Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 lutego 1997 r.
II UKN 98/96
Przyjęcie w § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich
dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) wieku 45 lat, jako wieku emerytalnego dla
solistki - wokalistki (lit. b), zaś 50 lat jako wieku emerytalnego dla artystki chóru
(lit. c), jest uzasadnione różnym stopniem trudności tych rodzajów działalności
artystycznej i jego wpływem na zdolność do kontynuowania tej działalności
(pracy). Dlatego brak jest podstaw do uzupełnienia okresu działalności
artystycznej w charakterze solistki - wokalistyki okresem działalności w
charakterze artystki chóru.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Stefania Szymańska
(sprawozdawca), Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 1997 r. sprawy z wniosku Anny
S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o emeryturę dla
twórców, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Poznaniu z dnia 17 września 1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu-Sądowi
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem
z dnia 4 marca 1996 r. oddalił odwołanie Anny S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziału w S. z dnia 25 listopada 1995 r., odmawiającej przyznania jej
emerytury na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8,
poz. 43 ze zm.).
Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia Sądu: Wnioskodawczyni,
licząca 45 lat, wykonywała pracę śpiewaczki-solistki od 1 stycznia 1977 r. do 31 grudnia
1989 r. W okresie od 21 czerwca 1971 r. do 31 grudnia 1973 r. także wykonywała
działalność artystyczną, ale o innym charakterze, która nie daje jej takich samych
uprawnień jak solistce. W okresie tym bowiem była członkiem chóru. Sąd powołał się
na decyzję Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców przy Ministrze
Kultury i Sztuki z dnia 26 lutego 1986 r. oraz § 12 pkt 1 lit. b i c rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Zdaniem Sądu, wnioskodawczyni uzyska prawo do
emerytury po osiągnięciu 50 lat.
W rewizji wniesionej od tego wyroku wnioskodawczyni domagała się przyznania
emerytury, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do
ponownego rozpoznania. Powołując się na treść świadectwa pracy wystawionego przez
Państwowy Teatr Muzyczny w S., potwierdzającego jej zatrudnienie w charakterze
artystki chóru już od 1 października 1970 r. aż do 31 sierpnia 1976 r. wywodziła, że ma
dłuższy okres pracy artystycznej niż przyjęty przez Sąd Wojewódzki. Skarżąca zarzuciła
także, że Sąd pominął wskazane przez nią dowody mające potwierdzić, iż jako artystka
chóru wykonywała w wystawianych spektaklach partie śpiewaczki-solistki, czym
naruszył art. 3 § 2 i art. 217 KPC. Według wnioskodawczyni spełnia ona zatem wymogi
art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1975 r. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i
ich rodzin (Dz. U. Nr 31 z 1983 r., poz. 145 ze zm.) do przyznania jej emerytury.
Sąd Apelacyjny uznał rewizję za uzasadnioną. Sąd Apelacyjny podkreślił, że
wnioskodawczyni ukończyła 45 lat życia, wykonywała działalność artystyczną od 21
czerwca 1971 r., (tj. od ukończenia Państwowej Szkoły Muzycznej II stopnia) jako
artystka chóru, zaś od 1 stycznia 1977 r. do 31 grudnia 1989 r. jako śpiewaczka-so-
listka, a także że w okresie od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1989 r. podlegała ubez-
pieczeniu społecznemu z tytułu prowadzonej działalności artystycznej. Nietrafne jest -
zdaniem Sądu Apelacyjnego - stanowisko Sądu I instancji, iż wnioskodawczyni musi
wykazać się, w celu nabycia prawa do emerytury na podstawie przepisu § 12
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., co najmniej 15-letnim okresem
pracy w charakterze solisty. Przepis § 12 ust. 3 wymienionego rozporządzenia wymaga
od kobiety udowodnienia jedynie 20-letniego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15
lat działalności artystycznej. Do działalności artystycznej zalicza się nie tylko działalność
wnioskodawczyni w charakterze śpiewaczki-solistki, ale także w charakterze artystki
chóru. Jest zaś niesporne, że w obu tych dziedzinach sztuki wnioskodawczyni wykazała
się 15-letnim okresem zatrudnienia. Wymieniony przepis nie zawiera warunku, by okres
15 lat dotyczył tylko jednego rodzaju działalności artystycznej. Sąd Wojewódzki
dokonując odmiennej interpretacji tego przepisu naruszył zatem prawo materialne.
Dlatego Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i przyznał wnioskodawczyni prawo
do emerytury od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego uznając, że spełnia ona
wszystkie warunki do nabycia tego świadczenia. Sąd Apelacyjny zaznaczył jednak, iż
nie jest trafny zarzut rewizji, że Sąd winien był prowadzić dowód z zeznań świadków
celem ustalenia, czy wnioskodawczyni, jako artystka chóru, wykonywała w
wystawionych spektaklach partie solistki. Przeprowadzeniu takiego dowodu sprzeciwia
się zarówno § 2 ust. 1 rozporządzenia, który wymaga, by praca w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy, jak i ust. 2 tegoż paragrafu, stwierdzający, iż okresy pracy, o której mowa
w ust. 1 potwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji. Dowód z
zeznań świadków byłby dopuszczalny tylko wtedy, gdyby zakład pracy nie posiadał
dokumentów zatrudnienia z powodu ich zniszczenia lub zagubienia. Taka sytuacja w
niniejszym procesie zaś nie występuje.
W kasacji wniesionej od tego wyroku pozwany organ rentowy wniósł o uchylenie
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Kasacja opiera się na zarzucie naruszenia prawa materialnego polegającego na
błędnej wykładni § 12 powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. przez przyjęcie, że wnioskodawczyni spełnia wszystkie wymagania
niezbędne do przyznania emerytury.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Ma rację skarżący, że Sąd Apelacyjny dokonał błędnej wykładni § 12 ust. 1 pkt 1
lit. b i c rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze
zm.), który to przepis ma zastosowanie także do twórców (art. 19 ustawy z dnia 27
września 1973 r. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin - jednolity tekst: Dz.
U. z 1983 r., Nr 8, poz. 145 ze zm.).
Trafnie wskazano w uzasadnieniu kasacji, iż Komisja do Spraw Zaopatrzenia
Twórców w decyzji [...], jednoznacznie wyszczególniła dwa okresy działalności twórczej
wnioskodawczyni, a mianowicie: okres pracy w charakterze artystki chóru (21 czerwiec
1971 r. - 31 grudzień 1973 r.) oraz w charakterze solistki-wokalistki (1 styczeń 1977 - 31
grudzień 1989). Oznacza to, że wnioskodawczyni posiada 13-letni okres pracy twórczej
jako solistka-wokalistka i 2-letni okres pracy twórczej w charakterze artystki chóru. To
rozróżnienie ma istotne znaczenie w świetle § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. W przepisie § 12 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia
enumeratywnie wymieniony został wiek emerytalny artystów różnych specjalności (lit. a-
c). Solistka-wokalistka nabywa prawo do emerytury w wieku 45 lat, jednakże tylko
wówczas, gdy zostanie spełnione także wymaganie określone w ust. 3 tego przepisu,
tj. posiadanie co najmniej 15 lat pracy w takim charakterze. Wniosek taki wynika z
łącznej analizy treści § 12 ust. 1, 2 i 3 tego rozporządzenia. Odmienne stanowisko
zaprezentowane przez Sąd Apelacyjny, nie może być zaaprobowane. Przyjęcie takiego
stanowiska podważałoby bowiem sens gradacji przyjętej w § 12 ust. 1 - gdy chodzi o
wiek emerytalny. Przy takim założeniu niepotrzebna byłaby gradacja wiekowa określona
dla artystów poszczególnych rodzajów działalności. Przyjęcie w § 12 ust. 1 pkt 1 wieku
45 lat jako wieku emerytalnego dla solistki-wokalistki (lit. b), zaś 50 lat jako wieku
emerytalnego dla artystki chóru (lit. c), a więc wyższego o 5 lat, jest uzasadnione
różnym stopniem trudności tych rodzajów działalności artystycznej i jego wpływem na
zdolność do kontynuowania tej działalności (pracy).
Z powyższego wynika kolejny wniosek, a mianowicie brak podstawy do
uzupełnienia okresu działalności artystycznej wnioskodawczyni w charakterze solistki-
wokalistki okresem działalności w charakterze artystki chóru, ponieważ w odniesieniu
do tej ostatniej działalności wiek emerytalny jest wyższy o 5 lat. [...]
Z tych powodów Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego i przekazał
sprawę temuż Sądowi do ponownego rozpoznania.
========================================