Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 kwietnia 1994 r.
II URN 10/94
Datą decydującą o sposobie obliczenia podstawy wymiaru emerytury lub
renty jest data zgłoszenia wniosku o te świadczenia.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krzysztof
Kolasiński, Stefania Szymańska,
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Iwony Kaszczyszyn, po rozpoznaniu w
dniu 7 kwietnia 1994 r. sprawy z wniosku Zbigniewa W. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. o wysokość emerytury, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...], od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z
dnia 17 maja 1993 r. [...],
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 1 lutego 1993 roku [...] oraz
decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznym Oddział w R. z dnia 25 sierpnia 1992 r., [...]
w części określającej wysokość podstawy wymiaru emerytury Zbigniewa W. i przyjął do
podstawy wymiaru tej emerytury wynagrodzenie wypłacone Zbigniewowi W. w ostatnich
czterech kwartałach kalendarzowych licząc wstecz od kwartału, w którym został
zgłoszony wniosek o emeryturę tj. za okres I, II, III, IV kwartału 1990 roku.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., wykonując wyrok Sądu
Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 2 kwietnia 1992 r. [...], przyznał Zbigniewowi W.
prawo do emerytury od dnia 1 kwietnia 1992 r. Do ustalenia podstawy wymiaru
emerytury organ rentowy przyjął wynagrodzenie wypłacone wnioskodawcy w okresie
kolejnych 5 lat kalendarzowych (tj. od dnia 1 stycznia 1987 r. do 31 grudnia 1991 r.), o
jakich mowa w art. 7 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.).
Sąd Wojewódzki w Lublinie wyrokiem z 1 lutego 1993 r. oddalił odwołanie wnios-
kodawcy kwestionującego sposób ustalenia podstawy wymiaru świadczenia
emerytalnego i domagającego się przyjęcia w podstawie wymiaru wynagrodzenie z
czterech kwartałów 1990 roku, poprzedzających zgłoszenie w dniu 27 marca 1991 roku
wniosku o wcześniejszą emeryturę.
Rewizję wnioskodawcy złożoną od powyższego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny
zaskarżonym wyrokiem. Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Wojewódzkiego co do
tego, że w dniu 27 marca 1991 r., kiedy wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę jako
osoba represjonowana, nie miał on uprawnień do emerytury na podstawie ustawy z
dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin wobec
nie spełnienia warunków przewidzianych w art. 26 tejże ustawy ani w oparciu o przepisy
ustawy o kombatantach. Zdaniem Sądu Apelacyjnego o nabyciu uprawnień
kombatanckich decydują przepisy art. 21 i 22 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r,. o
kombatantach [...] (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze zm.) mówiące o tym, że o spełnieniu
warunków do uprawnień określonych w ustawie orzeka Kierownik Urzędu do Spraw
Kombatantów i Osób Represjonowanych przez wydanie stosownego zaświadczenia.
Skoro takie zaświadczenie wnioskodawca otrzymał w dniu 30 grudnia 1991 r. to -
zdaniem Sądu Apelacyjnego - od tej daty nabył on wszelkie uprawnienia wynikające z
powołanej ustawy. Z tych powodów Sąd Apelacyjny uznał za trafne ustalenie podstawy
wymiaru świadczenia emerytalnego od wynagrodzenia wypłaconego w okresie
kolejnych 5 lat kalendarzowych o jakich mowa w art. 7 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 17
października 1991 r. z uwagi na równoczesne wykonywanie pracy w więcej niż jednym
zakładzie pracy.
W rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości zarzucił powyższemu
wyrokowirażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia
14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.) oraz art. 22 ust. 5 ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie niektórych
przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz. U. Nr 36, poz. 206) a nadto interesu
Rzeczypospolitej Polskiej i na podstawie art. 417 § 1 k.p.c. wniósł o uchylenie tego
wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie z dnia 1 lutego 1993 r. [...] oraz decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w R. z dnia 25 sierpnia 1992 r. [...], w części określającej
wysokość podstawy wymiaru emerytury i przyjęcie w podstawie wymiaru emerytury
wynagrodzenia wypłaconego wnioskodawcy za okres ostatnich czterech kwartałów
kalendarzowych licząc wstecz od kwartału, w którym zgłoszony został wniosek o
emeryturę, tj. za okres I, II, III, i IV kwartału 1990 roku. W rewizji podkreślono, że
prawidłowe rozpatrzenie wniosku Zbigniewa W. nastąpiło dopiero w postępowaniu
sądowym, zakończonym wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 2 kwietnia
1992., [...] zmieniającym decyzję organu rentowego z dnia 23 kwietnia 1991 r. i
przyznającym emeryturę. Sąd Wojewódzki uznał w tym wyroku że wnioskodawca
spełnia warunki do emerytury przewidzianej w art. 14 ustawy o kombatantach,
ponieważ ukończył 60 lat w dniu 5 listopada 1988 r. ma okres zatrudnienia wraz z
okresem kombatanckim (6 lat i 9 miesięcy) wynoszący łącznie ponad 40 lat. W związku
z wykonaniem tego wyroku powstał dla organu rentowego i Sądu problem z jakiego
okresu zarobki powinny być przyjęte do ustalenia podstawy wymiaru emerytury. Organ
rentowy reprezentuje pogląd, podzielony przez Sądy I i II instancji, że ustalenie
podstawy wymiaru jest uzależnione od daty nabycia uprawnień kombatanckich a nie od
daty złożenia wniosku o emeryturę. Ponieważ wnioskodawca w dacie zgłoszenia
wniosku o świadczenie nie miał uprawnień kombatanckich, gdyż nabył je z datą
wystawienia w dniu 30 grudnia 1991 r. zaświadczenia przez Urząd do Spraw
Kombatantów i Osób Represjonowanych, to dlatego organ rentowy zastosował przepisy
art. 7 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent. Zdaniem
wnoszącego rewizję nadzwyczajną powyższego poglądu podzielić nie można.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona. Poza sporem pozostaje iż Zbigniew W.
zgłosił wniosek o emeryturę 27 marca 1991 roku. W dniu zgłoszenia wniosku
obowiązywały jeszcze przepisy ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie niektórych
przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz. U. Nr 36, poz. 206). Zgodnie z art. 22 ust.
5 tej ustawy do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjmowało się wynagrodzenie
wypłacone pracownikowi za okres czterech kwartałów kalendarzowych, licząc wstecz
od kwartału w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. Datą decydującą o
sposobie ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty była data zgłoszenia
wniosku. Prawo wnioskodawcy do emerytury zostało ustalone prawomocnie wyrokiem
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 2
kwietnia 1992 r. [...]. Wyrok ten został zmieniony w wyniku rewizji nadzwyczajnej
Ministra Sprawiedliwości w zakresie dotyczącym wyłączenie daty, od której
wnioskodawca Zbigniew W. nabył prawo do emerytury z tytułu uprawnień
przewidzianych w ustawie z dnia 24 stycznia 1991 roku o kombatantach i niektórych
osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. Nr 17,
poz. 75 ze zm.) wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1994 r. [...] w ten
sposób, że datą nabycia przez wnioskodawcę prawa do emerytury jest 1 stycznia 1991
r. tj. dzień wejścia w życie ustawy wymienionej wyżej.
Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że do daty nabycia uprawnień przewidzianych w
ustawie o kombatantach stosuje się art. 99 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników (Dz. U. Nr 40, poz. 263 ze zm.), nie jest nią
natomiast data wydania orzeczenia przez Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i
Osób Represjonowanych o stwierdzeniu uprawnień do świadczeń przewidzianych w
ustawie o kombatantach (art. 22 ust. 1 tej ustawy). Stanowisko Sądu Apelacyjnego, że
dopiero od tej daty powstają uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie o
kombatantach nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach. Żaden przepis nie
wiąże daty nabycia uprawnień wynikających z ustawy o kombatantach z datą wydania
orzeczenia przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
Art. 17 ustawy o kombatantach dopuszcza stosowanie w sprawach nią nie
uregulowanych przepisów ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym a więc
art. 16 i art. 99 tej ustawy, a w myśl tych przepisów podstawa wymiaru emerytury
wnioskodawcy powinna być ustalona w sposób określony w sentencji wyroku Sądu
Najwyższego.
Pozbawienie wnioskodawcy w wyniku naruszenia prawa korzystniejszego dla
niego obliczenia podstawy wymiaru emerytury stanowi także naruszenie interesu
Rzeczypospolitej Polskiej, które to naruszenie, zgodnie z ustalonym stanowiskiem Sądu
Najwyższego występuje wówczas, gdy osoba uprawniona do świadczeń społecznych
zostaje bez uzasadnionej podstawy prawnej świadczeń tych pozbawiona lub otrzymuje
je w niższym wymiarze.
Dlatego też Sąd Najwyższy na mocy przytoczonych przepisów a także art. 421 §
2 i 422 k.p.c. orzekł jak w sentencji. [...].
========================================