Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 kwietnia 199 r.
III ARN 8/95
1. Prawa majątkowe osób trzecich do nieruchomości stanowią przeszkodę
w nabyciu przez państwową osobę prawną użytkowania wieczystego nieru-
chomości pozostającej w jej zarządzie (art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29 września
1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości
- Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.).
2. Jeśli skutki prawne decyzji administracyjnej mogą być zniesione w dro-
dze postępowania administracyjnego oznacza to, iż nie mają one charakteru
nieodwracalnego (art. 156 § 2 k.p.a.).
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Kazimierz Jaśkowski, Jerzy
Kwaśniewski, Maria Mańkowska (sprawozdawca), Andrzej Wróbel,
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 1995 r. sprawy ze skargi
Polskiej Akademii Nauk na decyzję Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z
dnia 13 maja 1994 r., [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie
stwierdzenia nieważności decyzji, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Spra-
wiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24
października 1994 r., [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.
U z a s a d n i e n i e
Mieczysław B. powołując się na zaświadczenie Wydziału Hipotecznego Sądu
Grodzkiego z 24 maja 1948 r., że jest jawnym właścicielem nieruchomości położonej w
W. przy ul. M. w podaniu z dnia 3 czerwca 1948 r. skierowanym do Wydziału Gospo-
darki Gruntami Zarządu Miejskiego W., wnosił o przyznanie mu własności czasowej tej
nieruchomości.
W piśmie tego Wydziału z 7 maja 1958 r. potwierdzono, że Wydział nie odmówił
dotychczasowemu właścicielowi prawa własności czasowej do gruntu tej nieruchomości
i budynek mieszkalny przy ul. M. stanowi prywatną własność Mieczysława B. w
rozumieniu przepisu art. 5 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i
użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279). Od listo-
pada 1963 r. nieruchomością tą interesował się KC PZPR i decyzją z 13 grudnia 1966 r.
odmówiono Mieczysławowi B. ustanowienia wieczystego użytkowania.
Na wniosek Komitetu [...] PZPR z 30 lipca 1968 r. Wydział Gospodarki Komunal-
nej i Mieszkaniowej Prezydium Rady Narodowej m.st. W. decyzją z 31 grudnia 1968 r.
na podstawie art. 3, 4 i 10 ustawy z 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach
i osiedlach (Dz. U. Nr 82, poz. 159) przekazał KW PZPR w użytkowanie teren przy ul.
M. Następnie, wobec przeniesienia agend Komitetu do innego budynku, zrezygnowano
z nieruchomości przy ul. M. i decyzją z 27 września 1971 r. Wydział Gospodarki
Komunalnej orzekł o wygaśnięciu prawa użytkowania wobec zbędności tego terenu dla
użytkownika.
Na wniosek Polskiej Akademii Nauk z dnia 16 kwietnia 1971 r. Wydział Spraw
Lokalowych Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej W.Ś. decyzją o przydziale lokalu
użytkowego z dnia 13 października 1971 r. przydzielił na podstawie art. 32 ust. 2 i art.
44 ustawy z 30 stycznia 1959 r. Prawo lokalowe (jednolity tekst: Dz. U. z 1962 r., Nr 47,
poz. 227) Polskiej Akademii Nauk lokal użytkowy w budynku [...] przy ul. M. w W. (887
m
2
pow. użytkowej).
Decyzją Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Rady
Narodowej m.st. W. z 26 października 1971 r. przekazano powyższy teren przy ul. M. w
użytkowanie PAN na podstawie art. 3, 4 i 8 ustawy z 14 lipca 1961 r. o gospodarce
terenami w miastach i osiedlach. Użytkownikiem terenu stał się Instytut Matematyczny
PAN.
Dom przy ul. M. został wpisany do rejestru zabytków w dniu 15 listopada 1970 r.
pod Nr rej. 919.
Decyzją z 28 czerwca 1993 r. Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa
na podstawie art. 156 § 1 pkt 2, 157 § 1 i 2 oraz art. 158 § 1 k.p.a. stwierdził nie-
ważność orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady Narodowej m.st. W. z dnia 13
grudnia 1966 r., odmawiającego Mieczysławowi B. ustanowienia użytkowania wie-
czystego nieruchomości [...] przy ul. M. i stwierdzającej, że wszystkie budynki znajdują-
ce się na powyższym gruncie przeszły na własność Skarbu Państwa.
Decyzja ta uprawomocniła się wobec nie złożenia przez Polską Akademię Nauk
skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Na podstawie tej decyzji - Sąd Rejonowy dla W.M. Wydział [...] Ksiąg Wieczys-
tych postanowieniem z 7 marca 1994 r. w dziale III księgi wieczystej [...] prowadzonej
dla omawianej nieruchomości dokonał następującego wpisu: "Treść tej księgi co do wpi-
su własności Skarbu Państwa w dziale II jest niezgodna z rzeczywistym stanem
prawnym w wyniku stwierdzenia nieważności orzeczenia administracyjnego z 13 grud-
nia 1966 r. decyzją Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 28 czerwca
1993 r." [...].
W dniu 18 kwietnia 1994 r. pełnomocnik Akademii złożył wniosek o wszczęcie
postępowania w sprawie stwierdzenia na podstawie art. 156 § 1 k.p.a. nieważności
decyzji Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 28 czerwca 1993 r. wobec
naruszenia art. 156 § 2 in fine k.p.a.
Podniesione zostało, że zarząd, którym legitymowała się PAN wygasł w dniu 5
grudnia 1990 r., a na to miejsce powstało użytkowanie wieczyste z mocy art. 2 ust. 1 i 2
ustawy z 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464). Fakty te wywołały nieodwracalne skutki prawne
w tym sensie, że przywrócenie poprzedniego stanu prawnego nie jest możliwe, bowiem
powrót do stanu prawnego sprzed 5 grudnia 1990 r. wymagałby nowej normy
ustawowej. Wobec tego, że art. 156 § 2 k.p.a. ma charakter bezwzględnie
obowiązujący, to chociaż orzeczenie administracyjne dotknięte było wadą nieważności,
to skoro nie można zniwelować wywołanych przez nie skutków prawnych, stwierdzenie
nieważności tego orzeczenia nie było możliwe, a wydanie takiej decyzji rażąco narusza
art. 156 § 2 k.p.a.
Decyzją z dnia 13 maja 1994 r. Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa
odmówił wszczęcia postępowania w sprawie, uznając brak podstaw prawnych do
stwierdzenia nieważności decyzji, określonych w art. 156 § 1 k.p.a. Zdaniem Ministra,
pogląd wnioskodawcy o nieodwracalności skutków prawnych praw nabytych z mocy art.
2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r., jest wadliwy w świetle art. 2 tej ustawy,
który wprowadził również ograniczenie w "uwłaszczeniu" w postaci nienaruszalności
praw osób trzecich. Według tej zasady, jeżeli przejęcie nieruchomości nastąpiło z
rażącym naruszeniem prawa, co miało miejsce w rozpatrywanej sprawie, to osoby
prawne posiadające takie nieruchomości w zarządzie, nie mogą korzystać z prawa
"uwłaszczenia" i w tym wypadku powrót do stanu sprzed 5 grudnia 1990 r. nie wymaga
zmiany normy ustawowej.
Skargę Akademii na powyższą decyzję oddalił Naczelny Sąd Administracyjny w
Warszawie wyrokiem z dnia 24 października 1994 r., [...] i podzielając stanowisko
zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji uznał, że po stronie skarżącej nie mogło
nastąpić przekształcenie zarządu gruntu w prawo wieczystego użytkowania z uwagi na
istnienie praw majątkowych osób trzecich. Decyzja ta nie naruszyła również art. 156 § 2
k.p.a. wobec tego, że w sprawie nie występują nieodwracalne skutki,. których nie można
byłoby odwrócić przy pomocy aktów administracyjnych.
Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił również zarzutów podniesionych w
skardze Polskiej Akademii Nauk, kwestionujących przyjętą przez organ nadzoru w
uzasadnieniu zaskarżonej decyzji metody wykładni art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29 wrześ-
nia 1990 r. Ratio legis formuły "nie narusza to praw osób trzecich", ustalonej w tym
przepisie, nie stanowi bowiem samoistnej dyspozycji włączonej przez ustawodawcę do
tego przepisu, zapewniającej ochronę praw majątkowych do nieruchomości osób
trzecich, która funkcjonowałaby niezależnie od dyspozycji zawartej w zdaniu pierwszym:
"grunty...stają się z tym dniem z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego".
Zwrot ten nie może być zatem traktowany, jako niezależna od zdania pierwszego
formuła stwierdzająca, a powinien być odczytywany jako warunek wystąpienia bądź nie
wystąpienia z mocy prawa skutku w postaci przekształcenia się zarządu w użytkowanie
wieczyste. Logiczna wykładnia tego przepisu nakazuje przyjąć, że wykazane prawa
majątkowe osób trzecich do nieruchomości mogą stać na przeszkodzie w nabyciu przez
państwową osobę prawną wieczystego użytkowania gruntu pozostającego w jej
zarządzie.
Potwierdzenie powyższego ujęcia konstrukcji i treści normy art. 2 ust. 1 ustawy z
dnia 29 września 1990 r. znajduje Naczelny Sąd Administracyjny w dotychczasowym
orzecznictwie tego Sądu (wyrok z 7 lutego 1992 r., IV SA 1348/91, ONSA 1993 z. 2 poz.
38, wyrok z 2 czerwca 1992 r., IV SA 1404/92) a także pośrednio w uchwale Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 9 grudnia 1992 r., sygn. akt W. 10/91, w której Trybunał ustalił,
że przepisy art. 2 ust. 1 i 2 omawianej ustawy nie dotyczą osób, o których mowa w art. 8
ust. 1 i 2 ustawy, co oznacza wyłączenie możliwości nabycia przez państwowe osoby
prawne użytkowania wieczystego gruntu zarządzanego przez te osoby.
Z logicznej wykładni omawianego art. 2 ust. 1 nie można, zdaniem Sądu, wy-
ciągnąć wniosku, aby ustawodawca w normie prawa materialno-administracyjnego
konstruował roszczenia cywilno-prawne bez zaznaczenia, że mogą one być docho-
dzone w postępowaniu cywilnym. Naczelny Sąd Administracyjny nie dopatrzył się
również negatywnej przesłanki z art. 156 § 2 in fine k.p.a. w postaci nieodwracalnego
skutku prawnego, który według skarżącej miał powstać z mocy art. 2 ust. 1 ustawy z
dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości. W sytuacji, gdy po stronie skarżącej nie mogło nastąpić przekształcenie
zarządu gruntem w prawo wieczystego użytkowania z uwagi na istnienie praw
majątkowych osób trzecich, to nie można zarzucić zaskarżonej decyzji, iż pozostaje ona
w sprzeczności z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 maja
1992 r. sygn. akt III AZP 4/92 (OSNCP 1992 z. 12 poz. 211), zawierającej wykładnię
pojęcia nieodwracalnych skutków prawnych. Zakwestionowana bowiem przez organ
nadzoru decyzja z dnia 13 grudnia 1966 r. nie wywołała takich skutków prawnych, któ-
rych nie możnaby odwrócić przy pomocy aktów administracyjnych. Orzeczenie b.
Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 13 grudnia 1966 r., odmawiające
przyznania prawa użytkowania wieczystego gruntu na rzecz poprzedniego właściciela
zapadło z rażącym naruszeniem art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o
własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy Stwierdzenie
nieważności powyższego orzeczenia decyzją z dnia 28 czerwca 1993 r., na które
Polska Akademia Nauk nie wniosła skargi, powoduje, że jego skutki mają moc ex tunc,
co stoi na przeszkodzie w przekształceniu się zarządu gruntem w prawo wieczystego
użytkowania. Sąd nie podzielił poza tym zarzutu skarżącej, że obowiązujący w dacie
wydania decyzji z dnia 13 grudnia 1966 r. przepis art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca
1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jednolity teskst: Dz. U.z 1991
r., Nr 18, poz. 94) przemawiał za odmową przyznania wnioskodawcy tego prawa.
Powyższy wyrok zaskarżył w drodze rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedli-
wości, zarzucając rażące naruszenie art. 156 § 1 i 2 oraz art. 207 § 5 k.p.a. a także art.
2 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i
wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.).
Rewidujący uważa, że w oparciu o art. 157 § 3 k.p.a. organ nadzoru nie był wład-
ny odmówić wszczęcia postępowania, jedynie bowiem w drodze decyzji merytorycznej,
wydanej po rozpatrzeniu sprawy, dopuszczalna byłaby odmowa stwierdzenia
nieważności decyzji. Ponadto Minister Sprawiedliwości nie podziela dokonanej przez
Naczelny Sąd Administracyjny wykładni art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990 r.
uznając, że zdanie pierwsze tego przepisu jest podstawą prawną "uwłaszczenia"
państwowej osoby prawnej, jaką jest Polska Akademia Nauk, niezależnie od zdania
drugiego tego przepisu, że "nie narusza to praw osób trzecich".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna nie jest zasadna. Nie można przede wszystkim podzielić
stanowiska Ministra Sprawiedliwości, że decyzja Ministra Gospodarki Przestrzennej i
Budownictwa z dnia 13 maja 1994 r. wydana została bez merytorycznego rozpatrzenia
sprawy. Brak podstaw prawnych do stwierdzenia nieważności decyzji Ministra
Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 28 czerwca 1993 r. został bowiem wy-
kazany w zaskarżonej decyzji po zbadaniu materiału dowodowego zebranego w
sprawie i dokonaniu jego oceny w uzasadnieniu tej decyzji. Świadczą o tym, między
innymi, stwierdzenia ze str. 2 tego uzasadnienia: "Badając wniosek pełnomocnika stro-
ny oraz całość materiałów dowodowych sprawy stwierdzić należy, iż nie ma żadnych
podstaw do wzruszenia (chodzi o poprzednią decyzję) w trybie art. 156 § 1 k.p.a.
Stanowisko to znajduje potwierdzenie w ogólnej zasadzie określającej stabilność decyzji
administracyjnej wyrażonej w art. 16 k.p.a. Ustosunkowując się do podnoszonych we
wniosku zarzutów należy stwierdzić, że nie zasługują one na uwzględnienie, bowiem nie
zachodzą w sprawie okoliczności określone w art. 156 § 2 k.p.a. a pogląd
wnioskodawcy, że nie stwierdza się nieważności decyzji jeżeli wywołała ona
nieodwracalne skutki prawne, w sprawie rozpatrywanej nie ma zastosowania". Dalej w
tym uzasadnieniu następuje wywód prawny, że teza o nieodwracalności skutków
prawnych nabytego z mocy art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie
ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464
ze zm.) prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości, jest poglądem wadliwym w
świetle powołanego przepisu, który wprowadził również ograniczenie w "uwłaszczaniu"
w postaci nienaruszalności praw osób trzecich.
Zarówno powyższe rozważania, jak i skonfrontowanie tego stanowiska z utrwa-
lonym w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego poglądem, wyrażonym
m.in. w wyroku I SA 1406/86 z dnia 23 listopada 1987 r. świadczy o tym, że zaskarżona
decyzja z dnia 13 maja 1994 r. wydana została po wszechstronnym rozpatrzeniu sprawy
i dokonaniu oceny prawnej okoliczności faktycznych.
W sprawie nie było potrzeby przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania
wyjaśniającego, co zarzuca się w rewizji nadzwyczajnej, skoro cały materiał dowodowy
został zebrany w sprawie, zresztą strona odwołująca nie wnioskowała uzupełnienia tego
materiału, co nasuwa wniosek, że uznała ten materiał za wystarczająco kompletny.
Mimo zatem, użytego w decyzji z dnia 13 maja 1994 r. sformułowania "odma-
wiam wszczęcia postępowania...", faktycznie doszło do merytorycznego rozpoznania
sprawy, co spowodowało, de facto, oddalenie wniosku pełnomocnika Polskiej Akademii
Nauk z dnia 18 kwietnia 1994 r.
W tej sytuacji, zarzut rewizji nadzwyczajnej o naruszeniu art. 157 § 3 k.p.a.
okazał się bezpodstawny, bowiem omawiana decyzja, w istocie swej, była decyzją
merytoryczną i prawidłowo uzasadniała przyczyny odmowy stwierdzenia nieważności
poprzedniej decyzji Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 28 czerwca
1993 r.
Naczelny Sąd Administracyjny prawidłowo również przyjął, że w rozpoznawanej
sprawie nie można mówić o istnieniu negatywnej przesłanki z art. 156 § 2 in fine k.p.a.
w postaci nieodwracalnego skutku. Z wywołaniem przez decyzję nieodwracalnych
skutków mamy bowiem do czynienia wtedy, gdy wykonanie decyzji spowodowało
powstanie takiego stanu faktycznego lub prawnego, że nie jest już możliwy powrót do
stanu pierwotnego, to znaczy sprzed wykonania decyzji. W decyzji Ministra Gospodarki
Przestrzennej i Budownictwa z dnia 13 maja 1994 r. trafnie przytoczony został wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 listopada 1987 r., I SA 1406/86, w
którym stwierdzono, że "nieodwracalność skutków prawnych oznacza w szczególności
sytuację, w której poprzedni stan prawny nie może zostać przywrócony, gdyż przestał
istnieć przedmiot, którego prawo dotyczyło, lub też podmiot, któremu prawo
przysługiwało, utracił zdolność do zachowania tego prawa albo wygasła instytucja
stanowiąca źródło prawa". Następną negatywną przesłankę z art. 156 § 2 k.p.a.
sprecyzował Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 28 maja 1992 r.,
III AZP 4/92, gdzie uznano, że zbycie nieruchomości na rzecz osoby trzeciej, chronionej
rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych, stanowi przeszkodę do stwierdzenia
nieważności decyzji.
Takie jednak sytuacje, wbrew powołaniu się na powyższą uchwałę Sądu Najwyż-
szego w rewizji nadzwyczajnej, w rozpoznawanej sprawie nie zachodziły.
Polska Akademia Nauk nie nabyła bowiem z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990
r. użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul.M. w W. skoro naruszało to prawa
osób trzecich, a postępowanie o stwierdzenie tego prawa uległo z urzędu zawieszeniu na
mocy postanowienia Wojewody Warszawskiego z dnia 24 lutego 1993 r.
Sąd Najwyższy nie podziela poglądu rewidującego, że zamieszczony w art. 2 ust.
1 ustawy z dnia 29 września 1990 r. zwrot "nie narusza praw osób trzecich" oznacza
tylko tyle, że przyznanie państwowej osobie prawnej prawa użytkowania wieczystego nie
zamyka nikomu drogi do dochodzenia roszczenia, jeżeli ktokolwiek ma takie roszczenia.
Pomijając brak w ustawie potwierdzenia dla takich roszczeń i uregulowania spo-
sobu ich dochodzenia, to w tej sprawie nie może ujść uwadze stanowisko Ministerstwa
Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, które projektowało nowelę z dnia 29 września
1990 r. do ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu. Ministerstwo to,
konsekwentnie, przez cały czas prowadzonego postępowania w tej sprawie, reprezen-
tuje pogląd, że celem art. 2 ustawy była również ochrona osób trzecich przed
uwłaszczeniami, które naruszałyby ich prawa. Zdaniem Ministerstwa, mimo użytkowania
przedmiotowej nieruchomości i zarządzania nią przez Polską Akademię Nauk, nie
wystąpiły odpowiednie warunki do "uwłaszczenia" tej osoby prawnej na podstawie art. 2
ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990 r. z uwagi na formułę "nie narusza to praw osób
trzecich". Klauzula ta nie stanowi samoistnej dyspozycji, zapewniającej ochronę praw
majątkowych do nieruchomości praw osób trzecich, która funkcjonowałaby niezależnie
od dyspozycji zawartej w zdaniu pierwszym powołanego przepisu. Zwrot ten nie może
być zatem traktowany jako niezależna od zdania pierwszego formuła stwierdzająca, a
powinien być odczytywany jako warunek wystąpienia lub niewystąpienia z mocy prawa
skutku w postaci przekształcenia się zarządu w użytkowanie wieczyste.
Sąd Najwyższy podziela ten pogląd, jako że gramatyczna i logiczna wykładnia
tego przepisu nakazuje przyjąć, że wykazane prawa majątkowe osób trzecich do nie-
ruchomości mogą stać na przeszkodzie w nabyciu przez państwową osobę prawną
użytkowania wieczystego nieruchomości, pozostającej w jej zarządzie. Wbrew twier-
dzeniom rewizji nadzwyczajnej, wykładnia taka znajduje uzasadnienie w treści tego
przepisu, skoro zdanie o nienaruszaniu praw osób trzecich znajduje się zaraz po okreś-
leniu sytuacji, w jakich dochodzi z mocy prawa do użytkowania wieczystego. Jest to
wnioskowanie wprost z zapisanej w ten sposób normy prawnej i ustalenie sensu
następujących po sobie zdań, pierwszego i drugiego, w analizowanym art. 2 ust. 1. Dla
przyjęcia powyższego rozumowania wcale niepotrzebny jest spójnik implikacyjny
"jeżeli", jak sugeruje się w rewizji nadzwyczajnej, że tylko wówczas zdanie drugie
warunkowałoby zdanie pierwsze tego przepisu. Bez tego spójnika, samo następstwo
tych zdań wskazuje, że dla właściwego zrozumienia zdania drugiego konieczne jest
odczytanie zdania poprzedniego i tylko do tego zdania odnosi się zdanie drugie.
Przekonuje o tym kategoryczne stwierdzenie - nie narusza "to" praw osób trzecich.
Słowo "to" odnosi się więc do nabycia z urzędu prawa wieczystego użytkowania, które
przewiduje zdanie pierwsze tego przepisu i takie nabycie, czyli "to", nie może naruszać
praw innych osób.
Inny sens przypisywany tym zdaniom, niż przyjmowany przez Ministra Gospo-
darki Przestrzennej i Budownictwa oraz Naczelny Sąd Administracyjny, sprzeczny byłby
z logiką tych dwóch następujących po sobie zdań z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29
września 1990 r., a uzasadnione prawo osób trzecich w ogóle nie miałoby znaczenia dla
prawa osoby prawnej. To jednak naruszałoby konstytucyjną zasadę ochrony własności,
jeżeli jednocześnie ustalona została w sprawie bezprawność pozbawienia Mieczysława
B. władania nieruchomością przez ówczesne władze administracyjne w 1966 roku.
Przypisywanie zatem ustawodawcy, że w 1990 roku wprowadził zdanie drugie do
art. 2 ust. 1 omawianej ustawy bez konkretnego celu i znaczenia dla zdania pierwszego
tego przepisu, to znaczy, że nie stanowi to żadnego powiązania z okolicznościami, w
jakich z mocy prawa dochodzi do uwłaszczenia osoby prawnej, a stwarza jedynie
ewentualną możność dochodzenia odszkodowania przez poszkodowane osoby trzecie
na zasadach i w trybie nie określonym w ustawie, jest nie do przyjęcia, szczególnie z
uwagi na czas wprowadzenia tej nowelizacji. Nowelizacja ustawy z dnia 29 kwietnia
1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości dokonana ustawą z dnia
29 września 1990 r. przygotowana została przez Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej
i Budownictwa, które jako projektodawca rządowy, odmiennie, niż Minister
Sprawiedliwości, rozumie warunki nabycia z urzędu przez osobę prawną prawa
wieczystego użytkowania nieruchomości w sytuacji, gdy właściciel tego gruntu dochodzi
swych praw.
Nie można również pominąć, czego nie dostrzega się w rewizji nadzwyczajnej, że
omawiana ustawa przewiduje odszkodowanie np. w art. 7, a także w związku z art. 48 i
53 oraz art. 55-64 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłasz-
czaniu nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.),
regulując jednocześnie tryb jego dochodzenia.
Trudno więc przyjąć, że tylko dla osób trzecich, wymienionych w art. 2 ust. 1
ustawy z dnia 29 września 1990 r., których prawa zostały naruszone nabyciem użytko-
wania wieczystego spornej nieruchomości przez osobę prawną, ustawodawca nie
zapisał, że prawa tych trzecich osób ograniczają się jedynie do możności dochodzenia
odszkodowania. Także systemowa wykładnia przepisów omawianej wyżej ustawy
prowadzi do wniosku, że zdanie "nie narusza to praw osób trzecich" warunkuje zdanie
pierwsze, które przewiduje uwłaszczenie osób prawnych.
Sąd Najwyższy podziela wyrażone w wymienionych decyzjach stanowisko
Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, które doprowadziło do stwierdzenia
nieważności podjętej niezgodnie z prawem decyzji administracyjnej z 13 grudnia 1966 r.
i pogląd prawny Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie wyrażony w
zaskarżonym wyroku. Za takim stanowiskiem przemawiają bowiem względy prawo-
rządności i sprawiedliwości społecznej, które w państwie prawnym powinny eliminować
decyzję administracyjną wydaną z rażącym naruszeniem prawa.
Niezasadny jest również zarzut rewizji nadzwyczajnej, że obowiązujący w dacie
wydania decyzji z dnia 16 grudnia 1966 r. art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r.
o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr
18, poz. 94) przemawiał za odmową przyznania wnioskodawcy tego prawa. Brak
bowiem danych w materiale dowodowym zebranym w sprawie, a także w rewizji
nadzwyczajnej, które uzasadniałyby taką tezę.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy uznał, że rewizja nadzwyczajna
podlega oddaleniu z mocy art. 421 § 1 k.p.c.
========================================