny - 100% stawki minimalnej, w obu wypadkach nie mniej niż 120 zł.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny zasądził solidarnie od powodów K. A. i M. A. na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 21.092 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA E. Staniszewska SSA J. Futro SSA M. Mazurkiewicz-Talaga