Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII Gz 187/12

POSTANOWIENIE

Dnia 28 lutego 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Anna Budzyńska

Sędziowie: SO Agnieszka Górska

SO Piotr Sałamaj (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2013 r. w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku wierzyciela H. K.

z udziałem A. R.

o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonce dłużnika

na skutek zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 28 maja 2012 r., sygn. akt X GCo 292/11

postanawia:

I. oddalić zażalenie;

II. zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kwotę 60 zł(sześćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.

SSO Agnieszka Górska SSO Anna Budzyńska SSO Piotr Sałamaj

Sygn. akt VIII Gz 187/12

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28 maja 2012 r. Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie w sprawie o sygnaturze akt X GCo 292/11 oddalił wniosek wierzyciela H. K. o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonce dłużnika Z. A. R.. W uzasadnieniu wskazał, że w niniejszej sprawie zastosowanie znajdują przepisy kodeksu postępowania cywilnego o nadaniu klauzuli wykonalności w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw. Powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu postanowienia z dnia 17.05.2007 r. (III CZP 44/07) Sąd Rejonowy podniósł, że użyte w art. 5 ust. 6 ustawy nowelizacyjnej pojęcie ,,roszczenie” oznacza roszczenie w znaczeniu egzekucyjnym, to jest roszczenie stwierdzone i określone w tytule egzekucyjnym, nie zaś roszczenie w znaczeniu materialnoprawnym. Tym samym z uwagi na fakt, że roszczenie wnioskodawcy zostało stwierdzone tytułem egzekucyjnym wydanym po dniu 20 stycznia 2005 r., do postępowania klauzulowego i egzekucyjnego mają zastosowanie nowe przepisy. Wskazując na powyższe Sąd pierwszej instancji stwierdził, że wierzytelność wnioskodawcy powstała na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. Wierzytelność ta nie wynika z czynności prawnej, nie jest też wierzytelnością, która powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa przez dłużnika.

Wierzyciel wniósł zażalenie na powyższe postanowienie zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie art. art. 787 k.p.c. w brzmieniu sprzed dnia 20 stycznia 2005 r. oraz art. 5 ust. 5 pkt 1 i ust. 6 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (…).

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zamianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie jego wniosku o nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonce dłużnika, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Nadto wniósł o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu błędne przyjęcie, że w niniejszej sprawie nie ma zastosowania art. 787 k.p.c. w brzmieniu sprzed 20 stycznia 2005 r. Powołując się na treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17.09.2008 r. (III CZP 77/08) wskazał, że za chwilę decydującą o stosowaniu w postępowaniu klauzulowym przepisów wprowadzonych ustawą nowelizującą należy uznać dzień powstania roszczenia rozumianego jako roszczenie materialnoprawne. Wobec zatem faktu, że jego roszczenie wobec Z. R. (1) powstało przed 20 stycznia 2005 r., zastosowanie winien mieć art. 787 § 1 k.p.c. w brzmieniu sprzed tej daty.

W odpowiedzi na zażalenie uczestniczka wniosła o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Punktem wyjścia do poczynienia rozważań w niniejszej sprawie jest brzmienie art. 5 ust. 6 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, konkretnie zaś ustalenie charakteru użytego w tym przepisie pojęcia ,,roszczenie”. Zgodnie z treścią tego przepisu w wypadku, gdy roszczenie powstało przed wejściem w życie ustawy, egzekucję prowadzi się według przepisów dotychczasowych. Wskazana ustawa nie zawiera przepisów przejściowych, które wprost odnosiłyby się do postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika.

Na gruncie powołanej ustawy w orzecznictwie zaprezentowane zostały dwa poglądy, dotyczące regulacji intertemporalnej w odniesieniu do postępowania klauzulowego. Pierwszy z nich zakłada, że do postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika ma odpowiednie zastosowanie, jako przepis przejściowy, art. 5 ust. 6 ustawy nowelizacyjnej z dnia 17 czerwca 2004 r., przy czym użyte w nim pojęcie „roszczenia” oznacza roszczenie w znaczeniu egzekucyjnym, to jest roszczenie stwierdzone i określone w tytule egzekucyjnym, nie zaś roszczenie w znaczeniu materialnoprawnym. Prowadzi to do wniosku, że jeżeli tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi powstał przed wejściem w życie ustawy nowelizacyjnej (przed dniem 20 stycznia 2005 r.), to do postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika (oraz do postępowania egzekucyjnego) stosuje się przepisy w brzmieniu sprzed nowelizacji. Natomiast jeżeli tytuł egzekucyjny powstał po dniu 20 stycznia 2005 r., do postępowań tych stosuje się przepisy znowelizowane. Pogląd taki wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17.05.2007 r. (III CZP 44/07, System Informacji Prawnej LEX nr 258517). W sprawie tej Sąd Najwyższy przyjął, że jeżeli tytuł egzekucyjny powstał po dniu 20 stycznia 2005 r., niedopuszczalne jest badanie w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika ani w postępowaniu egzekucyjnym, z jaką chwilą powstało zobowiązanie dłużnika odpowiadającego na podstawie art. 299 k.s.h.

Drugi z poglądów został wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17.09.2008 r. (III CZP 77/08, LEX nr 446647). Pogląd ten, podobnie jak poprzedni, zakłada, że w odniesieniu do postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika w zakresie norm intertemporalnych zastosowanie winien znaleźć art. 5 ust. 6 ustawy nowelizującej. Odmiennie jednak zinterpretował użyte w tym przepisie pojęcie ,,roszczenie” wskazując, że należy je rozumieć jako roszczenie materialnoprawne. Zauważył przy tym, że podstawową rolą przepisów procesowych winno być umożliwienie podmiotom realizacji ich materialnoprawnych uprawnień. Dokonując czynności prawnej z osobą pozostającą w związku małżeńskim, przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, kontrahent mógł zasadnie oczekiwać, że w razie niewykonania zobowiązania będzie uprawniony do zaspokojenia z majątku wspólnego na zasadach określonych w art. 41 k.r.o., w brzmieniu obowiązującym w dacie dokonania tej czynności. Następcze uzależnienie tej możliwości od dodatkowej przesłanki, wyrażonej obecnie w art. 41 § 1 k.r.o., której kontrahent dłużnika nie był w stanie przewidzieć, ograniczałoby poważnie przysługujące temu kontrahentowi prawo podmiotowe, budząc wątpliwości czy nie dochodzi w ten sposób do naruszenia zasady ochrony praw nabytych i zasady zaufania do prawa. Sąd Najwyższy wskazał, że zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa nakazuje ustawodawcy należyte zabezpieczenie ,,interesów w toku”, a zwłaszcza należytą realizację uprawnień nabytych na podstawie poprzednich przepisów. Przyjęcie stanowiska o materialnoprawnym charakterze tego roszczenia przeciwdziała sytuacji, w której wierzyciel, wobec braku nieistotnej we wcześniejszym stanie prawnym zgody współmałżonka, przewidzianej obecnie w art. 41 § 1 k.r.o., zostałby niemal w ogóle pozbawiony możliwości egzekwowania swoich należności z majątku wspólnego. Ostatecznie Sąd Najwyższy uznał, że jeżeli zobowiązanie dłużnika pozostającego w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej powstało przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1691), do postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu sprzed tej nowelizacji.

W ocenie Sądu Okręgowego należy zgodzić się z tym, że unormowanie zawarte w art. 5 ust 6 wskazanej ustawy odnosi się do roszczenia matreialnoprawnego, nie zaś roszczenia pojmowanego formalnie jako roszczenie stwierdzone tytułem egzekucyjnym.

Na gruncie niniejszej sprawy wymaga jednak wyjaśnienia, że ustalenie momentu powstania tego roszczenia nie może być utożsamiane z chwilą powstania zobowiązania dłużnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wobec wierzyciela. Jak wynika z akt sprawy X GC 69/11 oraz treści wniosku podstawą prawną odpowiedzialności Z. R. (1) wobec wierzyciela jest art. 299 § 1 k.s.h. Unormowana w tym przepisie odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odnosi się do zobowiązań zaciągniętych przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Przypomnieć należy, że zaakceptowanie koncepcji o odszkodowawczym charakterze tej odpowiedzialności, nie zaś odpowiedzialności za cudzy dług, upatruje się w fakcie obniżenia potencjału majątkowego dłużnej spółki. Nie oznacza to jednak przyjęcia ,,fikcji prawnej” polegającej na uznaniu, że zobowiązania te powstają z czynności prawnej dokonanej pomiędzy członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością a wierzycielem. Odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością realizuje się dopiero w sytuacji braku możliwości wyegzekwowania zobowiązania zaciągniętego przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Z tych też względów roszczenie wierzyciela wobec członka zarządu tej spółki powstaje z momentem stwierdzenia bezskuteczności egzekucji z jej majątku, wtedy to bowiem wierzyciel dowiaduje się o szkodzie.

Wierzyciel do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonce dłużnika dołączył postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Szczecinie z dnia 12 października 2004 r. o umorzeniu postępowaniu egzekucyjnego prowadzonego przeciwko dłużnej spółce, której członkiem zarządu był Z. R. (2), z powodu bezskuteczności egzekucji (k. 9). Jednakże analiza akt sprawy X GC 69/11 wskazuje, że wierzyciel ponownie wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko tej spółce, które postanowieniem Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin -Prawobrzeże i Zachód z dnia 15 listopada 2010 r. zostało umorzone z powodu braku jakiegokolwiek majątku spółki (k. 17 akt X GC 69/11). Istotnym przy tym jest, że właśnie postanowienie z dnia 15 listopada 2010 r. stanowiło dowód bezskuteczności egzekucji oraz wywodzone z tego faktu roszczenie odszkodowawcze wobec członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialności. Przyjąć zatem trzeba, że dopiero z momentem wydania tego postanowienia oczywistym stało się, że wierzyciel nie uzyska zaspokojenia z majątku dłużnej spółki. Skoro bowiem wnioskodawca (wierzyciel) ponownie wszczął postępowanie egzekucyjne to właśnie data wydania postanowienia o umorzeniu egzekucji, tj. 15 listopada 2010 r., jest miarodajna dla ustalenia momentu powstania jego roszczenia z art. 299 k.s.h. przeciwko Z. R. (1).

W konsekwencji należało podzielić stanowisko Sądu Rejonowego o konieczności zastosowania w niniejszej sprawie przepisu art. 787 k.p.c. w brzmieniu nadanym ustawą 17 czerwca 2004 r. oraz argumenty przytoczone dla uzasadnienia tezy o konieczności oddalenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonce dłużnika.

Wobec tego Sąd Okręgowy, na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c. oddalił zażalenie wierzyciela jako bezzasadne.

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego, które uczestniczka wygrała w całości, oparto na treści art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99, art. 108 § 1 k.p.c. i § 12 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

SSO Agnieszka Górska SSO Anna Budzyńska SSO Piotr Sałamaj