Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 21 września 1995 r.
I PZP 24/95
Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Jerzy
Kuźniar (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Iwony Kaszczyszyn, w sprawie z
powództwa Bożeny N. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w W.M. o zasiłek na zagos-
podarowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 21 września 1995 r.
zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku postanowieniem z dnia 18 maja 1995 r. [...] do rozs-
trzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.
Jak należy rozumieć zwrot "należnego wynagrodzenia zasadniczego" użyty w
przepisie art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karty Nauczyciela (Dz. U. Nr 3,
poz. 19 ze zm.), w sytuacji gdy nauczyciel swoją pierwszą pracę w szkole podejmuje w
niepełnym wymiarze (10/18), czy w takiej sytuacji podstawą wymiaru zasiłku na
zagospodarowanie stanowi wynagrodzenie faktycznie otrzymywane przez nauczyciela,
czy wynagrodzenie jakie otrzymałby gdyby był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu
pracy ?
p o d j ą ł następującą uchwałę:
Nauczyciel, który podjął pierwszą pracę w szkole zatrudniony w niepełnym
wymiarze godzin, jednak wyższym niż połowa obowiązującego wymiaru zajęć, ma
prawo do jednorazowego zasiłku na zagospodarowanie określonego w art. 61
ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze
zm.) w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego
odpowiadającego wymiarowi czasu pracy.
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu
faktycznego.
Powódka Bożena N. dochodziła zasądzenia od pozwanej Szkoły Podstawowej
[...] w W.M. zasiłku na zagospodarowanie nie określając go kwotowo, zaś na uza-
sadnienie podała, że z dniem 6 stycznia 1994 r. została zatrudniona w charakterze
nauczyciela, w niepełnym wymiarze czasu pracy (10/18). Umowa została zawarta na
czas określony, zaś ostatecznie stosunek pracy łączący strony ustał z dniem 29
kwietnia 1994 r. Przez następny okres dwóch miesięcy - od 2 maja do 30 czerwca 1994
r. - pracowała jako nauczyciel oddziału przedszkolnego, zaś jej pracodawcą był wójt
gminy. W tym charakterze podjęła następnie pracę od 1 września 1994 r.
W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o jego oddalenie zarzucając,
że powódka zatrudniona była na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony,
a jej zatrudnienie w szkole trwało 92 dni, tymczasem warunkiem wypłaty dochodzonego
zasiłku jest zatrudnienie, przynajmniej na okres jednego roku.
Wyrokiem z dnia 1 marca 1995 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Zambrowie
uwzględnił powództwo zasądzając od pozwanej na rzecz powódki kwotę 530 zł z
odsetkami, [...].
W uzasadnieniu Sąd powołał przepis art. 61 ust. 1 Karty Nauczyciela stwier-
dzając, że warunkiem wypłaty zasiłku jest podjęcie pierwszej pracy nauczycielskiej, zaś
bez znaczenia jest okres na jaki umowa o pracę została zawarta. Wysokość należnego
zasiłku jest uzależniona od stawki wynagrodzenia zasadniczego odpowiedniego dla
wykształcenia i stażu pracy zaś sam zasiłek ma charakter socjalny, a więc jego
wysokość nie jest związana z faktycznym wynagrodzeniem otrzymywanym przez
nauczyciela.
Rewizja strony pozwanej od tego wyroku kwestionowała tak samo prawo do
zasiłku, jak również jego wysokość stwierdzając, że zasiłek taki nie może być "oder-
wany" od wynagrodzenia przysługującego nauczycielowi dochodzącemu tego świad-
czenia.
W toku postępowania rewizyjnego Ministerstwo Edukacji Narodowej w piśmie z
dnia 26 czerwca 1995 r. [...] zajęło stanowisko "że wysokość świadczenia... uzależniona
jest od wynagrodzenia zasadniczego i ustalana na podstawie wynagrodzenia
przysługującego w chwili nabycia prawa do świadczenia".
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku pos-
tanowieniem z dnia 18 maja 1995 r. przedstawił w trybie art 391 k.p.c. zagadnienie
prawne budzące poważne wątpliwości wskazując w uzasadnieniu, że pojęcie "należne
mu wynagrodzenie" zawarte w art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) można rozumieć jako wynagrodzenie
zasadnicze faktycznie otrzymywane albo jako wynagrodzenie zasadnicze stosowne do
wykształcenia i stażu pracy za pełny etat, przy czym sam opowiedział się za drugą
interpretacją tego pojęcia.
Rozważając przedstawione zagadnienie prawne na wstępie należy ogólnie
zauważyć, że prawo do zasiłku na zagospodarowanie przysługuje nauczycielom
podejmującym pierwszą pracę w szkole, zaś z przepisu art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 26
stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) wynika, iż jedynym
ograniczeniem, przyjętym przez ustawodawcę jest podjęcie pierwszego zatrudnienia w
charakterze nauczyciela w szkole.
Powyższe stanowisko zostało też zawarte w uchwale składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1983 r., III PZP 41/83 (OSNCP 1984 z. 6 poz.
87), jak też w uchwale z dnia 11 stycznia 1994 r., I PZP 53/93.
Należy zgodzić się z poglądem Sądu Wojewódzkiego, że fakt podjęcia pierw-
szego zatrudnienia w szkole na podstawie umowy o pracę zawartej czy to na czas
określony czy nieokreślony nie ma prawnego znaczenia dla oceny, istnienia podstawy
do przyznania dochodzonego zasiłku. Brak uzasadnienia, aby wprowadzać - nie
wynikające z ustawy - kryterium zatrudnienia przez okres jednego roku, jak to podnosi
strona pozwana.
Omawiany przepis nie uzależnia też prawa do zasiłku od wymiaru czasu pracy,
niemniej jednak kryterium to jest prawnie istotne wobec treści art. 97 ust. 1 ustawy.
Przepis ten wyraźnie bowiem wskazuje, że w przypadku zatrudnienia nauczyciela w
wymiarze niższym niż połowa obowiązującego wymiaru zajęć, nie mają do niego
zastosowania wymienione w nim przepisy, w tym również art. 61 wprowadzający zasiłek
na zagospodarowanie. W myśl postanowień art. 10 Karty Nauczyciela nawiązywanie z
nauczycielem stosunku pracy następuje bądź to na podstawie mianowania - ust. 2 -,
bądź też na podstawie umowy o pracę - ust. 3 - przy czym zatrudnienie nauczyciela na
czas określony może nastąpić tylko z przyczyn wymienionych w ust. 4 m.in. gdy chodzi
o zastępstwo nieobecnego nauczyciela. Niezależnie od sposobu nawiązania stosunku
pracy (mianowanie czy umowa o pracę), jego nieodzownym elementem jest
wynagrodzenie za pracę, jako świadczenie zakładu pracy, ekwiwalentne do
wykonywanej pracy. [...]
Jest oczywiste, że wymiar czasu pracy - wymiar zajęć wpływa na wysokość
wynagrodzenia zasadniczego, które uzależnione jest od poziomu wykształcenia i stażu
pracy oraz osiąganych wyników pracy - art. 30 ust. 2 - zaś tak ustalone wynagrodzenie
stanowi podstawę do wyliczenia wysokości jednego z uprawnień socjalnych, tj. zasiłku
na zagospodarowanie.
Świadczenie to nie może być "oderwane" od konkretnego nauczyciela i stanowić
wielkość stałą,uzależnioną jedynie od wykształcenia i stażu pracy nauczyciela, skoro na
poziom wynagrodzenia zasadniczego wpływa też ocena osiąganych wyników w pracy,
to zaś wymaga indywidualizacji.
Wykładnia językowa przepisu art. 61 ust. 1 ustawy i użytego tam pojęcia
"...należnego im wynagrodzenia zasadniczego" [...] przemawia za indywidualnym
ustalaniem wysokości zasiłku na zagospodarowanie tak, jak indywidualnie ustalone jest
wynagrodzenie zasadnicze nauczyciela, na wysokość którego wpływa również wymiar
godzin - wymiar czasu pracy. [...] Wynagrodzenie należne, to takie, które nauczycielowi
przysługuje, do którego uprawnienie nabył on od dnia nawiązania stosunku pracy (art.
38), a którego wysokość została określona bądź to w akcie mianowania bądź w
zawartej umowie o pracę. W sytuacji więc, gdy strony stosunku pracy ustaliły wysokość
wynagrodzenia a mieści się ono w granicach przewidzianych prawem, ma to charakter
wiążący i może być zmienione jedynie wolą stron.
Wszystkie te okoliczności dają podstawę do stwierdzenia, że wysokość zasiłku
na zagospodarowanie uzależniona jest od wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela
odpowiadającego wymiarowi czasu pracy, a określonego w przyjętych przez strony
warunkach płacy.
Z tych względów udzielono odpowiedzi jak w sentencji.
========================================