Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 29 marca 1994 r.
III PO 2/94
1. Egzekucja tytułu wykonawczego - wyroku sądu, nakazującego wydanie
nieruchomości oraz opróżnienie położonego na tej nieruchomości budynku
mieszkalnego należy do zadań własnych gminy.
2. Egzekucji tego tytułu wykonawczego na podstawie art. 20 § 1 pkt 2 ustawy z
dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (jednolity
tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 36, poz. 161), dokonuje wójt (burmistrz, prezydent)
względnie upoważniony przez niego pracownik urzędu gminy.
Przewodniczący SSN: Janusz Łętowski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski, Andrzej
Wróbel (sprawozdawca), przedstawiciel Ministra Sprawiedliwości: Genowefa Glińska,
przedstawiciel Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa: Krystyna Jemioło,
Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym, przy udziale prokuratora Janiny
Antosiewicz, po rozpoznaniu w dniu 29 marca 1994 r. na posiedzeniu jawnym sprawy z
wniosku Barbary J. o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między Sądem
Rejonowym w Gdyni a Urzędem Miasta w G. o właściwość organu zobowiązanego do
wykonania orzeczenia o eksmisję z działki gruntu
p o s t a n o w i ł :
stwierdzić, że organem właściwym do wykonania tytułu wykonawczego - wyroku Sądu
Rejonowego w Gdyni [...] w pkt I jest Naczelnik Wydziału Spraw Lokalowych Urzędu
Miasta w Gdyni.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy w Gdyni wyrokiem z dnia 30 kwietnia 1991 r. [...], nakazał pozwanemu
Marianowi B. wydanie powódce Agnieszce J. nieruchomości o pow. 1000 m2
położonej
w G. [...] i nakazał pozwanemu opuszczenie i opróżnienie tej nieruchomości wraz ze
wszystkimi rzeczami i osobami prawa jego reprezentującymi. Sąd Wojewódzki oddalił
rewizję pozwanego w wyżej wymienionym zakresie wyrokiem z dnia 29 października
1991 r. [...]. Komornik Sądu Rejonowego w Gdyni prowadzący egzekucję o wydanie i
opróżnienie powyższej nieruchomości oraz zapłatę postanowieniem z dnia 3 lutego
1992 r. [...] umorzył postępowanie w sprawie. W uzasadnieniu powyższego
postanowienia stwierdził, że egzekucja w części dotyczącej wydania i opróżnienia
nieruchomości nie doszła do skutku, bowiem nie leży w gestii komornika sądowego
eksmitowanie dłużnika wraz z rodziną z zajmowanego przez nich mieszkania, a do tego
musiałaby się sprowadzić egzekucja w tej części.
Powódka pismem z dnia 9 stycznia 1992 r. wniosła do Urzędu Miasta Gdyni o eksmisję
Mariana B. z zajmowanej nieruchomości. W odpowiedzi Naczelnik Wydziału Spraw
Lokalowych Urzędu Miasta Gdyni w piśmie [...] z dnia 10 lutego 1992 r. [...] wyjaśnił, że
tytuł wykonawczy (wyrok) nie został ujęty w harmonogramie przydziału pomieszczenia
zastępczego [...] ze względu "na trudności mieszkaniowe", a w kolejnym piśmie z dnia
25 października 1992 r. wskazał na to, że wyrok eksmisyjny nie podlega egzekucji
administracyjnej i w związku z tym zwraca ten wyrok wnioskodawcy.
Identyczne stanowisko w sprawie zajęło Kolegium Odwoławcze przy Sejmiku
Samorządowym Województwa Gdańskiego, które w piśmie z dnia 8 lutego 1993 r. [...]
poinformowało wnioskodawcę, że przedmiotem postępowania egzekucyjnego jest
wydanie nieruchomości, co nie podlega egzekucji administracyjnej, bowiem egzekucję
prowadzi się w trybie administracyjnym wtedy, gdy jej przedmiotem jest opróżnienie
lokalu.
Sąd Rejonowy w Gdyni postanowieniem z dnia 27 kwietnia 1993 r. [...] odrzucił skargę
Barbary J. na czynności Komornika [...]. W uzasadnieniu postanowienia Sąd stwierdził,
że skarga na postanowienie Komornika o umorzeniu postępowania w sprawie z dnia 3
lutego 1992 r. została złożona z przeszło rocznym opóźnieniem. Sąd uznał ponadto, że
umorzenie postępowania przez Komornika było zasadne i powołał się w tym względzie
na uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1988 r. (III
CZP 85/88).
Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym zważyło, co następuje:
Istotą rozpoznawanego sporu kompetencyjnego między Urzędem Miasta Gdyni a
Sądem Rejonowym w Gdyni jest to, czy do wykonania tytułu wykonawczego (wyroku),
nakazującego pozwanemu wydanie nieruchomości powodowi oraz opróżnienie i
opuszczenie tej nieruchomości wraz ze wszystkimi rzeczami i osobami prawa jego
reprezentującymi, właściwy jest administracyjny czy sądowy organ egzekucyjny.
Stosownie do art. 1046 § 4 kodeksu postępowania cywilnego egzekucję, której
przedmiotem jest opróżnienie lokalu podlegającego prawu lokalowemu prowadzi się w
trybie administracyjnym. W doktrynie i orzecznictwie utrwalił się pogląd, że bez
znaczenia jest tu kwestia podległości lokalu przepisom o szczególnym trybie najmu
lokali i budynków, materialnoprawna podstawa tytułu wykonawczego i jego sformułowa-
nie. Istotne jest natomiast, aby z treści tytułu wykonawczego wynikał obowiązek
dłużnika przekazania wierzycielowi lokalu wolnego od osób i rzeczy.
Powołany wyżej przepis kodeksu postępowania cywilnego stanowi o odstępstwie od
zasady, jaką jest wykonywanie orzeczeń w sprawach cywilnych rozpoznawanych przez
sądy powszechne w drodze egzekucji sądowej (art. 758 kodeksu postępowania
cywilnego). Warunkiem wykonania orzeczenia sądowego w drodze administracyjnej jest
to, aby jego przedmiotem był lokal, a zakresem objęte opróżnienie lokalu.
Egzekucja, której przedmiotem jest opróżnienie lokalu odbywa się w trybie i na
zasadach określonych w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r.o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 36, poz. 161 ze zm.).
Zgodnie z art. 4 tej ustawy, do obowiązków, które wynikają z decyzji, postanowień albo
aktów prawnych innych, niż określone w art. 2 i 3, stosuje się egzekucję
administracyjną tylko wówczas, gdy przepis szczególny przewiduje ich wykonanie w
trybie administracyjnym. Powołany wyżej art. 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w
administracji stanowi o odstępstwie od zasady, że egzekucji administracyjnej podlegają
obowiązki pozostające we właściwości organów administracji rządowej i gminy, gdy
wynikają one z decyzji lub postanowień właściwych organów albo w zakresie
administracji rządowej i gminy bezpośrednio z przepisu prawa.
Wykonywanie orzeczeń sądów powszechnych nakazujących opróżnienie lokalu
podlegającego prawu lokalowemu w trybie administracyjnym jest zatem sytuacją
wyjątkową zarówno w świetle powyższych przepisów kodeksu postępowania cywilnego,
jak i powołanych wyżej przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w
administracji. Art. 1046 § 4 kodeksu postępowania cywilnego, który w sposób nie
budzący wątpliwości odsyła w tej mierze do przepisów ustawy o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji jest przepisem szczególnym w rozumieniu art. 4 ustawy o
postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zezwalającym w takim przypadku na
wykonywanie w trybie administracyjnym obowiązków wynikających m.in. z orzeczeń
sądów powszechnych. Przepisy art. 1046 § 4 kodeksu postępowania cywilnego i art. 4
ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jako stanowiące o odstępstwach
od ustalonych odpowiednio w tych ustawach zasad, nie podlegają regułom wykładni
rozszerzającej.
Problem zastosowania w rozpoznawanej sprawie art.1046 § 4 kodeksu postępowania
cywilnego wymaga zatem odpowiedzi na pytanie, czy przedmiotem powyższego
orzeczenia sądowego jest lokal, a zakresem jego objęte jest opróżnienie, czyli
usunięcie z niego osób oraz rzeczy. Przedmiotowy wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni
nakazuje pozwanemu "wydanie" powodowi nieruchomości oraz jej "opróżnienie" i
"opuszczenie", na której to nieruchomości znajduje się - co wynika bezpośrednio z akt
sprawy - budynek (lokal). Jest to zatem przypadek, w którym tytuł wykonawczy nie
zawiera dosłownie stwierdzenia obowiązku opróżnienia konkretnego lokalu, lecz
ogranicza się do nakazu wydania oznaczonej nieruchomości, jej opróżnienia i
opuszczenia. Nie oznacza to jednak, by normy art. 1046 § 4 kodeksu postępowania
cywilnego nie miały w tej sprawie zastosowania z tego tylko względu, że lokal nie jest w
tym przypadku wyłącznym i jedynym przedmiotem egzekucji. Kolegium Kompetencyjne
przy Sądzie Najwyższym podziela bowiem w całej rozciągłości pogląd wyrażony w
uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia
1988 r. (III CZP 85/88) zgodnie z którym, jeżeli tytuł wykonawczy nakazuje dłużnikowi
wydanie nieruchomości obejmującej budynek (lokal), należy przyjąć, że w pojęciu
"wydanie" mieści się "opróżnienie" jako element prawidłowego wydania. Przedmiotowy
wyrok jeszcze wyraźniej eksponuje łączność wydania z opróżnieniem, ponieważ
nakazuje dłużnikowi oprócz wydania nieruchomości, także jej opróżnienie i
opuszczenie. Należy zatem przyjąć, że Sąd Rejonowy w Gdyni dostrzegł powyższą
zależność uznając, że wydanie przez wierzyciela przedmiotowej nieruchomości
dłużnikowi jest pojęciem szerokim obejmującym opróżnienie i opuszczenie tej
nieruchomości. W sytuacji zatem, gdy na nieruchomości podlegającej wydaniu,
opróżnieniu i opuszczeniu znajdował się budynek względnie lokal, uprawniony jest
pogląd, że przedmiotem orzeczenia nakazującego wydanie nieruchomości objęty jest
również ten budynek lub lokal, a jego zakresem opróżnienie budynku względnie lokalu.
Należy więc przyjąć, że egzekucja nieruchomości obejmującej budynek (lokal), jeżeli
łączy się z koniecznością opróżnienia budynku (lokalu), jest jednocześnie egzekucją
opróżnienia lokalu i w tym zakresie należy do właściwego organu administracji
publicznej. W konsekwencji do wykonania tytułu wykonawczego nakazującego
dłużnikowi opróżnienie budynku mieszkalnego podlegającego prawu lokalowemu oraz
usunięcie dłużnika z nieruchomości, na której znajduje się ten budynek, właściwy jest
administracyjny organ egzekucyjny. Nie sposób bowiem przyjąć, aby w stanie
faktycznym niniejszej sprawy, w której chodzi o wykonanie obowiązku wydania
nieruchomości o stosunkowo niedużej powierzchni, tj. 1000 m
2
, wraz ze znajdującym
się na tej nieruchomości budynkiem mieszkalnym, administracyjny organ egzekucyjny
mógł ograniczyć się wyłącznie do eksmisji z lokali w budynku, pozostawiając wykonanie
tytułu egzekucyjnego w części dotyczącej wydania nieruchomości (gruntu) sądowemu
organowi egzekucyjnemu.
Stosownie do art. 1 pkt 13 F lit. a ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i
kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy
administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 34, poz. 198 ze zm.)
prowadzenie egzekucji w sprawach lokalowych na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy z
dnia 10 kwietnia 1974 r. - Prawo lokalowe (jednolity tekst: Dz. U. z 1987 r., Nr 30, poz.
165 ze zm.) przeszło z dniem 27 maja 1990 r., jako zadanie własne, do właściwości
organów gminy. Egzekucja tytułu wykonawczego nakazującego wydanie nieruchomości
oraz opróżnienie położonego na tej nieruchomości budynku mieszkalnego należy zatem
do gminy, jako organu egzekucyjnego w zakresie egzekucji administracyjnej
obowiązków o charakterze niepieniężnym w rozumieniu art. 20 § 1 pkt 2 ustawy o
postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W świetle przyjętych wyżej ustaleń i
powołanych wyżej przepisów bezsporne jest zatem, że do wykonania przedmiotowego
wyroku Sądu Rejonowego zobowiązane jest Miasto Gdynia, jako miejscowo właściwa
gmina w znaczeniu przyjętym przez powyższy przepis tej ustawy. Należy stwierdzić, że
wbrew brzmieniu tego przepisu, gmina nie jest organem egzekucyjnym, bowiem jest to
osoba prawna, która nie może inaczej wykonywać ustawowych kompetencji, jak tylko
poprzez swoje ustawowo określone organy. Za organ egzekucyjny w zakresie egzekucji
administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym, należący do zadań
własnych gminy, może być uznany jedynie ściśle oznaczony organ gminy. Organem
takim nie jest pewnością rada gminy, bowiem przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o
samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 6, poz. 96 ze zm.) nie nadają jej kompetencji do
rozstrzygania indywidualnych spraw z zakresu administracji, a taką sprawą jest
niewątpliwie prowadzenie egzekucji administracyjnej. Organem egzekucyjnym gminy
nie jest również zarząd gminy, ponieważ w doktrynie i orzecznictwie utrwalił się pogląd,
że kompetencje zarządu do załatwiania tego typu spraw administracyjnych muszą
znajdować oparcie w wyraźnym i nie budzącym wątpliwości przepisie materialnego
prawa administracyjnego, a takim przepisem nie jest żaden z powołanych wyżej
przepisów prawa w konsekwencji pozostaje uznać, że takim organem jest wójt
(burmistrz, prezydent) gminy względnie upoważniony przez niego pracownik urzędu
gminy.
Skoro zatem sprawa wykonywania przedmiotowego tytułu egzekucyjnego należy do
Miasta G. i skoro pismo z dnia 25 października 1992 r., informujące wnioskodawcę, że
wyrok eksmisyjny nie podlega egzekucji administracyjnej, zostało podpisane przez
Naczelnika Wydziału Spraw Lokalowych Urzędu Miasta G., należy stwierdzić, że
organem egzekucyjnym właściwym do wykonania tego tytułu jest Naczelnik Wydziału
Spraw Lokalowych tego urzędu, jako działający z upoważnienia i w imieniu Prezydenta
Miasta G.
Mając powyższe na uwadze Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym orzekło
jak w sentencji.
========================================