Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 25 lipca 1995 r.
I PZP 17/95
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Jerzy Kwaśniewski, Walerian Sanetra
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Piotra Wiśniewskiego, po rozpoznaniu
sprawy z powództwa Eugeniusza K. przeciwko Zakładowi Opieki Zdrowotnej w Z. o
uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, po rozpoznaniu na posie-
dzeniu jawnym dnia 25 lipca 1995 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd
Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie postanowieniem z
dnia 14 marca 1995 r. [...]do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:
Czy pracownikowi, zatrudnionemu na 1/2 etatu w dodatkowym miejscu pracy
przysługuje ochrona prawna przed rozwiązaniem stosunku pracy przewidziana w art. 32
ust. 4 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz.
234 ze zmianami) ?
p o d j ą ł następującą uchwałę:
Pracownikowi zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu pracy w
dodatkowym miejscu pracy przysługuje ochrona przed wypowiedzeniem lub
rozwiązaniem stosunku pracy przewidziana w art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
Eugeniusz K. odwołał się od wypowiedzenia umowy o pracę podnosząc, że
zakład pracy - naruszając zakaz wynikający z art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) - nie uzyskał zgody
na wypowiedzenie Rady Krajowej Federacji Związków Zawodowych Pracowników
Ochrony Zdrowia, w której pełnił funkcję z wyboru. Zakład Pracy - Zespół Opieki
Zdrowotnej w Z. wniósł o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lipsku wyrokiem z dnia 16 września 1994 r. oddalił
powództwo. Sąd ten ustalił i zważył, co następuje:
Powód pracuje w pozwanym zakładzie pracy od 1976 r., ostatnio na podstawie
umowy o pracę na czas nie określony w wymiarze 40 godzin miesięcznie na stanowisku
asystenta. Jednocześnie powód pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy w
Wojewódzkim Zespole Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w K. Powód jest przewod-
niczącym Rady Branżowej Pracowników Psychiatrii przy Radzie Krajowej Federacji
Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia będąc jednocześnie członkiem
tejże Rady i jej Prezydium. Powód jest członkiem organizacji związkowej działającej w
Zespole Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej, w miejscu swego stałego i głównego
(pełnowymiarowego) zatrudnienia. Praca w pozwanym Zespole jest jego pracą
dodatkową i dlatego w tym miejscu pracy nie podlega ochronie przewidzianej w art. 32
wymienionej wyżej ustawy o związkach zawodowych. Ochronie tej podlegają
wymienieni w tym przepisie pracownicy tylko w tym zakładzie pracy, w którym są
członkami zarządu lub komisji rewizyjnej lub w których zostali wybrani członkami
zarządu lub komisji rewizyjnej międzyzakładowej organizacji związkowej. Ochrona ta
nie obejmuje natomiast ich stosunku pracy w innym zakładzie pracy, jeżeli podjęli pracę
dodatkową lub na pół etatu.
Sąd Rejonowy powołał się przy tym na pogląd wyrażony w doktrynie (Gerard
Bieniek, Jan Brol, Zbigniew Salwa "Prawo związkowe z komentarzem" Wydawnictwo
"Biblioteczka Pracownicza" Poradnik nr 12. Warszawa 1992 r. str. 77-78). Dlatego -
zdaniem Sądu Rejonowego - brak jest podstaw do uznania, że dokonane wobec po-
woda wypowiedzenie umowy o pracę nastąpiło z naruszeniem przepisów o obowiązku
konsultacji jego zamiaru ze związkami zawodowymi. Sąd ten przyjął też, że brak jest
podstaw do uznania wypowiedzenia za nieuzasadnione (w uzasadnieniu wpisano
zapewne omyłkowo "uzasadnione") skoro zostało dokonane w zamiarze zatrudnienia
na miejsce powoda absolwenta też o specjalności rehabilitacja, który mieszka w Z.,
utracił prawo do zasiłku dla bezrobotnych, a ma na utrzymaniu żonę i dziecko.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rozpoznający rewizję
powoda od omówionego wyroku powziął poważne wątpliwości co do wykładni art. 32
ust. 4 ustawy o związkach zawodowych. Wątpliwości te zostały ujęte w treści pytania
przytoczonego we wstępnej części uchwały. W uzasadnieniu postanowienia Sąd
Wojewódzki rozważał prawidłowość poglądu zaprezentowanego przez Sąd I instancji co
do zakresu odniesienia ochrony, o której mowa we wskazanym przepisie, w sytuacji,
gdy pracownik pozostaje w dwóch stosunkach pracy. Stanowisko to uznaje Sąd
Wojewódzki za nie pozbawione racji, jednakże widzi możliwość odmiennej interpretacji.
W szczególności użycie przez ustawodawcę określenia "odpowiednio" daje - zdaniem
Sądu Rewizyjnego - możliwość wielorakiego rozumienia tego przepisu. Wątpliwe też
wydaje się temu Sądowi uzależnienie przyznania ochrony od rozmiaru zatrudnienia,
skoro istnieje grupa pracowników nie zatrudniona nigdzie w pełnym wymiarze czasu
pracy, lecz pracująca w niepełnym wymiarze w kilku zakładach pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W ustawie z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55 poz.
234 ze zm.) [...] zamieszczono regulację dotyczącą ochrony działaczy związkowych
przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, a także przed jednostronną,
dokonaną przez pracodawcę, zmianą warunków pracy i płacy takich pracowników.
Ochrona przewidziana w przepisach ustawy o związkach zawodowych dotyczy kilku
grup pracowników pełniących z wyboru funkcje w związkach zawodowych. Obejmuje
członków zarządu lub komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej (art. 32 ust.
1) oraz - odpowiednio - międzyzakładowej organizacji związkowej obejmującej swoim
działaniem zakład pracy (art. 34), a ponadto - również odpowiednio - pracowników
pełniących z wyboru funkcję w organach organizacji związkowych działających poza
zakładem pracy (art. 32 ust. 4). W pierwszej z opisanych sytuacji praca oraz funkcja
związkowa wykonywane są na terenie tego samego zakładu pracy. W drugiej sytuacji
działacz związkowy pracuje w zakładzie pracy objętym działaniem międzyzakładowej
organizacji związkowej. W obu tych sytuacjach, jeżeli pracownik podejmuje dodatkowe
(inne) zatrudnienie oprócz zatrudnienia w zakładzie, w którym pełni funkcję lub objętym
działaniem organizacji o zasięgu międzyzakładowym, ochrona nie obejmuje tego
dodatkowego zatrudnienia (w zakładzie pracy, w którym pracownik żadnych funkcji nie
pełni). Takiej sytuacji dotyczą wypowiedzi doktryny m.in. przytoczona przez Sąd I
instancji. Pogląd ten został powtórzony za wyrażonym przez tych samych autorów
stanowiskiem na tle poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 8 października 1982 r. o
związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1985, Nr 54, poz. 277 ze zm.). Odnosi
się on w wyraźny sposób tylko do organizacji zakładowych oraz międzyzakładowych
pełniących funkcje organizacji zakładowych, lecz dla kilku zakładów pracy. Nie ma on
odniesienia do działaczy na szczeblu ponadzakładowym, czyli do sytuacji opisanej w
art. 32 ust. 4, a istniejącej w rozpoznawanej sprawie. Powód nie był członkiem zarządu
międzyzakładowej organizacji związkowej, lecz pełnił z wyboru funkcję w
ogólnokrajowych organach związku zawodowego. Nie jest sporne, że sytuacja byłaby
prosta, gdyby powód pozostawał tylko w jednym zatrudnieniu, a jego funkcja w
ogólnokrajowym organie związku zawodowego wywodziła się wprost z tego
zatrudnienia i związanego z nim podjęcia i rozwijania działalności związkowej. Roz-
ważana wątpliwość powstała w sytuacji, gdy pracownik pełniący z wyboru funkcję w
związkowych organach ogólnokrajowych podejmuje dodatkowe zatrudnienie obok
zatrudnienia "podstawowego" w pełnym wymiarze czasu pracy.
Zdaniem Sądu Najwyższego, ochrona działacza związkowego przewidziana w
art. 32 ust. 4 ustawy o związkach zawodowych odnosi się do każdego jego zatrud-
nienia. Przemawia za tym kilka względów: Przede wszystkim samo brzmienie przepisu
nie pozwala na ograniczenie zakresu ochrony do jednego tylko stosunku pracy, do
różnicowania tej ochrony w zależności od tego czy działacz świadczy pracę w pełnym
lub niepełnym wymiarze czasu pracy, w "podstawowym" lub "dodatkowym" miejscu
pracy, wreszcie nie wymaga, by podjęcie działalności w organie organizacji związkowej
wiązało się bezpośrednio z pracą w konkretnym zakładzie pracy lub z uprzednią
działalnością związkową w tym zakładzie. W przeciwieństwie do art. 34 przepis art. 32
ust. 4 ustawy o związkach zawodowych nie wiąże ochrony stosunku pracy z objęciem
działaniem danego zakładu pracy poprzez organ organizacji związkowej, w którym
pracownik pełni funkcję z wyboru. Sąd Najwyższy dostrzega też różnicę w uzasadnieniu
przyznania ochrony przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy działaczom
związkowym na szczeblu zakładowym i międzyzakładowym oraz pracownikom
pełniącym funkcję w organach związku działających poza zakładem pracy. O ile
ochrona pracownika podejmującego działalność na terenie zakładu pracy (członka
zarządu organizacji zakładowej lub międzyzakładowej obejmującej swym działaniem
dany zakład pracy) wiąże się z koniecznością zapewnienia działaczowi możliwości
swobodnego wypełniania jego zadań związkowych bez obaw o jego osobisty los oraz
ma przeciwdziałać szykanowaniu za podjęte działania związkowe na terenie
konkretnego zakładu, o tyle ochrona funkcjonariusza organów związku wiąże się z
działalnością na szerszą skalę, nie zawsze dotyczącą konkretnego zakładu pracy.
Organy związków zawodowych podejmują działania w interesie szerszych grup
pracowników, w związku z czym osoby pełniące w nich funkcje mogą być potencjalnie
narażone na szykany lub niechęć wszystkich pracodawców. Dlatego też ochrona
przyznana takim pracownikom - działaczom związkowym nie została przez
ustawodawcę powiązana z jednym tylko, konkretnie określonym zatrudnieniem. Sąd
Najwyższy nie znajduje podstaw do jakiegokolwiek ograniczenia zakresu ochrony
ustanowionej w art. 32 ust. 4 ze względu na wielość stosunków pracy poprzez
wykładnię pojęcia "odpowiednio" użytego w tym przepisie. Pojęcie to - jak wiadomo -
służy do dokonania analizy, czy stosowanie danej regulacji ma być bezpośrednie,
modyfikowane czy też wyłączone. W rozpoznawanej sprawie zakres ochrony
przewidzianej w art. 32 ust. 1 powinien być wprost zastosowany.Końcowy passus
omawianego przepisu art. 32 ust. 4 ustawy o związkach zawodowych, w którym jest
mowa o tym, że zgodę, o której stanowi ust. 1 i 3, wyraża właściwy statutowo organ tej
organizacji, w której pracownik "pełni lub pełnił swoją funkcję", również nie daje
podstaw do ograniczenia zakresu ochrony tylko do jednego stosunku pracy. Jest to
regulacja określająca jedynie organ właściwy do wyrażenia zgody, w sytuacji gdyby w
grę wchodziło kilka organów, co rodziłoby wątpliwości u pracodawcy zobowiązanego do
uzyskania zgody. Ten końcowy fragment przepisu nie odnosi się w ogóle do zakresu
ochrony, a reguluje jedynie kompetencje organu związku. Pogląd analogiczny do
przedstawionego wyżej stanowiska wyrażony już został w doktrynie, w glosie do
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1992 r. (I PZP 52/92, OSP 1993 z.
10 poz. 200).
Z omówionych względów należało podjąć uchwałę o treści sformułowanej w
sentencji.
========================================