Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (dawniej (...) w B.) wniosła o wpisanie wzmianki o złożeniu do akt rejestrowych sprawozdania finansowego za okres od dnia 1 stycznia 2013 r. do dnia 30 listopada 2013 r., uchwały o jego zatwierdzeniu, jak również sprawozdania z działalności w tym okresie.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy oddalił wniosek oraz orzekł o kosztach postępowania. Orzeczenie to oparł na następujących ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach natury prawnej:

Sąd rejestrowy zważył, iż stosownie do regulacji zawartych w art. 52 ust. 1 i art. 69 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 330 ze zm. - dalej jako „u. o r.”) kierownik jednostki zapewnia sporządzenie, a następnie składa we właściwym rejestrze sądowym roczne sprawozdanie finansowe, opinię biegłego rewidenta, jeżeli podlegało ono badaniu, odpis uchwały organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty, a w przypadku spółek kapitałowych także sprawozdanie z działalności.

Zasadą jest, że sprawozdanie finansowe sporządza się za okres sprawozdawczy obejmujący czas od zdarzenia powodującego otwarcie ksiąg rachunkowych do zdarzenia powodującego zamknięcie ksiąg rachunkowych (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 12 ust. 1 i 2 u.o.r.). Otwarcie ksiąg rachunkowych następuje na dzień rozpoczęcia działalności – co ustawodawca definiuje jako dzień pierwszego zdarzenia wywołującego skutki o charakterze majątkowym lub finansowym (art. 12 ust. 1 pkt 1 u. o r.). – a następnie początek każdego kolejnego roku obrotowego (art. 12 ust. 1 pkt 2 u. o r.), a niezależnie od powyższego także na dzień zmiany formy prawnej (art. 12 ust. 1 pkt 3 u. o r.).

Księgi zamyka się natomiast nie tylko na dzień kończący rok obrotowy (art. 12 ust. 2 pkt 1 u. o r.), lecz również na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej (art. 12 ust. 2 pkt 3 u. o r.).

W art. 3 ust. 1 pkt 9 zdanie trzecie u. o r. przewidziano jednak, że jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego można księgi rachunkowe i sprawozdanie rachunkowe za ten okres połączyć z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny. Jednocześnie zgodnie z art. 12 ust. 3 pkt 1 u. o r. można nie zamykać i nie otwierać ksiąg rachunkowych m.in. w przypadku przekształcenia spółki osobowej oraz spółki cywilnej w inną spółkę osobową, a także spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową (nie ma zatem takiej możliwości w przypadku przekształcenia spółdzielni pracy w spółkę).

Odnosząc do niniejszej sprawy opisane wyżej zasady sporządzania dokumentów finansowych Sąd rejestrowy stwierdził, że sprawozdanie finansowe objęte niniejszym wnioskiem zostało sporządzone z naruszeniem regulacji art. 45 ust. 1 w zw. z art. 12 ust. 2 pkt u.o r. sporządzono je bowiem na dzień 30 listopada 2013 r., podczas gdy zgodnie z art. 203g ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r., poz. 1443 – dalej jako „Pr. Spółdz.”) przekształcenie spółdzielni pracy w spółkę handlową następuje z chwilą wpisu spółki przekształconej do rejestru (dzień przekształcenia), co w niniejszej sprawie nastąpiło w dniu 11 grudnia 2013 r. ( zob. k. 66 akt rejestrowych). Oznacza to, że zamknięcie ksiąg rachunkowych powinno nastąpić na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, to jest na dzień 10 grudnia 2013 r. (art. 12 ust. 2 pkt 3 u. o r.), a zatem sprawozdanie finansowe powinno obejmować okres od dnia 1 stycznia 2013 r. do dnia 10 grudnia 2013 r.

W ocenie Sądu rejestrowego już tylko z tego powodu nastąpić musiała odmowa wpisu w części dotyczącej nieprawidłowo sporządzonego sprawozdania finansowego za w/w okres, co uzasadniało również oddalenie wniosku gdy chodzi o ujawnienie faktu złożenia uchwały zgromadzenia wspólników o ich zatwierdzeniu. Sąd rejestrowy posiada bowiem kompetencję do badania zgodności z prawem uchwał wspólników (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2013 r., III CNP 1/13, LEX nr 1380941), a nie ulega wątpliwości, że gdy sprawozdanie finansowe zostało sporządzone niezgodnie z prawem, a zgromadzenie wspólników podjęło uchwałę o jego zatwierdzeniu, to uchwała taka jest sprzeczna z bezwzględnie obowiązującymi przepisami rangi ustawowej, których celem jest zagwarantowanie rzetelności jego sporządzenia (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2012 r., II CSK 350/11, OSNC-ZD 20013, Nr 2, poz. 40).

Sąd I instancji zgodził się z twierdzeniem wnioskodawcy, iż gdy podmiot rozpoczyna działalność w drugiej połowie roku obrotowego, to możliwe jest, że jego pierwsze roczne sprawozdanie finansowe podlegające wpisowi do rejestru na podstawie art. 40 pkt 2 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r., poz. 1203 ze zm.) będzie sprawozdaniem obejmującym okres dłuży niż okres roku kalendarzowego (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2014 r., III CZP 15/14, Biuletyn SN 2014/4/9) powyższa zasada – wynikająca z art. 3 ust. 1 pkt 9 u. o r. – nie może jednak znaleźć zastosowanie w niniejszej sprawie. Zdaniem Sądu rejestrowego nie ulega wątpliwości, że ustawowa definicja dnia rozpoczęcia działalności, tj. dnia pierwszego zdarzenia wywołującego skutki o charakterze majątkowym i finansowych (art. 12 ust. 1 pkt 1 u. o r.) dotyczyć może wyłącznie podmiotu nowopowstałego, ustawodawca odrębnie uregulował bowiem zagadnienie zamknięcia i otwarcia ksiąg rachunkowych w przypadku zmiany formy prawnej, jaką jest niewątpliwie przekształcenie spółdzielni pracy w spółkę handlową. W takim przypadku spółce przekształconej przysługują wszystkie dotychczasowe prawa i obowiązki spółdzielni (art. 203h § 1 Pr. Spółdz.), w ten sposób bowiem realizowana jest – podobnie jak w przypadku przekształcenia spółek (art. 553 § 1 k.s.h.) zasada ciągłości podmiotowej pomimo przekształcenia. Z tego powodu uznać należy, że pomimo zmiany formy („szaty”) ustrojowej zarówno przed, jak i po przekształceniu mamy do czynienia z tym samym podmiotem (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1991 r., III CRN 321/91, OSNCP 1992, nr 7-8, poz. 142; uzasadnienie uchwały 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 stycznia 2009 r., II GPS 6/08, ONSAiWSA 2009, nr 3, poz. 45).

Pomijając niewątpliwą uciążliwość związaną z koniecznością zamknięcia ksiąg rachunkowych na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, tj. 10 grudnia 2013 r., a następnie także na dzień kończący rok obrotowy, tj. 31 grudnia 2013 r. Sąd rejestrowy wskazał, że tak obowiązująca regulacja, jak i postanowienia § 25 umowy spółki, a poprzednio także § 40 statutu spółdzielni ( zob. k. 17 niniejszych akt rejestrowych oraz k. 848 akt KRS 66824) nie dopuszczają innej możliwości sporządzenia sprawozdań finansowych dotyczących roku 2013.

Sąd rejestrowy podkreślił, że przyjmując do akt rejestrowych dokumenty i czyniąc o powyższym wzmiankę w rejestrze obowiązany jest zbadać składane dokumenty pod względem zgodności ich formy i treści z przepisami prawa (art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym), jednocześnie Sąd ten obowiązany jest także czuwać, aby w rejestrze ujawniano tylko dane przewidziane w art. 40 pkt 2, 4 i 5 ustawy o Krajowym Rejestrze Sadowym oraz w § 46 pkt 2 w zw. z § 55 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz.U. z 2011 r., Nr 273, poz. 1616 ze zm.). Zgodnie treścią powołanych wyżej przepisów w dziale 3 rejestru przedsiębiorców zamieszcza się wzmianki o złożeniu rocznego sprawozdania finansowego, jak również o złożeniu uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego oraz o złożeniu sprawozdania z działalności, jeżeli przepisy o rachunkowości wymagają jego złożenia do sądu rejestrowego. W świetle zaś powołanej wyżej regulacji art. 69 ust. 1 u. o r. kierownik jednostki składa we właściwym rejestrze sądowym – w określonym tam terminie – roczne sprawozdanie finansowe, odpis uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty, a w przypadku jednostek, o których mowa w art. 49 ust. 1 u. o r. także sprawozdanie z działalności.

W ocenie Sądu rejestrowego w przypadku zamykania i otwierania ksiąg rachunkowych w trakcie roku obrotowego (roku kalendarzowego lub innego okresu przyjętego w umowie spółki) należy do właściwego sądu rejestrowego składać dokumenty finansowe sporządzone zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, jednakże wzmiankę o złożeniu do akt rejestrowych dokumentów finansowych sąd rejestrowy powinien wpisać jedynie w przypadku, gdy przedłożone sprawozdania finansowe i pozostałe dokumenty będą obejmować pełny rok obrotowy. W niniejszym przypadku uzasadnione będzie wpisanie takiej wzmianki dopiero po sporządzeniu i przedłożeniu dokumentów finansowych za okres od dnia 1 stycznia 2013 r. do dnia 10 grudnia 2013 r., jak również za okres od dnia 11 grudnia 2013 r. r. do dnia 31 grudnia 2013 r.

Wobec powyższego Sąd rejestrowy, na podstawie art. 40 pkt 2, 4 i 5 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym a contrario oddalił wniosek. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. z art. 694 ⁽⁸⁾ § 1 k.p.c. a także w zw. z art. 58 i 63 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz.U. z 2010, Nr 90, poz. 594 ze zm.) obciążając nimi skarżącego.

Apelację od tego orzeczenia wywiódł wnioskodawca zaskarżając je w całości i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji oraz zasądzenie na rzecz skarżącej zwrotu kosztów postępowania. Zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego art. 12 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 12 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 330 ze zmianami) poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji nieuznanie za właściwe zamknięcie ksiąg rachunkowych z dniem 30 listopada 2013 r., to jest z dniem zakończenia działalności jednostki. Ponadto zarzucił naruszenie prawa materialnego przepisu art. 3 ust. 1 pkt 9 zdanie 3 i 4 w zw. z art. 12 ust. 2 pkt 2 cytowanej ustawy poprzez ich niezastosowanie i błędne przyjęcie, że rokiem obrotowym jest wyłącznie rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych podczas, gdy rok obrotowy może być zarówno krótszy jak i dłuższy niż 12 miesięcy, zwłaszcza w sytuacji, w której spółdzielnia pracy przekształca się w spółkę prawa handlowego w drugiej połowie roku, skutkiem czego było zamknięcie ksiąg rachunkowych z dniem 30 listopada 2013 r. i sporządzenie na ten dzień rocznego sprawozdania finansowego.

Zdaniem apelującej zamknięcie ksiąg rachunkowych nastąpiło zgodnie z przepisem art. 12 ust. 2 pkt 2 to jest na dzień 30 listopada 2013 r., a więc na dzień faktycznego zakończenia działalności (...) w B., po którym nie dokonywała czynności majach wpływ na wynik finansowy. Na ten dzień przygotowała roczne sprawozdanie finansowe dla spółdzielni i złożyła je do KRS oraz US. Powołała się na treść art. 3 ust. 1 pkt 9 cytowanej ustawy. Jej zdaniem przepis ten dopuszcza zarówno wydłużenie roku obrotowego o więcej niż 12 miesięcy jak również skrócenie go, o ile dojdzie do sytuacji w której znalazła się skarżąca, mianowicie do przekształcenia podmiotu w drugiej połowie roku i w konsekwencji powstanie nowego.

Sąd Okręgowy zważył, że:

Apelacja wnioskodawcy jest bezzasadna.

W okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy doszło do zmiany formy prawnej, jaką jest niewątpliwie przekształcenie spółdzielni pracy z spółkę handlową. Słusznie Sąd rejestrowy wskazał, że w takim przypadku spółce przekształconej przysługują wszelkie dotychczasowe prawa i obowiązki spółdzielni – tak art. 203h § 1 prawa spółdzielczego. W ten sposób realizowana jest zasada ciągłości podmiotowej pomimo przekształcenia. Dlatego jak podkreślił Sąd I instancji pomimo zmiany formy ustrojowej zarówno przed, jak i po przekształceniu mamy do czynienia z tym samym podmiotem. Potwierdza to powołane przez Sąd rejestrowy orzecznictwo Sądu Najwyższego.

Apelująca apelację opiera na błędnym założeniu, że w wyniku przekształcenia podmiotu powstał nowy podmiot. Jej zdaniem zamknięcie ksiąg rachunkowych w dniu 30 listopada 2013 r. i powstrzymanie się przez skarżącego od dokonywania czynności mających wpływ na wynik finansowy, aż do zarejestrowania zmiany formy prawnej, to jest przekształcenia spółdzielni w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w dniu 11 grudnia 2013 r., nie oznacza kontynuowania wcześniejszej działalności tego samego podmiotu w innej formie ustrojowej, lecz powstanie nowego podmiotu. Takie stanowisko nie może być uwzględnione jest bowiem sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym przepisem art. 203h § 1 prawa spółdzielczego. Ponadto narusza ono postanowienia § 25 umowy spółki oraz § 40 statutu spółdzielni, na co trafnie wskazał Sąd rejestrowy, że przewidują one, iż rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy. Nie może zatem apelująca twierdzić, że tylko z powodu powstrzymania się z dokonywaniem czynności mających wpływ na wynik finansowy w okresie od 1 do 10 grudnia 2013 r. i to z zamiarem kontynuowania działalności po zarejestrowaniu przekształcenia spółdzielni w spółkę, nie musi obejmować w swoim sprawozdaniu finansowym również tego okresu. Nie jest to jednocześnie roczne sprawozdanie finansowe jak prawidłowo ustalił Sąd I instancji. Należy zgodzić się ze stanowiskiem, że (...) w B., a następnie po przekształceniu (...) sp. z o. o., to ten sam podmiot działający w innej formie organizacyjnej i prawnej. Dlatego ma on obowiązek złożyć roczne sprawozdanie finansowe i pozostałe dokumenty za pełen rok obrotowy, które będzie składać się w istocie z dwóch sprawozdań spółdzielni za okres od 1 stycznia 2013 r. do 10 grudnia 2013 r. oraz spółki za okres od 11 grudnia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. Sąd I instancji prawidłowo wskazał tu na treść art. 12 ust. 2 pkt 3) ustawy o rachunkowości, z którego wynika, że księgi rachunkowe zamyka się na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej. Powstrzymanie się od czynności mających wpływ na wynik finansowy przez okres 10 dni nie zwalnia z tego obowiązku. Nie miał tu zastosowania art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy o rachunkowości bowiem nie doszło do zdarzeń takich jak zakończenie działalności jednostki, w tym jej sprzedaży, zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego. Skarżący nie wyjaśnił bliżej z czego wywodzi zarzut naruszenia art. 45 ust. 1 cytowanej ustawy. Reasumując apelacja w tej części opiera się na błędzie.

Sąd rejestrowy prawidłowo zinterpretował również treść przepisu art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy o rachunkowości, który tylko w przypadku powstania nowego podmiotu i to w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego zezwala na połączenie sprawozdania finansowego za ten rok z następnym rokiem. (...) sp. z o. o. nie jest takim nowym podmiotem, lecz tym samym podmiotem, z którego postał w wyniku przekształcenia, działającym tylko w innej formie organizacyjnej i prawnej.

Sąd Okręgowy w całej rozciągłości zgadza się z szeroko umotywowanym stanowiskiem zaprezentowanym w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sądu rejestrowego, którego nie ma w tym miejscu powtarzać.

Mając powyższe okoliczności faktyczne i prawne na uwadze Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.