Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 listopada 1995 r.
II PRN 9/95
Wykonywanie pracy przez osobę odbywającą karę pozbawienia wolności
nie powoduje powstania stosunku pracy między tą osobą a zakładem pracy.
Sprawa o roszczenia odszkodowawcze skazanego z tytułu uszczerbku na zdro-
wiu spowodowanego wypadkiem przy pracy dochodzone na podstawie art. 417-
420 i 435 k.c. nie jest sprawą z zakresu prawa pracy.
Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar, Maria
Mańkowska (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 1995 r., sprawy z powództwa
Alfreda L. przeciwko [...] Przedsiębiorstwu Robót Inżynieryjnych Przemysłu Węglowego
w Ś. o rentę wyrównawczą, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości
[...] od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Chorzowie z dnia 24 lutego 1994 r., [...]
u c h y l a zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w
Chorzowie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Minister Sprawiedliwości wniósł rewizję nadzwyczajną od wyroku Sądu Rejo-
nowego-Sądu Pracy w Chorzowie z dnia 24 lutego 1994 r., [...], wydanego w sprawie z
powództwa Alfreda L. przeciwko [...] Przedsiębiorstwu Robót Inżynieryjnych Przemysłu
Węglowego w Ś. o rentę wyrównawczą, zarzucając wyrokowi rażące naruszenie prawa,
a w szczególności art. 3 § 2 k.p.c. i § 5 ust. 1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
3 października 1975 r. w sprawie podstawy wymiaru renty z tytułu wypadku przy pracy
lub choroby zawodowej, świadczeń dla pracowników, którzy ulegli wypadkom w
szczególnych okolicznościach, oraz świadczeń dla osób nie będących pracownikami
(Dz. U. Nr 33, poz. 179 ze zm.), a także naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej.
Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Rejonowemu-Sądowi Pracy w Chorzowie do ponownego rozpoznania.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Chorzowie wyrokiem z dnia 24 lutego 1994 r. zasą-
dził od pozwanego zakładu pracy na rzecz powoda kwotę 86.689.860 zł tytułem
skapitalizowanej renty wyrównawczej oraz, poczynając od marca 1993 r., rentę wy-
równawczą miesięczną. Uzasadnienie tego wyroku zostało sporządzone w trybie art.
419 § 3 k.p.c. Sąd ustalił, że w 1985 r. powód odbywał karę pozbawienia wolności w
Zakładzie Karnym w Z. i w toku odbywanej kary podjął pracę w pozwanym Przedsię-
biorstwie w ramach porozumienia między "P." i Zakładem Karnym. W dniu 26 stycznia
1985 roku powód doznał urazu prawego łuku brwiowego i lewego oka podczas roz-
rąbywania siekierą podkładu kolejowego przez współpracownika Franciszka K. Sąd
uznał, że pozwany ponosi odpowiedzialność za powstałą szkodę na zasadzie ryzyka na
podstawie art. 435 k.c., wobec niezapewnienia odpowiednich warunków pracy zgodnie
z przyjętymi zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. W wyniku wypadku powód
doznał utraty lewego oka i ograniczenia widzialności oka prawego. W wyniku
doznanego uszczerbku na zdrowiu został zaliczony do III grupy inwalidzkiej. Gdyby po-
wód nie uległ wypadkowi mógłby uzyskać zatrudnienie w kopalni "K." w charakterze
ślusarza i osiągać dochody na równi z innymi pracownikami kopalni. Obliczając rentę
wyrównawczą, Sąd Rejonowy oparł się na wyliczeniu rachunkowym zawartym w opinii
biegłego z zakresu rent wyrównawczych, uwzględniającym dochody pracowników
Kopalni po odliczeniu należności otrzymywanych przez powoda z tytułu renty
inwalidzkiej i zatrudnienia w spółce "K.".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z § 5 ust. 1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 października
1975 r. w sprawie podstawy wymiaru renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby
zawodowej, świadczeń dla pracowników, którzy ulegli wypadkom w szczególnych
okolicznościach, oraz świadczeń dla osób nie będących pracownikami (Dz. U. Nr 33,
poz. 179 ze zm.) osobie, która uległa wypadkowi w związku z pracą w warunkach
pozbawienia wolności przysługują renta inwalidzka i jednorazowe odszkodowanie. Jed-
nakże osoby te mogą również na zasadach prawa cywilnego dochodzić uzupełnia-
jących roszczeń odszkodowawczych. Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15
lutego 1995 r., II PZP 6/94 (OSNAPiUS 1995 nr 12 poz. 143) stwierdzając, że osoby,
które uległy wypadkowi przy pracy wykonywanej w czasie odbywania kary pozbawienia
wolności, mogą na zasadach prawa cywilnego dochodzić uzupełniających roszczeń
odszkodowawczych ponad przewidziane przepisem § 5 ust. 1 w związku z ust. 3
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 października 1975 r.
Praca wykonywana przez więźnia w zakładzie pracy ma swoje źródło w nakazie
administracyjnym zarządu zakładu karnego, a nie w umowie o pracę, nie dochodzi
więc, w takiej sytuacji, do nawiązania stosunku pracy (por. wyrok SN z 11 lutego 1970
r., III PRN 106/69 - OSNCP 1970 z. 9 poz. 167; wyrok SN z 26 kwietnia 1994 r. I PR
85/74; postanowienie SN z 11 lutego 1970 r., III PRN 106/69 - OSPiKA 1971 z. 2 poz.
28). Skoro więzień nie jest pracownikiem w rozumieniu przepisów kodeksu pracy, to do
jego roszczeń skierowanych przeciwko zakładowi karnemu, przeciwko zatrudniającemu
więźnia zakładowi pracy, nie ma zastosowania art. 476 § 1 pkt 3 k.p.c. Sprawa o
roszczenia odszkodowawcze więźnia z tytułu uszczerbku na zdrowiu z tytułu wypadku
dochodzone na podstawie art. 417-420, czy 435 k.c. nie jest bowiem sprawą z zakresu
prawa pracy. Sprawa o roszczenie uzupełniające, ponad świadczenie przysługujące na
podstawie § 5 ust. 1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 października 1975 r.
dochodzone przez osobę, która uległa wypadkowi w czasie pracy wykonywanej w
warunkach pozbawienia wolności - jest sprawą cywilną.
Rozpoznanie niniejszej sprawy przez Sąd Rejonowy-Sąd Pracy nie stanowi
podstawy rewizyjnej dla wzruszenia prawomocnego wyroku.
Sąd Najwyższy uznał natomiast za zasadny zarzut rewizji nadzwyczajnej, że
zaskarżony wyrok został wydany bez uprzedniego należytego wyjaśnienia sprawy,
zatem doszło do rażącego naruszenia art. 3 § 2 k.p.c. i interesu Rzeczypospolitej
Polskiej. Zasadą państwa prawnego jest bowiem realizowanie wymiaru sprawiedliwości
przez wydawanie orzeczeń w sprawach należycie zbadanych i wyjaśnionych.
Zasądzona renta wyrównawcza, zgodna z opinią biegłego, została wyliczona na
podstawie obecnie osiąganych zarobków górników w KKW "K.". Powód podał, iż
pracował w tej kopalni jako pomocnik cieśli [...], jednakże brak dokładniejszych ustaleń
Sądu na ten temat i danych o górnikach, których zarobki przyjęto, jako materiał
porównawczy, uniemożliwia kontrolę prawidłowości tych wyliczeń. Z drugiej strony,
strona pozwana twierdzi, że zasądzona renta wyrównawcza jest dwukrotnie wyższa od
płacy pracowników strony pozwanej w tej samej grupie zawodowej, do której należy
powód.
Okoliczności te wymagają wyjaśnienia w drodze przesłuchania świadków, któ-
rych zarobki przyjęto do obliczenia wysokości renty wyrównawczej powoda, stron a
także na podstawie akt osobowych powoda z okresu zatrudnienia w Kopalni "K".
Z tych wszystkich względów i na mocy art. 422 § 2 k.p.c. wniosek rewizji nadz-
wyczajnej zasługiwał na uwzględnienie z tym, że właściwym do rozpoznania niniejszej
sprawy cywilnej jest Sąd Rejonowy w Chorzowie.
=======================================