Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2014 r. na rozprawie

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 12 lutego 2014 r. sygn. akt VII U 1854/13

p o s t a n a w i a :

umorzyć postępowanie apelacyjne.

SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSO del. Aleksandra Mitros

Sygn. akt III AUa 293/14

UZASADNIENIE

Decyzją z 2 września 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. S. prawa do emerytury uzasadniając to tym, że wnioskodawca nie udowodnił na dzień 1 stycznia 1999 roku okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze co najmniej 25 lat, a także nie wykazał co najmniej 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Odwołaniem z dnia 13 września 2013 roku J. S. zaskarżył powyższą decyzję, domagając się jej zmiany i przyznania mu prawa do emerytury. Uzasadniając swoje stanowisko ubezpieczony podniósł, że ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 1999 roku, pozbawiła kolejarzy praw nabytych. Zdaniem odwołującego, wobec tej grupy zawodowej należało zastosować tzw. opcję zerową tzn. jedynie pracownicy przyjmowani do (...) po 1 stycznia 1999 roku winni podlegać przepisom ww. ustawy. Ubezpieczy wskazał, że znany jest mu wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 czerwca 1999 roku (sygn. akt K5/99), mimo to – jego zdaniem - nowa ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych narusza art. 2 i 32 Konstytucji RP.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując dotychczasową argumentację. Odnosząc się do dokumentów załączonych do odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, iż nie wnoszą do sprawy żadnych nowych okoliczności.

Wyrokiem z dnia 12 lutego 2014 r., wydanym w sprawie VII U 1854/13, Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie J. S..

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

J. S. urodził się (...). W dniu 26 czerwca 2013 roku ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę. J. S. nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Organ rentowy przyjął, że wnioskodawca udowodnił na dzień 1 stycznia 1999 roku ogółem 24 lata, 9 miesięcy i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 3 lata, 9 miesięcy i 8 dni pracy w szczególnych warunkach.

Do okresów ubezpieczenia uwzględniono m.in. okres odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej od 26 października 1974 roku do 22 września 1976 roku.

Ubezpieczony świadczył pracę w następujących zakładach pracy:

- Zakładach Budownictwa (...) w S. w okresie od 19 lutego 1974 roku do 22 sierpnia 1974 roku, jako stażysta,

- Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w S. od 26 sierpnia 1974 roku do 30 września 1979 r., jako referent, starszy referent ds. bhp, starszy referent techniczny ds. bhp,

- Wojewódzkim Zakładzie (...) w S. od 1 października 1979 roku do 31 stycznia 1992 roku, jako inspektor ds. inwestycyjnych, kierownik grupy robót, główny specjalista ds. administracyjno-gospodarczych,

- Zarządzie (...) w S. od 3 lutego 1992 roku do 31 stycznia 1995 roku, jako inspektor nadzoru.

Od dnia 1 marca 1995 roku wnioskodawca jest zatrudniony w(...). S.A. Zakładzie (...) w S. w charakterze inspektora diagnosty. Do końca 1998 roku ubezpieczony:

- korzystał z urlopu bezpłatnego: od 16 sierpnia 1995 roku do 19 sierpnia 1995 roku, 7 października 1995 roku i 29 stycznia 1996 roku,

- otrzymał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy: od 15 stycznia 1996 roku do 19 stycznia 1996 roku i od 20 października 1998 roku do 23 października 1998 roku,

- otrzymywał zasiłek opiekuńczy: od 15 lipca 1997 roku do 22 lipca 1997 roku, od 28 lipca 1997 roku do 1 sierpnia 1997 roku.

W okresie od 2 lutego 1995 roku do 28 lutego 1995 roku ubezpieczony był zarejestrowany w Rejonowym Urzędzie Pracy w S. jako osoba bezrobotna uprawniona do zasiłku z tytułu pozostawania bez pracy.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie ubezpieczonego za nieuzasadnione, zaznaczając, że poza sporem pozostaje fakt, że J. S. urodzony (...), nie osiągnął wymaganego przepisem art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tzw. powszechnego wieku emerytalnego. Jednocześnie wyjaśnił, że w wyżej wskazanej ustawie zróżnicowane zostały warunki przechodzenia na emeryturę według kryterium urodzenia: dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku oraz dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 roku oraz dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku. Z kolei przepis art. 184 ustawy stanowi, że ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 1 stycznia 1999 roku) osiągnął:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj . 25 lat dla mężczyzn.

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie zgromadzonych środków na dochody budżetu państwa. Według stanu prawnego obowiązującego od 1 stycznia 2013 roku, dla ustalenia prawa do emerytury w trybie art. 184 ww. ustawy nie jest już wymagane rozwiązanie stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Sąd powołał się na przepis art. 32 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Natomiast za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Dodał również, że kwestię uzyskiwania prawa do przedmiotowego świadczenia szczegółowo reguluje rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z § 4 ust. 1 przywołanego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

- ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w ust. 1, zalicza się także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, a także okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10 (§ 4 ust. 3).

W rozpoznawanej sprawie bezspornym – w ocenie Sądu Okręgowego - pozostawało, że ubezpieczony przed dniem 1 stycznia 1999 roku nie wykazał wymaganego ustawą 25 – letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Brak spełnienia przez odwołującego wymogu dotyczącego legitymowania się okresem ubezpieczenia w wymiarze minimum 25 lat, stanowił zaś wystarczającą przesłankę do ustalenia, że J. S. nie spełnia warunków do nabycia prawa do emerytury na mocy art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ustalenie prawa do emerytury w wieku obniżonym na podstawie ww. przepisu wymaga bowiem łącznego spełnienia wszystkich przesłanek warunkujących jego nabycie (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 22 lutego 2012 r., II UK 274/11 oraz Sąd Najwyższy w wyroku z 19 marca 2013 r., I UK 560/12). W związku z powyższym prowadzenie postępowania dowodowego co do wymogu posiadania przez skarżącego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach (jak również co do ustalenia pozostałych przesłanek do nabycia wnioskowanego świadczenia) pozostawało – w ocenie Sadu Okręgowego - zbędne, gdyż nawet przy spełnieniu przez odwołującego pozostałych warunków prawa do emerytury odwołanie i tak musiałoby być oddalone. Dodatkowo Sąd wyjaśnił, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że J. S. nie spełnia także warunku dotyczącego posiadania na dzień 1 stycznia 1999 roku, co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Doliczenie bowiem do uwzględnionego przez organ rentowy stażu pracy w szczególnych warunkach (tj. 3 lata, 9 miesięcy i 8 dni) okresu zatrudnienia w Zakładach Budownictwa (...) w S. od 19 lutego 1974 roku do 22 sierpnia 1974 roku (tj. 6 miesięcy i 4 dni) – nie dawałoby łącznie wymaganych ustawą 15 lat.

W ocenie Sądu Okręgowego, literalna wykładnia przepisu art. 184 ust. 1 jest jasna i nie budzi wątpliwości. Ustawodawca jednoznacznie wskazał przesłanki, których spełnienie skutkuje nabyciem prawa do emerytury i nie przewidział w tym zakresie żadnych wyjątków. Zważyć także należy, iż Sąd, jak i organy stosujące prawo nie mają możliwości samodzielnego ukształtowania określonej materii, a ich obowiązkiem jest przestrzeganie oraz stosowanie powszechnie obowiązującego prawa. Nie mają przy tym jakichkolwiek podstaw do wyłączenia ich od czynienia zadość temu obowiązkowi. Nie mogą one przecież w żadnym razie orzekać wbrew prawu, chociażby nawet było ono – w ocenie wnioskodawców - rażąco krzywdzące i niesprawiedliwe. Na gruncie obowiązujących przepisów wnioskodawca nie spełnia też przesłanek do nabycia emerytury kolejowej na mocy art. 50 omawianej ustawy, z uwagi na brak spełnienia wymogu osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 40. Przedmiotowe świadczenie, właśnie z uwagi na wymóg osiągnięcia wieku wskazanego w art. 40, może dotyczyć w praktyce wyłącznie kobiet urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1952 roku, ponieważ tylko one zdołają osiągnąć wiek emerytalny (55 lat) do dnia 31 grudnia 2008 roku (60-letni mężczyźni w 2009 roku).

Sąd Okręgowy zważył, że jedynym w zasadzie argumentem dla poparcia stanowiska strony odwołującej było twierdzenie, że przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stoją w sprzeczności z zasadami wyrażonymi Konstytucji RP. W ocenie wnioskodawcy ustawa emerytalno-rentowa z 17 grudnia 1998 roku narusza prawa nabyte pracowników przedsiębiorstwa (...).

Ze stanowiskiem tym Sąd Okręgowy się nie zgodził, ponieważ – jak zauważył sam odwołujący – przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w tym regulacje dotyczące grupy zawodowej kolejarzy były już przedmiotem rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny. Trybunał Konstytucyjny nie doszukał się wspominanych przez skarżącego naruszeń. W uzasadnieniu wyroku z 22 czerwca 1999 r., sygn. akt K 5/99, Trybunał Konstytucyjny określił powołaną ustawę jako jeden z tych aktów prawotwórczych, które wprowadzają nowy system emerytalno-rentowy w Polsce. Trybunał Konstytucyjny wskazał też, że celem ustawodawcy było stworzenie stabilnego systemu w warunkach niekorzystnych trendów demograficznych, prowadzących do wzrostu liczby świadczeniobiorców przy jednoczesnym spadku liczby osób płacących składki na ubezpieczenia społeczne. W uzasadnieniu projektu ustawy wśród wielu wad dotychczasowego systemu wymieniano w szczególności zbyt szerokie możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Obniżenie wieku emerytalnego dla szeregu grup zawodowych pogłębiało bowiem trudności z zapewnieniem równowagi finansowej dotychczasowego systemu ubezpieczeń społecznych. Reforma systemu emerytalno-rentowego miała m.in. na celu ograniczenie uprawnień do wcześniejszej emerytury i ujednolicenie wieku emerytalnego.

Trybunał Konstytucyjny wyraźnie podkreślił, że ochrona praw nabytych nie oznacza nienaruszalności tych praw. Zasada ochrony praw nabytych nie ma bowiem charakteru absolutnego i nie wyklucza wprowadzania regulacji mniej korzystnych dla jednostki. Ubezpieczeni winni liczyć się z tym, że w warunkach recesji gospodarczej, czy niżu demograficznego, państwo może być zmuszone do zmiany obowiązujących przepisów na niekorzyść, w celu dostosowania zakresu realizacji praw socjalnych do warunków ekonomicznych.

Poszczególne grupy zawodowe, w tym kolejarze, powinni zatem mieć na uwadze, że zakres ich uprawnień emerytalnych może być modyfikowany. Ustawodawca musi mieć możliwość ingerowania w kształt przepisów emerytalnych, aby zapewnić wszystkim uprawnionym choćby minimalny pakiet świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy wskazał też, że ocenia prawidłowość zaskarżonej decyzji według stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie jej wydania. W związku z czym dla niniejszego postępowania pozostaje bez znaczenia, czy w przyszłości, np. na skutek działań pracowników (...), dojdzie do zmiany przepisów określających warunki przejścia na wcześniejszą emeryturę w stosunku do grupy zawodowej kolejarzy.

Z wyrokiem tym nie zgodził się ubezpieczony, który w dniu 31 marca 2014 r. zaskarżył go apelacją.

Pismem z dnia 25 listopada 2014 r. J. S. cofnął apelację w przedmiotowej sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 391 § 2 k.p.c., w razie cofnięcia apelacji sąd drugiej instancji umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Z uwagi na wyczerpującą treść powołanego przepisu, cofnięcie apelacji nie podlega kontroli sądu na zasadzie odpowiedniego stosowania art. 203 § 4 k.p.c. (zob. także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2000 r., III CZP 6/00, Prok. i Pr. 2000, nr 10, poz. 37). Sąd może jedynie zakwestionować zasadność cofnięcia apelacji, mając na względzie słuszny interes ubezpieczonego (art. 469 k.p.c.).

Pismem z dnia 25 listopada 2014 r. ubezpieczony cofnął apelację w przedmiotowej sprawie. W ocenie Sądu Apelacyjnego, cofnięciu wskazanego środka odwoławczego nie sprzeciwia się słuszny interes ubezpieczonego, albowiem Sąd Apelacyjny procedował w oparciu o prawidłowo zebrany materiał dowodowy, szczegółowo analizował zasadność roszczenia wnioskodawcy na tle ustalonego stanu faktycznego sprawy, a motywy rozstrzygnięcia jasno i klarownie przedstawił w obszernym uzasadnieniu, z którym ubezpieczony miał okazję się zapoznać przed podjęciem decyzji o cofnięciu apelacji.

Wobec powyższego, należało orzec jak w sentencji postanowienia.