Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 22/10
POSTANOWIENIE
Dnia 22 kwietnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. C. - prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą
„I.(...)” w Ł.
przeciwko Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 22 kwietnia 2010 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie o kosztach zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 23 listopada 2009 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem zawartym w punkcie 2 wyroku Sądu Apelacyjnego
w Ł. z dnia 23 listopada 2009 r. zasądzono od powoda M. C. na rzecz Banku (…) Spółki
Akcyjnej w W. kwotę 5400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu apelacyjnym. Od wyroku Sądu Okręgowego w Ł. oddalającego
powództwo o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 300000 zł tytułem
odszkodowania wniesiona została przez powoda apelacja, w której nie powołał on
żadnych innych argumentów, niż te, uznane w postępowaniu pierwszoinstancyjnym za
2
bezzasadne. Wobec przegrania sprawy również w postępowaniu odwoławczym na
podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. zasądzeniu na rzecz pozwanej
podlegały poniesione przez nią na tym etapie koszty zastępstwa procesowego. Nie
znalazł Sąd Apelacyjny podstaw do ponownego zastosowania art. 102 k.p.c., zwłaszcza
że apelacja była pozbawiona uzasadnionej przyczyny.
Powód w zażaleniu zarzucił zaskarżonemu postanowieniu naruszenie art. 102
k.p.c. przez niezastosowanie go i krzywdzące nałożenie na niego obowiązku zapłaty
sumy przekraczającej jego możliwości finansowe. Domagał się uchylenia postanowienia
i ewentualnie zasądzenia na rzecz pozwanej kosztów w wysokości uwzględniającej jego
możliwości i nakład pracy jej pełnomocnika, a także zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skorzystanie przez stronę z uprawnienia do zaskarżenia wyroku sądu pierwszej
instancji nie może być negatywnie ocenione jako działanie niesłuszne, zmierzające do
nieuzasadnionego wydłużenia postępowania, ponieważ uniemożliwiałoby stronie
właściwą realizację prawa do sądu. W odniesieniu natomiast do odpowiedzialności z
tytułu kosztów procesu, strona skarżąca, decydując się na inicjowanie postępowania
odwoławczego, musi brać pod uwagę, wiążące się z przegraniem sprawy także na tym
etapie, ryzyko ponoszenia kosztów procesu, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za
wynik sporu (art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.). Katalog przyczyn
zaliczanych do wypadków szczególnie uzasadnionych, przewidzianych art. 102 k.p.c.
nie został ustawowo uregulowany. Ocenę zastosowania zasady słuszności, będącej
wyjątkiem od odpowiedzialności za wynik sporu, pozostawiono sądom. Nieobciążenie
strony przegrywającej kosztami procesu w całości lub w części powinno wynikać
z konkretnych okoliczności rozpatrywanej sprawy, których badanie z zachowaniem
zasad logicznego rozumowania, dających się skontrolować, prowadzi do wniosku, że
obciążenie kosztami strony przegrywającej byłoby rażąco niesprawiedliwe albo
nieuzasadnione. Odnosi się to do sytuacji skomplikowanych problemów prawnych
dotyczących istoty sporu albo konieczności uzyskania orzeczenia sądowego albo
precedensowego charakteru powództwa, czy też sprawy o szczególnym znaczeniu dla
strony, jak na przykład dążenie do uzyskania środków utrzymania. Zainicjowane przez
powoda postępowanie nie dotyczyło żadnej z tego rodzaju spraw. Nie było podstaw do
przyjęcia, że wpływ na decyzję o wystąpieniu z powództwem miało subiektywne
przekonanie powoda o słuszności roszczenia, wywołane niewłaściwym, czy nielojalnym
3
postępowaniem pozwanej. Nie był on w stanie racjonalnie wykazać ani podstaw jej
odpowiedzialności ani wyrządzenia mu szkody. Wobec tego zasadnie uznał Sąd
Apelacyjny, że okoliczności sprawy nie zezwalają na ocenę, że wystąpił szczególnie
uzasadniony wypadek, usprawiedliwiający odstąpienie od zasady odpowiedzialności za
wynik sprawy.
Przyjęte zostało w orzecznictwie, że jako wymieniony w art. 102 k.p.c. wypadek
może być uznana szczególnie trudna sytuacja majątkowa i życiowa strony
przegrywającej, wskazująca na to, że zasądzenie kosztów procesu pozostawałoby w
sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, jeżeli wytoczenie sprawy znajdowało
usprawiedliwienie w przytoczonych okolicznościach. Za takim stanowiskiem przemawia
uregulowanie art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.), wskazujące że zwolnienie od kosztów
sądowych nie zwalnia od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Powód
został zwolniony od kosztów sądowych i w dalszym ciągu swoją sytuację majątkową
uznaje za niezadowalającą, bliżej jednak jej nie przedstawiając. Podkreślenia wymaga,
że posiada on wyższe wykształcenie, zawód i prowadzi działalność gospodarczą, której
wyników nieokreśla. Nie mogło zatem odnieść zamierzonego rezultatu dążenie do
nieobciążenia powoda kosztami procesu z uwagi na jego sytuację majątkową i życiową,
której nie można ocenić jako szczególnie trudnej.
Ocena wysokości kosztów procesu należnych pozwanej, które na obecnym
etapie postępowania obejmują wynagrodzenie pełnomocnika, dokonywana na gruncie
przesłanek przewidzianych art. 109 § 2 k.p.c. nie może prowadzić do określenia go na
poziomie niższym od stawek minimalnych, objętych przepisami rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z
urzędu przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.1349 ze
zm.). Wysokość tego wynagrodzenia odnosi się do rozmiaru żądanego przez powoda
odszkodowania i nie może być uznana za szczególnie uzasadniony wypadek,
przemawiający za zastosowaniem zasady słuszności.
Zarzut ograniczenia prawa do sądu przez zasądzenie zwrotu kosztów procesu
pozwanej w zbyt dużej wysokości należało uznać za oczywiście bezzasadny.
Z powyższych względów zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw podlegało
oddaleniu w oparciu o art. 3941
§ 3 w związku z art. 39814
k.p.c.