Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 30 czerwca 1994 r.
II URN 20/94
Obniżenie świadczeń rentowych, wskutek nieprawidłowego określenia
przez organ rentowy wysługi emerytalnej żołnierza, stanowi błąd tego
organu i
uzasadnia wypłacenie renty w należnej wysokości za trzy lata wstecz od
dnia
zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości tej renty.
Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Teresa Romer
(sprawozdawca), Maria Tyszel,
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Iwony Kaszczyszyn, po
rozpoznaniu
w dniu 22 czerwca 1994 r. sprawy z wniosku Krystyny O. przeciwko
Wojskowemu
Biuru Emerytalnemu w S. o wysokość wojskowej renty rodzinnej
na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku
Sądu
Apelacyjnego w Lublinie z dnia 22 paśdziernika 1993 r. [...],
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 7
czerwca
1993 r., [...] i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Wnioskodawczyni Krystyna O. pobierała od 1 kwietnia 1978 r. wojskową
rentę
rodzinną po mężu starszym sierżancie, który zmarł w czasie odbywania
zawodowej
służby wojskowej. Początkowo rentę wypłacano zaliczkowo, do czasu
orzeczenia o
przyczynie zgonu męża wnioskodawczyni.
Rejonowa Wojskowa Komisja Lekarska w D. w orzeczeniu [...] z dnia 16
marca 1979 r. stwierdziła, że śmierć Eugeniusza O. nie pozostaje w
związku ze
służbą wojskową.
Decyzją z 2 maja 1980 r. Wojewódzki Sztab Wojskowy ustalił prawo do
wojskowej renty rodzinnej na podstawie ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz członków ich rodzin
(Dz. U.
Nr 53, poz. 341 ze zm.). Rentę zwiększono o 7,5% podstawy wymiaru z
tytułu 15 lat
służby wojskowej zmarłego żywiciela. Rentę przyznano wnioskodawczyni oraz
jej
dzieciom Renacie i Januszowi.
W związku z postanowieniami ustawy z dnia 23 marca 1983 r. o zmianie
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (Dz.
U. Nr 16,
poz. 78) wysokość renty rodzinnej z tytułu wysługi emerytalnej
podwyższono do
12,5%. Zgodnie bowiem z art. 29 ust. 3 tej ustawy, rentę rodzinną
zwiększa się o 1%
podstawy wymiaru za każdy rok wysługi emerytalnej żołnierza (emeryta,
rencisty) z
tytułu służby wojskowej do 10 lat włącznie oraz o 0,5% za każdy następny
rok
wysługi. Wedle art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. do dnia
wejścia w
życie ustawy z dnia 23 marca 1983 r ., wymienionej wyżej, renta rodzinna
ulegała
podwyższeniu o 0,5% podstawy wymiaru za każdy rok wysługi emerytalnej
żołnierza
z tytułu służby wojskowej. Podwyższenie to nie mogło jednak przekraczać
10%
podstawy wymiaru. Ustawa z dnia 23 marca 1983 r. nie tylko ustaliła
wyższy procent
zwiększenia renty rodzinnej z tytułu wysługi emerytalnej, ale zniosła też
ograniczenie
tego zwiększenia do 10% podstawy wymiaru.
Kolejnymi decyzjami renta rodzinna pobierana przez wnioskodawczynię
była
podwyższana i waloryzowana. Decyzji tych wnioskodawczyni nie
kwestionowała
mimo prawidłowych pouczeń o sposobie odwołania.
Decyzją z 31 sierpnia 1992 r. ustalono wysokość renty rodzinnej na
1.159.900
zł. To wyliczenie wnioskodawczyni zakwestionowała. W uzasadnieniu
odwołania
skierowanego do Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Lublinie zarzuciła, że wojskowy organ emerytalny od początku błędnie
wylicza
należną jej rentę rodzinną po mężu. Domagała się prawidłowego wyliczenia
wysokości tej renty od dnia jej wypłaty - od 1 kwietnia 1978 r.
Twierdziła, że w tej
decyzji oraz w kolejnej, z 1 grudnia 1992 r. nie uwzględniono dodatku z
tytułu 15 lat
wysługi emerytalnej męża.
Wyrokiem z 7 czerwca 1993 r. Sąd oddalił odwołanie. W uzasadnieniu
Sąd
podkreślił, że renta rodzinna wnioskodawczyni była ustalona na podstawie
zaświadczenia o wysokości uposażenia oraz świadczeń w naturze, jakie
otrzymywał
Eugeniusz O. Kolejne decyzje podwyższające tę rentę były oparte na
decyzji z 1978
r. Wnioskodawczynię prawidłowo pouczano o możliwości zaskarżania decyzji,
o ile
nie zgadzałaby się z ich treścią. Sąd zaznaczył też, że do renty
doliczane było
zwiększenie o 12,5% podstawy wymiaru z tytułu wysługi emerytalnej w
służbie
wojskowej. Doliczenie takie zawarte jest także w zaskarżonej decyzji.
Ponieważ
wnioskodawczyni w dodatkowym "oświadczeniu" domagała się uwzględnienia w
podstawie wymiaru renty rodzinnej dodatków do uposażenia, które jej
zdaniem,
otrzymywał Eugeniusz O., Sąd ustalił, że żaden dokument ani zaświadczenie
zawarte w aktach rentowych nie zawierają informacji o dodatkach tego
rodzaju,
wypłaconych Eugeniuszowi O.
Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z 22 paśdziernika 1993 r. oddalił
rewizję
wnioskodawczyni od wyroku Sądu I instancji. W uzasadnieniu wyroku Sąd
Apelacyjny podkreślił, że do podstawy wymiaru renty rodzinnej przyjęto
wszystkie
składniki uposażenia jakie otrzymywał mąż wnioskodawczyni. Brak też,
zdaniem
Sądu Apelacyjnego, dowodów potwierdzających dłuższy okres służby
wojskowej lub
pracy, które uzasadniałyby przyznanie zwiększenia wymiaru renty z powodu
wysługi
lat. Wnioskodawczyni ma zwiększoną rentę rodzinną o 12,5% podstawy
wymiaru z
tytułu 15 lat wysługi emerytalnej męża, co wedle Sądu Apelacyjnego,
odpowiada
materiałowi dowodowemu zawartemu w aktach emerytalnych.
W rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości zarzucił wyrokowi
Sądu
Apelacyjnego rażące naruszenie prawa, w szczególności art. 3 § 2 k.p.c. i
art. 29
ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych
i ich rodzin oraz naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej i wniósł
o uchylenie
tego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy
i
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie i przekazanie sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji Minister podał, że spór
dotyczy
ustalenia wysługi emerytalnej męża wnioskodawczyni. W aktach emerytalnych
brakuje zaświadczeń o pracy przed rozpoczęciem służby. Nie ma też danych
jakie
okresy i na jakiej podstawie przyjęto do 15 lat wysługi.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona. W aktach emerytalnych (k.
121)
znajduje się odpis wykazu przebiegu służby wojskowej i pracy cywilnej st.
sierżanta
Eugeniusza O. Brak jest na tym odpisie daty jego sporządzenia oraz daty
samego
wykazu. Z przebiegu zatrudnienia i służby wojskowej wynika, iż łączny ich
okres
wynosi ponad 25 lat.
W decyzji o rewaloryzacji wojskowej renty rodzinnej, Wojskowe Biuro
Emerytalne przy obliczaniu podstawy wymiaru tej renty przyjęło uposażenie
starszego sierżanta po 20 latach wysługi wojskowej. Decyzja ta, bez daty,
wydana
została już po rozstrzygnięciu sprawy zaskarżonym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego.
Decyzję tę organ emerytalny wydał działając na podstawie przepisów ustawy
z dnia
10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz
ich
rodzin (Dz. U. Nr 10 z 1994 r., poz. 36), która weszła w życie z dniem 27
lutego 1994
r. Spór dotyczy wysokości renty rodzinnej przewidzianej w przepisach
ustawy z dnia
16 grudnia 1972 r, o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych [...].
Przytoczona decyzja ma dla rozstrzygnięcia tego sporu znaczenie o tyle,
że przyjęto
w niej, iż mąż wnioskodawczyni posiadał ponad 20 lat wysługi emerytalnej.
W tej
sytuacji dotychczasowe ustalenia zawarte w obu wyrokach, iż wysługa
emerytalna
Eugeniusza O. została prawidłowo obliczona na 15 lat okazują się błędne.
Brak jest jednak jakiegokolwiek dowodu, poza załączonym odpisem
wykazu
przebiegu służby i pracy, który wyjaśniałby odmienne od dotychczasowego,
stanowisko Wojskowego Biura Emerytalnego, co do długości wysługi
emerytalnej
Eugeniusza O.
Jak już wspomniano, zgodnie z treścią art. 29 ust. 3 ustawy z dnia
16 grudnia
1972 r, o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych (jednolity tekst:
Dz. U. z
1983 r., Nr 29, poz. 139), mającego zastosowanie przy rozpatrywaniu
niniejszej
sprawy, nie było ograniczenia długości wysługi emerytalnej żołnierza przy
zwiększaniu renty rodzinnej.
Od dnia 1 stycznia 1983 r., do chwili wejścia w życie zmian
wprowadzonych
ustawą z dnia 23 marca 1983 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym
żołnierzy zawodowych i ich rodzin [...], ograniczenie zwiększenia
wysokości renty
rodzinnej z tytułu wysługi emerytalnej regulował art. 28 ust. 2
omawianej ustawy i to
nie w zakresie ilości lat przyjmowanych do wysługi, lecz tylko co do
procentu
zwiększenia w odniesieniu do podstawy wymiaru.
Zgodnie z art. 52 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r, o zaopatrzeniu
emerytal-
nym żołnierzy [...], jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie
świadczeń
pieniężnych ujawnione zostaną nowe dowody lub okoliczności mogące mieć
wpływ
na prawo do świadczeń lub ich wysokość, które istniały przed ustaleniem
prawa do
świadczeń, następuje ponowne ustalenie prawa do świadczeń lub ich
wysokości.
Natomiast art. 62 ust. 1 pkt 2 tej ustawy przewiduje, iż w razie
ponownego
ustalenia prawa do świadczeń, wypłaca się je do dnia, w którym powstało
prawo do
nich lub do ich podwyższenia jednakże za okres nie dłuższy niż 3 lata,
jeżeli
odmowa przyznania lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem
błędu
wojskowego organu emerytalnego lub organu odwoławczego.
Odwołanie wnioskodawczyni od decyzji z 31 sierpnia 1992 r. było w
istocie
wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości renty rodzinnej. Z rażącym
naruszeniem
art. 3 § 2 k.p.c., Sądy obu instancji nie zajęły się w ogóle wyjaśnieniem
istoty
sprawy, tj. ustaleniem przebiegu pracy cywilnej i służby wojskowej męża
wniosko-
dawczyni do chwili jego śmierci. Wbrew twierdzeniom wnioskodawczyni a
także
wbrew treści wspomnianego wykazu oba Sądy przyjęły jako rzecz oczywistą,
że
wysługa emerytalna męża wnioskodawczyni nie przekraczała 15 lat.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy koniecznym będzie dokonanie ustaleń
dotyczących przebiegu pracy i służby Eugeniusza O., wyjaśnienie dlaczego,
mimo
treści znajdującego się obecnie w aktach emerytalnych wykazu przebiegu
jego pracy
i służby, otrzymywała ona rentę rodzinną podwyższoną jedynie z tytułu 15
lat wysługi
emerytalnej. Wskazane wydaje się też ustalenie od kiedy organ rentowy
dysponował
wspomnianym wykazem, i dlaczego wcześniej nie dokonał właściwego
obliczenia
wysługi emerytalnej oraz czy wykaz ten zawiera pełne dane.
Obniżenie świadczeń rentowych wskutek nienależytego określenia przez
organ rentowy wysługi emerytalnej żołnierza, stanowi błąd tego organu i
uzasadnia
wypłacenie renty w należnej wysokości za trzy lata wstecz od zgłoszenia
wniosku o
ponowne ustalenie wysokości tej renty.
Kierując się powyższymi względami Sąd Najwyższy orzekł jak w
sentencji.
W związku z nadsyłanymi do Sądu Najwyższego pismami procesowymi
wnioskodawczyni, Sąd Najwyższy wyjaśnia, że rewizja nadzwyczajna
wniesiona w
jej interesie dotyczyła jedynie wysokości wysługi emerytalnej Eugeniusza
O. i tylko ta
kwestia była przedmiotem oceny Sądu Najwyższego. Ubocznie Sąd Najwyższy
zauważa, że wbrew obecnym zarzutom wnioskodawczyni, materiał dowodowy
zawarty w aktach emerytalnych i sądowych wskazuje na to, że pozostałe
ustalenia
organu emerytalnego, mające wpływ na wysokość renty rodzinnej są
prawidłowe.
Wypłacanie osobie uprawnionej świadczeń w zaniżonej wysokości,
narusza
konstytucyjną zasadę państwa prawnego a więc stanowi też naruszenie
interesu
Rzeczypospolitej Polskiej i dlatego rewizja nadzwyczajna została
uwzględniona
mimo przekroczenia terminu o jakim mowa w art. 421 § 2 k.p.c.
========================================