Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 czerwca 1995 r.
I PRN 29/95
Nauczyciel, z którym rozwiązano stosunek pracy w trybie art. 20 ust. 1
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.)
ma prawo do odprawy pieniężnej, przewidzianej w ust. 2 tego artykułu, choćby
niezwłocznie podjął inne zatrudnienie.
Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz,
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 13 czerwca 1995 r. sprawy z powództwa Krzysztofa P. przeciwko Kuratorium
Oświaty w P. o odprawę, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...]
od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z
dnia 24 listopada 1994 r. [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną
U z a s a d n i e n i e
Powód Krzysztof P. wystąpił z powództwem przeciwko Kuratorium Oświaty w P.
o zasądzenie kwoty 17.760.000 zł z ustawowymi odsetkami od 31 sierpnia 1993 r. z
tytułu odprawy w związku z likwidacją Państwowego Młodzieżowego Ośrodka Wy-
chowawczego w O.
Pozwane Kuratorium Oświaty w P. wniosło o oddalenie powództwa, twierdząc,
że nie nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy z powodem, wobec przeniesienia powoda
z dniem 1 września 1993 r. na własną prośbę do pracy w Państwowym Ośrodku
Wychowawczym w A. po uprzednim skierowaniu oferty pracy przez Kuratorium. W
związku z tym powodowi nie przysługuje odprawa.
Sąd Rejonowy- Sąd Pracy w Poznaniu wyrokiem z dnia 20 czerwca 1994 r., [...]
zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 17.760.000 zł z ustawowymi odsetkami
za okres od 1 września 1993 r. Sąd Rejonowy ustalił, że powód był zatrudniony w
Państwowym Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w O. w charakterze
wychowawcy od 1971 r. W związku z decyzją Kuratorium Oświaty i Wychowania w P. z
dnia 26 lutego 1993 r. o likwidacji tego Ośrodka Wychowawczego z dniem 31 sierpnia
1993 r., powodowi zaproponowano podjęcie od 1 września 1993 r. zatrudnienia w
P.M.O.W. w A. Powód przyjął tę propozycję. Zdaniem Sądu Rejonowego, na skutek
likwidacji szkoły został rozwiązany z powodem stosunek pracy. Nie było to przeniesie-
nie, o którym mowa w art. 18 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz.
U. Nr 3, poz. 19 ze zm.). Dlatego z mocy art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela w brzmieniu
ustawy z dnia 5 czerwca 1992 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 53,
poz. 252) - zdaniem Sądu I instancji - powód nabył prawo do odprawy pieniężnej. Sąd
uznał, że powoływanie się przez stronę pozwaną na art. 18 Karty Nauczyciela jest
próbą obejścia prawa. Skorzystanie przez powoda z oferty pracy nie pozbawia go
prawa do sześciomiesięcznej odprawy. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę na to, że w razie
likwidacji szkoły art. 20 Karty Nauczyciela przewiduje prawo wyboru nauczyciela, gdyż
ma on możliwość wystąpienia o przeniesienie w stan nieczynny albo uzyskania
odprawy pieniężnej. W niniejszej sprawie powód domagał się odprawy, od wypłacenia
której zakład pracy nie może się uwolnić.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu po roz-
poznaniu rewizji pozwanego wyrokiem z dnia 24 listopada 1994 r., [...] oddalił rewizję.
W uzasadnieniu swego orzeczenia Sąd Wojewódzki uznał, że Sąd I instancji trafnie ws-
kazał, że na skutek likwidacji Ośrodka Wychowawczego w O. wystąpiła konieczność
podjęcia przez zaklad pracy działań, o których mowa w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela.
Dyrektor tego Ośrodka powinien rozwiązać z zatrudnionymi nauczycielami stosunek
pracy lub na ich wniosek przenieść ich w stan nieczynny. Umocowanie do tych działań
dawał dyrektorowi przepis art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty (Dz. U. Nr 95, poz. 425). Niedokonanie tego przez dyrektora zakładu nie
unicestwia faktu, iż dotychczasowy stosunek pracy powoda został rozwiązany wskutek
likwidacji Ośrodka i doszło do nawiązania nowego stosunku pracy z innym zakładem
pracy, co przyznaje w swej rewizji skarżący. Jest to sprzeczne z drugą tezą rewizji,
według której doszło do przeniesienia służbowego powoda, co wskazywałoby na
kontynuowanie dotychczasowego stosunku pracy. Ponadto akta osobowe powoda nie
zawierają decyzji o przeniesieniu, która winna być wydana, gdyby takie nastąpiło. Sąd
rewizyjny stwierdził, że przepis art. 18 Karty Nauczyciela stał się w oderwaniu od
przyczyn, instrumentem pozwanego do pozbawienia nauczycieli gwarantowanych im
przez prawo świadczeń. W przekonaniu tego Sądu zastosowanie przez pozwanego w
niniejszej sprawie instytucji wymienionej w art. 18 Karty Nauczyciela stanowi
niedopuszczalne nadużycie prawa przez pozwanego. Zapewnienie przez władze
szkolne powodowi możliwości podjęcia pracy w innym zakładzie pracy, nie pozbawia go
prawa do odprawy, podobnie jak również porównanie przez rewidującego
"przeniesienia nauczyciela" do konstrukcji porozumienia między zakładowego, którego
przesłanki nie występują w sprawie. Ponadto Sąd II instancji zwrócił uwagę na to, że nie
można mówić w sprawie o "przeniesieniu nauczyciela" do innej szkoły, skoro takiej
decyzji Kurator Oświaty nie podjął.
Od powyższego wyroku Minister Sprawiedliwości wniósł rewizję nadzwyczajną, w
której zarzucił rażące naruszenie przepisu art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. -
Karta Nauczyciela [...]. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Poznaniu z dnia 20 czerwca 1994 r., [...] i oddalenie
powództwa. Zdaniem rewidującego, nauczycielowi nie może przysługiwać odprawa pie-
niężna z tytułu zmiany miejsca wykonywania pracy, bo celem odprawy jest ekono-
miczne zabezpieczenie nauczyciela na okres związany z poszukiwaniem pracy po roz-
wiązaniu z nim stosunku pracy, jeżeli nie korzysta z przeniesienia w stan nieczynny.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest bezzasadna.
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Wojewódzki dokładnie przeanali-
zował i wszechstronnie rozważył zebrany materiał dowodowy w sprawie oraz uznał, że
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dokonał prawidłowych ustaleń, które znajdują oparcie w tym
materiale. Sądy obu instancji trafnie przyjęły, że w okolicznościach sprawy nastąpiło
rozwiązanie stosunku pracy z powodem na skutek całkowitej likwidacji Państwowego
Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w O. z dniem 31 sierpnia 1993 r. Sąd
Najwyższy podziela stanowisko Sądów obu instancji, że zaniechanie przez dyrektora
zakładu rozwiązania z powodem stosunku pracy nie unicestwia faktycznego
rozwiązania tego stosunku wskutek likwidacji zakładu pracy. Prawidłowo Sądy obu
instancji uznały, że brak aktu przeniesienia służbowego powoda do innego zakładu
pracy w innej miejscowości wyłącza możliwość przyjęcia w sprawie przeniesienia służ-
bowego powoda w trybie art. 18 Karty Nauczyciela. Wskazanie powodowi możliwości
zatrudnienia w innym zakładzie pracy nie może zastąpić aktu przeniesienia powoda,
wydanego przez właściwy organ podmiotu zatrudniającego nauczyciela w nowym
miejscu pracy. Do dokonania tej czynności prawnej nie ma kompetencji Kurator Oświaty
nadzorujący Państwowe Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze w O. i A. Potwierdza to
fakt zawarcia umowy o pracę przez powoda w nowym miejscu pracy, która to umowa -
wbrew jej treści - nie może być potraktowana jako akt kontynuacji dotychczasowego
stosunku służbowego. W tej sytuacji należy uznać za chybione zarzuty rewizji
nadzwyczajnej kwestionujące ocenę prawną prawidłowo ustalonej i bezspornej w
sprawie podstawy faktycznej orzeczeń Sądów obu instancji.
W okolicznościach sprawy nie ma uzasadnionych podstaw zarzut skarżącego
rażącego naruszenia prawa przez Sąd Rewizyjny i przez Sąd I instancji. Zaskarżone
wyroki są zgodne z prawem. Skoro nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy z powodem
na skutek likwidacji Państwowego Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w O.,
zaistniała przyczyna uzasadniająca zastosowanie dyspozycji wynikającej z art. 20 ust. 2
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela,(Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.), a w
szczególności w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 5 czerwca 1992 r. o zmianie ustawy
- Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 53, poz. 252). W przepisie tym ustawodawca nie
uzależnia przyznania odprawy pieniężnej nauczycielowi od pozostawania bez pracy po
rozwiązaniu z nim stosunku pracy.
W wypadkach, w których ustawodawca z uzasadnionych powodów wyłącza
dopuszczalność przyznania pracownikowi odprawy pieniężnej w razie rozwiązania z nim
stosunku pracy z przyczyn likwidacji zakładu pracy, to wyraźnie o tym stanowi.
Ustawodawca uczynił tak np. w art. 8 ust. 3 pkt 1-6 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz.
19 ze zm.) i art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach
samorządowych (Dz. U. Nr 21, poz. 124 ze zm.) oraz art. 17 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. w związku z art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach
urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 ze zm.). Przepis art. 20 ust. 2 Karty
Nauczyciela nie zawiera żadnego zastrzeżenia, z którego wynikałoby, że odprawa
pieniężna przysługuje nauczycielowi tylko wtedy, gdy pozostaje on bez pracy. W
związku z tym - wbrew stanowisku wyrażonemu w rewizji nadzwyczajnej - brak jest
wyraźnej podstawy do odmowy przyznania odprawy pieniężnej nauczycielowi, z którym
rozwiązano stosunek pracy na skutek likwidacji zakładu pracy, chociażby następnie
niezwłocznie podjął on zatrudnienie w innym zakładzie pracy. Celowościowa wykładnia
pojęcia odprawy (mającej różne znaczenie i cel w zależności od podstawy prawnej) w
oderwaniu od konkretnej regulacji ustawowej, prowadząca do odmiennego rezultatu niż
wynika to z określonego przepisu ustawowego, nie może - zdaniem Sądu Najwyższego
- stanowić podstawy do pozbawienia pracownika przysługującego mu z mocy prawa
świadczenia. W tym świetle okazuje się, że brak jest uzasadnionych podstaw do
uwzględnienia rewizji nadzwyczajnej.
Z tych względów Sąd Najwyższy na zasadzie art. 421 § 1 k.p.c. orzekł, jak w
sentencji.
========================================