Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 25 stycznia 1995 r.
III AZP 12/94
Przewodniczący SSN: Janusz Łętowski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Adam
Józefowicz, Jerzy Kwaśniewski, Walerian Sanetra, Andrzej Wróbel ,
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Włodzimierza Skoniecznego, w sprawie
ze skargi Andrzeja K. na decyzję Centralnej Komisji do Spraw Tytułu Naukowego i
Stopni Naukowych z dnia 27 września 1993 r. [...] w przedmiocie odmowy zatwierdzenia
uchwały Rady Wydziału Geologiczno-Poszukiwawczego Akademii Górniczo-Hutniczej
im.St.Staszica w Krakowie z dnia 3 czerwca 1991 r. o nadanie stopnia naukowego
doktora habilitowanego po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 25 stycznia 1995 r.
zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny w
Warszawie postanowieniem z dnia 30 listopada 1994 r., [...] do rozstrzygnięcia w trybie
art. 391 k.p.c. w związku z art. 211 k.p.a.
Czy w świetle art. 34 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o tytule nau-
kowym i stopniach naukowych (Dz. U. Nr 65, poz. 386) oraz § 4 ust. 1 statutu Central-
nej Komisji do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych - wydanego na podstawie
art. 34 ust. 5 tej ustawy - właściwym organem do wydania decyzji w sprawie
zatwierdzenia uchwały rady wydziału (rady naukowej) jest Sekcja Centralnej Komisji,
czy też Prezydium tej Komisji ?
p o d j ą ł następującą uchwałę:
W świetle art. 34 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o tytule nau-
kowym i stopniach naukowych (Dz. U. Nr 65, poz. 386) oraz § 4 ust. 1 statutu
Centralnej Komisji do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych - wydanego
na podstawie art. 34 ust. 5 tej ustawy - właściwym organem do wydania decyzji w
sprawie zatwierdzenia uchwały rady wydziału (rady naukowej) jest Prezydium tej
Komisji.
U z a s a d n i e n i e
Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 30 listopada 1994 roku
[...] przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie
prawne, przytoczone w sentecji uchwały.
Powyższe zagadnienie powstało w następującym stanie faktycznym sprawy:
Centralna Komisja do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, po ponow-
nym rozpatrzeniu sprawy zatwierdzenia uchwały Rady Wydziału Geologiczno-
-Poszukiwawczego Akademii Górniczo-Hutniczej im. St.Staszica w Krakowie z dnia 3
czerwca 1991 r. o nadaniu dr Andrzejowi K. stopnia naukowego doktora habilitowa-
nego, decyzją z dnia 27 września 1993 r. [...] - wydaną na podstawie art. 17 ust. 2
ustawy z dnia 12 września 1990 r. o tytule naukowym i stopniach naukowych (Dz. U. Nr
65, poz. 386) - odmówiła zatwierdzenia tej uchwały.
W uzasadnieniu powyższej decyzji podano, że zgodnie z § 8 statutu, sprawa za-
twierdzenia uchwały o nadaniu dr Andrzejowi K. stopnia naukowego doktora habi-
litowanego skierowana została do Sekcji Nauk Matematycznych, Fizycznych, Chemicz-
nych i Nauk o Ziemi w celu ponownego rozpatrzenia.
Sekcja po zapoznaniu się z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, po
wysłuchaniu opinii recenzentów Komisji oraz po przeprowadzeniu dyskusji z udziałem
recenzentów Rady Wydziału - w głosowaniu tajnym - wypowiedziała się przeciw
zatwierdzeniu uchwały.
Wynik głosowania Sekcji (13 - tak, 11 - nie, 6 - wstrzymujących się) wskazuje, że
większość członków Sekcji nie znalazła wystarczających podstaw do uznania, że
rozprawa habilitacyjna stanowi znaczny wkład w rozwój dyscypliny naukowej, której
dotyczy przewód habilitacyjny i że spełnia ona wymagania określone w art. 15 ust. 1
ustawy.
Prezydium Komisji, po zapoznaniu się ze stanowiskiem Sekcji, podzieliło to
stanowisko i podjęło decyzję o odmowie zatwierdzenia omawianej uchwały Rady
Wydziału (za wnioskiem o zatwierdzenie uchwały - 0, przeciw - 14, wstrzymujących się -
0).
Andrzej K. na powyższą decyzję wniósł skargę z dnia 18 listopada 1993 r. do
Naczelnego Sądu Administracyjnego, przy czym dodatkowo sprecyzował swoje zarzuty
w piśmie z dnia 2 grudnia 1993 r., wnosząc o wyjaśnienie sprawy zarówno w aspekcie
merytorycznym, szczegółowo wskazanym w tym piśmie, jak i formalno-prawnym,
zarzucając przy tym szereg wadliwości uzasadnienia zaskarżonej decyzji, polegających
m.in. na nieustosunkowaniu się do zarzutów przedstawionych w odwołaniu, jak też
przewlekłości postępowania. Skarżący wyraził również wątpliwości odnośnie kwalifikacji
jednego z recenzentów oraz podniósł, iż przeprowadzenie postępowania odwoławczego
nastąpiło z pominięciem jednego z recenzentów.
W odpowiedzi na skargę, Centralna Komisja do Spraw Tytułu Naukowego i Stop-
ni Naukowych wniosła o oddalenie skargi, udzielając obszernych wyjaśnień w związku
ze zgłoszonymi w skardze zarzutami.
Naczelny Sąd Administracyjny, ze względu na powstałe rozbieżności w dotych-
czasowym orzecznictwie odnośnie właściwości organów, które w ramach Centralnej
Komisji do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych są uprawnione do wydawania
decyzji w sprawie zatwierdzania uchwał rad wydziałów (rad naukowych) o nadaniu
stopnia naukowego doktora habilitowanego, postanowił przedstawić Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne sprecyzowane wyżej w sentencji
postanowienia. Wyjaśnienie w sposób jednoznaczny powyższego zagadnienia powinno
poprzedzić rozpoznanie skargi w aspekcie zgłoszonych w niej zarzutów, bowiem ma
ono zasadnicze znaczenie przy ocenie decyzji administracyjnej pod kątem jej zgodności
z prawem.
Zgodnie ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego, stan prawny w
tej kwestii przedstawia się następująco:
Art. 17 ust. 1 cyt. wyżej ustawy z dnia 12 września 1990 r. stanowi, że "Uchwała
o nadaniu stopnia naukowego doktora habilitowanego staje się prawomocna z chwilą
jej zatwierdzenia przez Centralną Komisję (...)".
W myśl art. 34 ust. 1 i 2 tej ustawy, Centralna Komisja działa na posiedzeniach
plenarnych lub przez swoje organy, którymi są: przewodniczący Centralnej Komisji,
Prezydium Centralnej Komisji i Sekcje Centralnej Komisji.
Z mocy art. 34 ust. 5 ustawy, kompetencje tych organów, pozostawiono do ure-
gulowania statutowego - przez samą Komisję. Jednocześnie w ustępie 3 artykułu 34
zamieszczono regulację, że "Sekcja Centralnej Komisji podejmuje decyzje po zasięg-
nięciu opinii co najmniej jednego recenzenta. Jeżeli co najmniej jedna opinia jest
negatywna, sekcja powołuje recenzenta spoza składu Centralnej Komisji". Dodać przy
tym należy, iż Centralna Komisja "w zakresie wydawanych przez siebie decyzji pełni
funkcje centralnego organu administracji państwowej" (art. 32 ust. 1 ustawy).
W statucie (przyjętym na posiedzeniu plenarnym w dniu 19 kwietnia 1991 r.) -
wydanym na podstawie art. 34 ust. 5 ustawy - w rozdziale I zostały określone kom-
petencje zarówno Centralnej Komisji działającej na posiedzeniach plenarnych, jak i jej
organów. W odniesieniu do zatwierdzania uchwał w sprawie nadawania stopni nau-
kowych w § 4 pkt 1 statutu, kompetencje te powierzono Prezydium Komisji. Natomiast
zadania sekcji stałej w omawianej problematyce zostały w § 6 pkt 3 statutu,
sprecyzowane następująco: "prowadzenie postępowania opiniodawczego i podejmo-
wanie uchwał w zakresie ustawowych zadań Komisji związanych z nadawaniem stopni
naukowych i tytułu naukowego". W § 9-11 statutu unormowano tryb postępowania
opiniodawczego w sekcji, które kończy się podjęciem uchwały (§ 12 ust. 1 statutu), a
nie decyzji, jak to stanowi art. 34 ust. 3 ustawy.
Na tle tego stanu prawnego w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyj-
nego prezentowane są dwa poglądy. Według pierwszego z nich, organem właściwym
do wydawania decyzji, o których mowa, jest prezydium Centralnej Komisji, którego
kompetencje w tym zakresie określa statut, wydany na podstawie upoważnienia
ustawowego. Stanowisko to, w sposób oczywisty i konsekwentny jest też prezentowany
w orzecznictwie Centralnej Komisji. Krytycznie do tego stanowiska odniósł się natomiast
Prof.Janusz Borkowski w glosie do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia
6 października 1993 r. sygn. akt I SA 1270/93 (OSP 1994 r. z. 7-8). Zdaniem glosatora,
przepis statutowy, dający omawiane kompetencje prezydium Centralnej Komisji,
wkracza w materię już w ustawie unormowaną i określającą w art. 34 ust. 3 ustawy, że
decyzje w tym przedmiocie podejmują sekcje Centralnej Komisji. Statut, jako
wykraczający poza ramy delegacji ustawowej, nie może zatem umocowywać innego
organu do wydawania decyzji, o których mowa.
Powyższy pogląd został podzielony w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjne-
go z dnia 10 sierpnia 1994 r. sygn. akt I SA 521/94, którym stwierdzono nieważność
dwóch decyzji Centralnej Komisji w sprawie odmowy zatwierdzenia uchwały rady
wydziału o nadaniu stopnia naukowego doktora habilitowanego z tego przede
wszystkim względu, że decyzje te były wydane przez Prezydium Centralnej Komisji, a
nie przez właściwą sekcję. W motywach tego wyroku m.in. podano, że kompetencje
sekcji Centralnej Komisji do wydawania decyzji "zdają się wprost wynikać z brzmienia
art. 34 ust. 3".
Za racjonalnością takiego uregulowania przemawia również to, że sekcje są
fachowo najbardziej kompetentne w sprawach stopni naukowych i tytułu naukowego ze
wszystkich organów Centralnej Komisji, jak również to, że ustawodawca nie mógł
pozostawić tak ważnej kwestii do statutowej regulacji, zwłaszcza że w świetle przepisu
art. 34 ust. 2 ustawy, istniałaby możliwość przyznania tego uprawnienia nawet
przewodniczącemu Centralnej Komisji, orzekającemu jednoosobowo. W wyroku tym
powołano się również na użyte w art. 34 ust. 3 sformułowanie "decyzja"; co w powią-
zaniu z unormowaniem zawartym w art. 29 ustawy, odsyłającym do odpowiedniego
stosowania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie nie ure-
gulowanym w ustawie, może być rozumiane tylko jako decyzja, o jakiej mówi Kodeks
postępowania administracyjnego, a nie jako opinia, czy akt wewnętrzny. Wskazuje na
to także fakt, że podejmowana jest ona po zasięgnięciu opinii recenzentów (art. 34 ust.
3 i 4 ustawy). Nie ma też żadnych racji, które skłaniałyby do użycia wyrazu "decyzja" dla
pojęcia "opinia". Nie ma również żadnego uzasadnienia dla dwustopniowego
postępowania, prowadzonego przez Centralną Komisję w sprawach stopni naukowych i
tytułu naukowego, jak też dla podejmowania decyzji przez dwa organy Centralnej
Komisji.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego rozpoznającego tę sprawę,
pogląd prezentowany w ostatnio powołanym wyroku, nasuwa jednak wątpliwości na tle
regulacji zawartej w art. 34 ustawy i jej wykładni. W postanowieniach tego artykułu ujęto
bowiem zarówno unormowania odnoszące się do kwestii ustrojowych Centralnej
Komisji (ust. 1 i 2), jak i procesowych (ust. 3 i 4), zaś całość kompetencji organów
Centralnej Komisji, sposób wyboru prezydium Centralnej Komisji, jej organizację i tryb
działania oraz sposób powoływania recenzentów, przekazano do regulacji statutowej
samej Komisji (ust. 5). Upoważnienie to jest bardzo szerokie w zakresie zwłaszcza
regulowania kompetencji Komisji i można uznać, iż z tego względu kłóci się z zasadami
techniki legislacyjnej. Daje ono bowiem pełną swobodę Centralnej Komisji w
uregulowaniu tej kwestii bez jakichkolwiek ograniczeń np. przez uregulowanie
podstawowych kompetencji organów Komisji w samej ustawie. Nie można chyba
bowiem uznać, iż ustawodawca - w art. 34 ust. 3 ustawy, wybiórczo uregulował
kompetencje jednego z organów Centralnej Komisji, skoro równocześnie w
upoważnieniu zawartym w ustępie 5 tego artykułu, nie wyłączył możliwości regulowania
kompetencji sekcji Centralnej Komisji w statucie. Gdyby intencją ustawodawcy istotnie
było uregulowanie tylko tych kompetencji sekcji w ustawie, to sformułowanie
upoważnienia powinno być np. takie: Kompetencje organów Centralnej Komisji, z
zastrzeżeniem ustępu 3 (...).
Brak takiego wyłączenia w tym upoważnieniu wskazuje na to, że również kom-
petencje sekcji Centralna Komisja była uprawniona uregulować w statucie. Za takim
stanowiskiem przemawia również to, iż trudno byłoby przyjąć, że ustawodawca celowo
zawęził kompetencje sekcji Centralnej Komisji dając jej uprawnienia do podejmowania
decyzji w sprawach zatwierdzania uchwał rad wydziałów o nadaniu stopni naukowych, a
równocześnie nie dał jej kompetencji, np. określonych w art. 7 ust. 2 ustawy,
dotyczących ograniczenia, zawieszenia i pozbawienia uprawnienia do nadawania
stopnia naukowego (do postępowania w tych sprawach, z mocy art. 29 ust. 1 ustawy,
ma również odpowiednie zastosowanie Kodeks postępowania administracyjnego). Wy-
dawanie decyzji w tych sprawach ustawa powierza Centralnej Komisji, co jednak nie
oznacza, iż mają być one wydawane na posiedzeniach plenarnych Komisji.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że unormowanie zawarte w art. 34
ust. 3 ustawy, należy postrzegać jako mające charakter procesowy, a nie kompe-
tencyjny. Celem tego przepisu jest bowiem zobowiązanie sekcji do zasięgnięcia opinii
odpowiednich recenzentów, których "kwalifikacje" określa kolejny przepis, ujęty w
ustępie 4 tego artykułu.
Posługiwanie się w tym przepisie wyrazem "decyzja", również nie przesądza o
kompetencyjnym charakterze tego przepisu chociażby z tego względu, że w przepisie
tym używa się sformułowania "podejmuje decyzje", zaś decyzje administracyjne -
prawidłowo rzecz ujmując - są "wydawane" i takiego też sformułowania użyto w art. 32
ust. 1 omawianej ustawy. Przede wszystkim jednak należy mieć na względzie, że o
zakwalifikowaniu danego aktu administracyjnego jako decyzji nie stanowi nazwa
występująca w przepisie prawnym, lecz wyłącznie jego treść.
Takie stanowisko jest jednolicie prezentowane zarówno w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, jak i Naczelnego Sądu Administracyjnego (zob. również J.Borkowski,
J.Jendrośka. R.Orzechowski, A.Zieliński: Kodeks postępowania administracyjnego -
Komentarz, Warszawa 1985 r., s. 188; Zbigniew Janowicz: Kodeks postępowania ad-
ministracyjnego - Komentarz, PWN Warszawa-Poznań 1987 r. str. 230 i nast.). Powią-
zanie zaś regulacji ujętej w ust. 3 i 4 art. 34, zdaje się jednak przeczyć, iż sformu-
łowanie "decyzja" zawarte w ustępie 3, użyte jest w takim rozumieniu, jak to stanowi art.
104 k.p.a. Gdyby zatem - zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego - przyjąć, że
art. 34 ust. 3 ustawy, ma charakter procesowy, to Centralna Komisja miałaby swobodę
w zakresie uregulowania w statucie kompetencji swoich organów. To zaś prowadziłoby
do wniosku, że prezydium Centralnej Komisji jest organem właściwym do wydawania
decyzji w sprawie zatwierdzania uchwał o nadaniu stopni naukowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przede wszystkim należy wziąć pod uwagę to, że w świetle wyraźnych stwier-
dzeń cytowanej wielokrotnie wyżej ustawy o tytule naukowym i stopniach naukowych
(...) centralnym organem administracji państwowej w zakresie zatwierdzania uchwał rad
jednostek organizacyjnych szkół wyższych bądź innych placówek naukowych (art. 2
ustawy) o nadaniu stopnia lub tytułu naukowego jest Centralna Komisja do Spraw
Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, a uprawnienie powyższe jest tylko jednym z
wielu uprawnień, jakim dysponuje ona na mocy tej ustawy. Art. 34 ust. 1 ustawy
stwierdza, iż Centralna Komisja działa na posiedzeniach plenarnych lub przez swoje
organy. Z kolei ust. 5 powyższego przepisu równie wyraźnie ustanawia zasadę, iż
kompetencje organów Centralnej Komisji (...) jej organizację i tryb działania (...) określa
uchwalony przez nią statut. Jak z powyższego wynika, na mocy wyraźnej i nie
pozostawiającej wątpliwości decyzji ustawodawcy uprawnienie do ustalenia podziału
kompetencji Centralnej Komisji między jej organy (zgodnie z art. 34 ust. 2 są nimi
przewodniczący, prezydium i sekcje) zostało powierzone rozstrzygnięciu samej Komisji,
a zgodną z ustawą formą tego rozstrzygnięcia jest uchwalony przez Komisję statut.
Statut taki został uchwalony w dniu 19 kwietnia 1991 r. (i częściowo zmieniony w dniu 9
marca 1994 r.) na posiedzeniach plenarnych Komisji. Nie ulega zatem wątpliwości, że
właśnie postanowienia powyższego statutu są decydującym źródłem również w
zakresie merytorycznego podziału kompetencji między organy Komisji.
Zgodnie z powyższym statutem w ramach Komisji działa sześć stałych sekcji,
obejmujących zakresem swego działania pokrewne dziedziny nauk (§ 5 statutu). W § 6
ust. 2 statut wyraźnie stwierdza, iż do zadań każdej ze stałych sekcji należy m.in.
"prowadzenie postępowania opiniodawczego i podejmowanie uchwał w zakresie usta-
wowych zadań Komisji związanych z nadawaniem stopni naukowych i tytułu
naukowego". Uchwały w powyższym przedmiocie podlegają zatwierdzeniu przez Pre-
zydium Komisji (§ 4 statutu); ten sam organ wydaje też "postanowienia" (tak brzmi
nazwa przyjęta przez statut) o wznowieniu postępowania w sprawach o nadanie stopni
naukowych i tytułu naukowego. W rozdziale II statut reguluje zasady postępowania
"opiniodawczego" prowadzonego przez sekcje; zgodnie z § 14 statutu całe
postępowanie Komisji do chwili wydania decyzji ma charakter niejawny. Należy
rozumieć, że chodzi tu o "wydanie decyzji" w postaci podjęcia uchwały o zatwierdzeniu
stopnia lub tytułu przez Prezydium Komisji lub o odmowie takiego zatwierdzenia. Na
mocy art. 17 ust. 2 ustawy, w przypadku niezatwierdzenia uchwały o nadaniu stopnia
naukowego doktora habilitowanego (przepis ten stosuje się odpowiednio w sprawach
dotyczących nadania tytułu naukowego - art. 27 ust. 2 ustawy), rada jednostki orga-
nizacyjnej lub osoba ubiegająca się o nadanie stopnia może w terminie trzech miesięcy
od daty doręczenia rozstrzygnięcia, wystąpić z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie
sprawy, a Komisja ma obowiązek ten wniosek rozpatrzyć w ciągu czterech miesięcy.
Prawdopodobnie to właśnie postępowanie określone jest w § 4 ust. 2 statutu Komisji,
jako "wznowienie postępowania", a ustawa stwierdza ponadto, że recenzenci w
przewodzie habilitacyjnym występują w owym powtórnym postępowaniu "na prawach
strony" (co stanowi niewątpliwie uzupełnienie i rozwinięcie koncepcji tego rodzaju
podmiotów procesowych przyjętej w k.p.a.). Art. 29 ust. 1 ustawy ustanawia także
ogólną regułę, iż "w postępowaniach dotyczących nadania stopnia albo tytułu
naukowego (...) w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się odpowiednie
przepisy kodeksu postępowania administracyjnego".
Jak wynika z powyższego, na podstawie przepisów ustawy i wydanych na mocy
jej wyraźnego upoważnienia przepisów statutowych, skonstruowany został stosunkowo
klarowny i tłumaczący się racjonalnie system postępowania w omawianych wyżej
sprawach. Opiera się on na założeniu istnienia dwóch stadiów tego postępowania:
pierwsze ma charakter "opiniodawczy"; w jego toku gromadzi się materiały w sprawie
(łącznie z recenzjami), a kończy się ono uchwałą sekcji, będącą propozycją
ostatecznego rozstrzygnięcia oraz przedstawieniem sprawy Prezydium Komisji. Drugie
natomiast stadium ma charakter "decyzyjny". Prezydium zapoznaje się z propozycją
ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy, przedłożoną przez sekcję i podejmuje ostateczną
decyzję. Co jest jednak szczególnie istotne, to ukształtowana - niejako praeter legem -
praktyka (o której, jako o utrwalonej, mówił na rozprawie przed Sądem Najwyższym
pełnomocnik Komisji), polegająca na tym, iż jeśli Sekcja proponuje rozstrzygnięcie
negatywne, Prezydium powołuje jeszcze jednego dodatkowego recenzenta, który
wypowiada się na temat takiego zakończenia postępowania; zdarza się, że w wyniku
jego stanowiska, Prezydium zwraca się do Sekcji z propozycją ponownego
przeanalizowania całości sprawy. Stwarza to swoistą "metaprawną" bowiem
wewnętrzną, dodatkową "instancję" w "postępowaniu", a w istocie rzeczy służy
dokładniejszemu i pełniejszemu przeanalizowaniu materiału i doprowadzeniu do wy-
pracowania wszechstronnie uzasadnionego stanowiska. Jest to również - można tak to
określić - pewna dodatkowa szansa dla osoby ubiegającej się o nadanie stopnia lub
tytułu. Wskazuje to jednak również na okoliczność, iż całość postępowania przed
oficjalnym zajęciem stanowiska przez Prezydium Komisji (decyzja podjęta w formie
uchwały) ma charakter w miarę odformalizowany, co uzasadnione jest przedmiotem
sprawy: wszakże chodzi tu o nadanie stopnia lub tytułu mającego równie zawodowy, co
i honorowy charakter, mimo iż ta pierwsza strona zdecydowanie dominuje (można tu -
tytułem porównania - wskazać na pewne tytuły nadawane w różnych krajach artystom,
np, śpiewakom. jak np, "Kammersaenger" w dawnej Austrii; był to niewątpliwie tytuł o
honorowym charakterze, oznaczał jednak również stanowisko odpowiadające w służbie
cywilnej stopniowi generalskiemu w armii, wiązał się ze stabilizacją zawodową,
przywilejami emerytalnymi itp.). Równocześnie należy sobie także zdawać sprawę, iż w
nauce (podobnie jak i w sztuce) formalne opinie środowiskowe mogą być (czasami)
wywołane różnymi - często także pozamerytorycznymi - przyczynami; historia zna wiele
tego rodzaju przypadków. Należy zatem - i tak postępuje Komisja, tak kształtować
sposób postępowania, by - jeśli sprawa staje się problematyczna - możliwe było
uzyskanie możliwie wielu i to rozmaitych opinii, co powinno do minimum zmniejszyć
ryzyko niesłusznego bądź niesprawiedliwego rozstrzygnięcia. Z tego punktu widzenia
powyższa praktyka Komisji powinna zostać oceniona pozytywnie, nawet jeśli jej
źródłem jest tylko przepis statutowy (§ 12 ust. 3).
Jak wskazuje jednak w uzasadnieniu swego pytania Naczelny Sąd Adminis-
tracyjny w ostatnim czasie w piśmiennictwie (a pod jego wpływem również i w orzecz-
nictwie) pojawił się także inny pogląd. Opiera się on na założeniu, iż przepis art. 34 ust.
3 ustawy, mówiący, iż "sekcja Centralnej Komisji podejmuje decyzje po zasięgnięciu
opinii conajmniej jednego recenzenta", należy rozumieć jako wyraźną wolę
ustawodawcy, by to właśnie sekcję Komisji rozumieć jako organ, któremu ustawodawca
powierzył kompetencje do wydawania ostatecznych decyzji administracyjnych (w trybie
przewidzianym przez k.p.a.) w przedmiocie zatwierdzenia (lub nie) stopnia lub tytułu.
Jeśli zaś przyjmuje się takie stanowisko, to konsekwencją jego jest stwierdzenie, iż
statut nie może wkraczać w materię, uprzednio rozstrzygniętą w drodze ustawowej.
Powoduje to też dalsze konsekwencje, o których mówi w uzasadnieniu swego
postanowienia NSA: decyzja Sekcji staje się ostateczną w świetle k.p.a., nie ma też
uzasadnienia dla dwustopniowego "wewnętrznego" postępowania prowadzonego przed
organami Komisji. Przekazujący Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne skład
Naczelnego Sądu Administracyjnego zgłasza jednak pod adresem przedstawionego
rozumowania wątpliwości i zastrzeżenia. W przekonaniu obecnego składu Sądu
Najwyższego te wątpliwości są z wielu względów uzasadnione.
Przede wszystkim należy stwierdzić, iż całość przepisów ustawy - jeśli potrakto-
wać je jako spójny i konkretny system - statuuje jako organ dysponujący ustawowymi
kompetencjami w zakresie zatwierdzania stopni i tytułu naukowego w zasadzie tylko
Centralną Komisję jako całość. W ustawie nie przewiduje się właściwie żadnych
wyraźnie określonych kompetencji dla organów Komisji (z wyjątkiem pewnych stricte
formalnych uprawnień dla jej przewodniczącego - art. 5 ust. 1 i 2, art. 7 ust. 6). Ustawa -
jak mówiono już wyżej - ustala wyłącznie zasadę, iż Komisja działa na posiedzeniach
plenarnych lub przez swoje organy, a także wymienia owe organy, stwierdzając
wreszcie wyraźnie, iż zagadnienia kompetencji tych organów (...) jej organizacji i trybu
działania są pozostawione jej statutowi. Skoro zaś tak, nie ma żadnych szczególnie
uzasadnionych podstaw do przyjmowania, że art. 34 ust. 3 ustawy miałby stanowić
szczególny - niezbyt tłumaczący się merytorycznie - wyjątek od tej ogólnej zasady i
ustanawiać regułę, iż decyzje w najbardziej istotnych sprawach należących do
właściwości Komisji podejmuje samodzielnie jeden z jej organów (w tym wypadku
Sekcja) i że właśnie rozstrzygnięcia w tym przedmiocie są w świetle przepisów k.p.a.
stricte decyzjami administracyjnymi. Byłby to wniosek - w przekonaniu Sądu Najwyż-
szego - idący zdecydowanie zbyt daleko, tym bardziej zresztą, że przepis, o którym
mowa dotyczy właściwie zgoła innej sprawy. Ma on - tu należy podzielić pogląd NSA -
charakter procesowy, a jego przedmiotem jest ustanowienie reguły, iż decyzje sekcji nie
mogą zostać podjęte bez zasięgnięcia opinii conajmniej jednego recenzenta. Sąd
Najwyższy podziela zatem przekonanie wyrażone przez NSA, iż mało prawdopodobne
jest, by ustawodawca zamierzał ustanawiać tak zasadniczą regułę kompetencyjną nie w
sposób wyraźny i nie budzący wątpliwości, lecz niejako "przy okazji" traktowania o zgoła
innym przedmiocie. Jest to tym bardziej mało prawdopodobne, iż zgodnie z wyraźną
decyzją ustawodawcy (art. 29 ust. 1) przepisy k.p.a. stosowane są w postępowaniach
toczących się przed Komisją tylko w zakresie nieuregulowanym w ustawie i tylko
odpowiednio. Wniosek zatem, iż "decyzje" przewidziane w art. 34 ust. 3 ustawy są
decyzjami administracyjnymi sensu stricto a sam ten przepis ustanawia wyraźną i
wyłączną kompetencję do ich wydania jedynie Sekcjom Centralnej Komisji jest w
przekonaniu Sądu Najwyższego zbyt daleko idący. Jeśli zaś - jak stwierdza NSA -
zrodził on się pod wpływem poglądu teoretycznego jednego z wybitnych znawców
problematyki postępowania administracyjnego, to w aktach sprawy znajduje się także
m.in. opinia innego renomonowanego znawcy tegoż zagadnienia, zawierająca zgoła
odmienne stanowisko, zgodnie z którym sekcja podejmuje "rozstrzygnięcie" i
przekazuje to rozstrzygnięcie Prezydium; nie można zatem tłumaczyć zwrotu "sekcja
podejmuje decyzję" jako równoznacznego z podjęciem administracyjnej decyzji w
sprawie.
Gdyby przyjąć zasadę, iż wyłącznymi organami do podejmowania decyzji. o
których mowa są Sekcje Centralnej Komisji (jest ich sześć) i że decyzje te stają się
ostatecznymi decyzjami administracyjnymi (nawet z zastrzeżeniem możliwości prze-
widzianych w przepisach art. 17 ust. 2 i art. 27 ust. 2 ustawy) w gruncie rzeczy dopro-
wadziłoby to do zasadniczego podważenia fundamentalnej ustrojowej zasady z art. 32
ust. 1 ustawy, iż to Komisja in corpore (działając na posiedzeniach plenarnych lub przez
swe organy - art. 34 ust. 1) jest centralnym organem administracji i że to jej przysługuje
całokształt kompetencji w omawianym zakresie. Nastąpiłoby bowiem faktyczne
usamodzielnienie kompetencyjne poszczególnych sześciu Sekcji, każda z nich
wydawałaby - na mocy "własnych" wyłącznych kompetencji - ostateczne decyzje, co w
gruncie rzeczy mogłoby prowadzić do dezintegracji i osłabienia jednolitości
rozstrzygnięć w zakresie stopni i tytułu naukowego (zgoła nieuzasadnionych w świetle
całokształtu przepisów ustawy) i w gruncie rzeczy wysterylizowałoby znaczenie przepisu
art. 34 ust. 5 ustawy. Ponadto - co również w przekonaniu obecnego składu Sądu
Najwyższego ma istotne znaczenie - prowadziłoby to w istocie rzeczy do praktycznego
wyeliminowania możliwości prowadzenia wspomnianych wyżej statutowych
"postępowań wewnętrznych" (a więc powoływania już po negatywnym rozstrzygnięciu
Sekcji dodatkowego recenzenta i ewentualnego powrotu sprawy jeszcze raz na
posiedzenie sekcji), które w gruncie rzeczy prowadzone są zawsze w interesie kandy-
data; nie wszczyna się ich bowiem, jeśli rozstrzygnięcie Sekcji jest pozytywne. Zamiast
pewnej - niezbędnej jednak z uwagi na przedmiot spraw toczących się przed komisją -
elastyczności i swobody deliberowania i rozstrzygania uzyskalibyśmy w rezultacie
obciążoną tendencjami do biurokratyzowania i formalizowania się procedurę, wcale nie
gwarantującą tego, iż interesy i prawa kandydatów będą w jej wyniku lepiej i pełniej
chronione, niż to ma miejsce przy obecnej praktyce działania Komisji.
Skoro więc w powyższym zakresie wnioski płynące z gramatyczno-językowej
wykładni wyosobnionego przepisu art. 34 ust. 3 ustawy nie tylko mogą zostać poddane
w wątpliwość z formalnego punktu widzenia, ale także wcale nie prowadzą do lepszych
praktycznych rezultatów, należy je w przekonaniu obecnego składu Sądu Najwyższego
odrzucić i przyjąć wykładnię systemowo-celowościową. Ta zaś wyraźnie prowadzi do
odmiennych rezultatów, zgodnych z sentencją uchwały podjętej w niniejszej sprawie
przez Sąd Najwyższy.
========================================