Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 czerwca 1994 r.
II URN 15/94
Okres nauki w szkole wyższej za granicą, uwzględnia się przy ustalaniu prawa do
renty lub emerytury jako okres nieskładkowy w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 10
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450
ze zm.).
Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Teresa Romer, Maria
Tyszel (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Iwony Kaszczyszyn, po rozpoznaniu w dniu 22
czerwca 1994 r. sprawy z wniosku Izabelli C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w W. o wysokość emerytury, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21
kwietnia 1993 r., [...],
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 7 grudnia 1992 r., [...] i z
m i e n i ł decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. z dnia 17
września 1992 r., [...] w ten sposób, że okres studiów wnioskodawczyni od 1952 r. do
20 czerwca 1957 r. uznał za okres nieskładkowy.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. decyzją z dnia 17 września 1992 r.,
odmówił Izabelli C. wliczenia do okresu pracy, od którego zależy wysokość emerytury,
okresu nauki w szkole wyższej w latach 1952 - 1957 w Moskiewskim Instytucie
Samochodowym. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, że zgodnie z
przepisami ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent (Dz. U.
Nr 104, poz. 450 ze zm.) do stażu pracy można doliczyć okres studiów odbytych w
uczelniach znajdujących się na terenach nie wchodzących w skład Państwa Polskiego
tylko wówczas, jeżeli osoby, które odbyły te studia, wróciły do Polski jako repatrianci.
W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawczyni wnosiła o zaliczenie powyższego
okresu do stażu pracy podnosząc, że jej dyplom ukończenia studiów w Moskwie został
uznany przez władze polskie w 1968 r., od 1965 r. posiada obywatelstwo polskie, a od
1959 r. pracuje na terenie Polski.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia
7 grudnia 1992 r. oddalił odwołanie wnioskodawczyni. W motywach wyroku Sąd
wywiódł, że z mocy art. 45 ust. 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent stosuje się nadal przepisy art. 1 i art. 9 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) i
zasady w nich zawarte stosuje się także do oceny okresu studiów jako okresu
nieskładkowego określonego ustawą z dnia 17 października 1991 r. Przy zastosowaniu
tych zasad okres nauki w szkole wyższej w Moskwie jako uczelni zagranicznej, nie
podlega zaliczeniu do stażu pracy, od którego zależy wysokość emerytury.
Rewizję od powyższego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 21 kwietnia 1993 r., podzielając stanowisko
zajęte przez Sąd Wojewódzki. W szczególności Sąd Apelacyjny
uznał, że skoro zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) świadczenia na
warunkach i wysokości określonych w ustawie przysługują z tytułu zatrudnienia na
obszarze Państwa Polskiego, to okres nauki w szkole wyższej, jako okres zaliczalny,
jest objęty takim samym rygorem. Wobec tego określający okresy nieskładkowe przepis
art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 17 października 1991 r. odnosi się tylko do osób, które
pobierały naukę w szkole wyższej na obszarze Państwa Polskiego, chyba że zostały
one skierowane przez władze polskie na naukę w szkole wyższej za granicą. Również
okres zatrudnienia za granicą osób, które w czasie tego zatrudnienia nie były
obywatelami polskimi jest, z mocy art. 2 ust. 2 lit. e ustawy z dnia 17 października 1991
r., okresem zatrudnienia w rozumieniu tego przepisu wyłącznie do repatriantów.
W rewizji nadzwyczajnej od tego wyroku Minister Sprawiedliwości zarzucając rażące
naruszenie prawa, a w szczególności art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 17 października
1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 7 grudnia 1992 r. [...] i
orzeczenie co do istoty sprawy w ten sposób, że 5-letni okres nauki w szkole wyższej
odbytej przez wnioskodawczynię w latach 1952-1957 jest okresem nieskładkowym.
Minister Sprawiedliwości zarzucił ponadto, że zaskarżony wyrok w sposób rażący
narusza również interes Rzeczypospolitej Polskiej.
Rozpoznając sprawę Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Słuszny jest zarzut podniesiony w rewizji nadzwyczajnej, że zaskarżony wyrok został
wydany z rażącym naruszeniem prawa, w szczególności art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i
rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) zwanej dalej
ustawą o rewaloryzacji.
Jest poza sporem, że wnioskodawczyni podczas odbywania studiów w Moskwie nie
była obywatelką polską i nie przybyła do Polski jako repatriantka. W okresie od 1952 r.
do 1957 r. odbywała studia wyższe w Moskiewskim Instytucie Samochodowym i
ukończyła je uzyskując dyplom. Od 1958 r. do 1990 r. była zatrudniona w Polsce
uzyskując z tytułu tej pracy prawo do emerytury. Do akt rentowych dołączone zostało
zaświadczenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 11 listopada 1968 r.
stwierdzające, że w związku z uzyskaniem w dniu 20 czerwca 1957 r. dyplomu
ukończenia studiów wyższych w ZSRR wnioskodawczyni posiada uprawnienia
wynikające z ukończenia studiów wyższych oraz prawo używania tytułu magister
inżynier mechanik.
W podobnych sprawach rozpoznawanych przez Sąd Najwyższy, w wyrokach z dnia 6
czerwca 1994 r., II UR 1/94, oraz z dnia 4 kwietnia 1994 r., II URN 7/94 uznano, że
okres nauki w szkole wyższej za granicą uwzględnia się, przy ustaleniu prawa do
świadczenia i ich wysokości, jako okres nieskładkowy w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 10
ustawy o rewaloryzacji, jeżeli uzyskany dyplom i tytuł zawodowy zostały w Polsce
nostryfikowane.
Stosownie do uregulowania zawartego w rozporządzeniu Ministra Oświaty i Zdrowia z
dnia 10 maja 1950 r. w sprawie uznawania studiów wyższych odbywanych w ZSRR
(Dz. U. Nr 25, poz. 227), obowiązującego do 1975 roku, ukończenie szkoły wyższej w
ZSRR, po 1 października 1917 r., było równoważne z ukończeniem odpowiedniej szkoły
wyższej w Polsce.
Rozporządzenie to zastąpione zostało porozumieniem z dnia 10 maja 1974 r. między
Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związku Socjalistycznych
Republik Radzieckich o równoważności dokumentów o wykształceniu, stopniach i
tytułach naukowych wydawanych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Związku
Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz. U. z 1975 r., Nr 4, poz. 15) zawierającym
podobne uregulowanie.
Również obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10
grudnia 1991 r. w sprawie zasad nostryfikacji dyplomów i tytułów zawodowych
uzyskanych za granicą (Dz. U. Nr 16, poz. 64) przewiduje uznawanie dyplomów uczelni
zagranicznych za równorzędne z dyplomami uzyskanymi na uczelniach krajowych.
Możliwość uznania za równoważny dyplomu i tytułu zawodowego uzyskanego za
granicą z dyplomem i tytułem zawodowym uzyskanym na uczelniach polskich nie jest
zastrzeżona wyłącznie dla obywateli polskich. Takie uznanie dyplomu zagranicznego
zrównuje w uprawnieniach absolwentów uczelni polskich i zagranicznych.
Przedłożone przez wnioskodawczynię, w postępowaniu rentowym zaświadczenie
Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 11 listopada 1968 r. tj. zaświadczenie
wydane przez centralny organ administracji państwowej w granicach jego kompetencji,
stanowi nostryfikację dyplomu czyli uznanie go za równoważny z dyplomem wydanym
przez analogiczną polską uczelnię wyższą. Ponieważ wskazane wyżej przepisy
dotyczące nostryfikacji dyplomów nie przewidywały ani też nie przewidują ograniczenia
ich stosowania do obywateli polskich, zarówno zarzuty rewizji nadzwyczajnej, jak
również jej wniosek Sąd Najwyższy uznał za w pełni uzasadnione.
Sąd Najwyższy podziela również pogląd wyrażony w uzasadnieniu rewizji
nadzwyczajnej, że zaskarżony wyrok rażąco narusza także interes Rzeczypospolitej
Polskiej, bowiem nieprawidłowe obliczenie świadczeń należnych osobom uprawnionym
i wypłacenie ich w zaniżonej wysokości narusza konstytucyjną zasadę Państwa
prawnego oraz wielokrotnie powoływaną przez Sąd Najwyższy zasadę zaufania
obywateli do Państwa i jego organów oraz do organów wymiaru sprawiedliwości.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uwzględnił rewizję nadzwyczajną w całej
rozciągłości i z mocy powołanych przepisów oraz art. 422 § 1 i 421 § 2 k.p.c. orzekł jak
w sentencji wyroku.
================================================