Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 21 marca 1996 r.
III ARN 80/95
Organ orzekający w sprawie pozbawienia uprawnień kombatanckich na
podstawie art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach
oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powo-
jennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze zm.) nie jest obowiązany do wyjaśnienia, czy is-
tnieją przesłanki uzasadniające przyznanie takich uprawnień na podstawie art. 21
ust. 1 tej ustawy.
Przewodniczący SSN: Janusz Łętowski, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Adam
Józefowicz, Jerzy Kwaśniewski, Andrzej Wróbel (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Włodzimierza Skoniecznego, po
rozpoznaniu w dniu 21 marca 1996 r. sprawy ze skargi Mariana K. na decyzję Kie-
rownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w Warszawie z dnia
11 maja 1994 r., [...] w przedmiocie pozbawienia uprawnień kombatanckich, na skutek
rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie [...]
od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Łodzi z dnia
25 kwietnia 1995 r. [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.
U z a s a d n i e n i e
Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, decyzją z
dnia 11 maja 1994 r. [...], pozbawił Mariana K. uprawnień kombatanckich, powołując
jako podstawę rozstrzygnięcia art. 25 ust. 2 pkt 2 i art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a) w związku z
art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a) ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz
niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz.
U. Nr 17, poz. 75 ze zm.).
W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że Marian K. uzyskał uprawnienia kom-
batanckie z tytułu "walki zbrojnej o ustalenie władzy ludowej od 20 stycznia 1945 r. do
17 maja 1945 r.". W ocenie Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy pozbawia się uprawnień
kombatanckich osoby, które na mocy obowiązujących przepisów uzyskały uprawnienia
wyłącznie z tytułu działalności w latach 1944 - 1956 w charakterze "uczestników walk o
ustanowienie i utrwalenie władzy ludowej". W świetle zaś art. 21 ust. 2 pkt 1 lit. a)
uprawnienia kombatanckie nie przysługują osobom, które były zatrudnione w aparacie
bezpieczeństwa publicznego, a do takich służb należy zaliczyć Milicję Obywatelską, w
której służył M. K.
Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 28 kwietnia 1995 r. [...], oddalił
skargę Mariana K. na powyższe decyzje. W ocenie Sądu warunkiem uznania ok-
reślonej osoby za kombatanta jest przynależność do formacji wojskowej walczącej o
suwerenność i niepodległość Polski, a Milicja Obywatelska, w której skarżący pełnił
służbę, nie była formacją wojskową i nie była również organizacją walczącą o niepod-
ległość Polski. Sąd, powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15
lutego 1994 r. K.15/93 (Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego z 1994 r. Część I.,
poz. 4) stwierdził, że sam fakt zatrudnienia w Milicji Obywatelskiej nie daje podstaw do
pozbawienia uprawnień kombatanckich; konieczne jest jeszcze ustalenie i ocena zadań
tam wykonywanych. W rozpatrywanej sprawie, zdaniem Sądu, nie miało to jednak
żadnego znaczenia, gdyż pozbawienie uprawnień kombatanckich miało wystarczającą
podstawę w art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy o kombatantach. Również udział skarżącego w
walce z oddziałami niemieckimi w ramach służby w Milicji Obywatelskiej nie stanowi
tytułu do przyznania uprawnień kombatanckich na podstawie art. 1 ust. 2 pkt 6 tej
ustawy.
Powyższy wyrok zaskarżył Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego rewizją
nadzwyczajną, zarzucając rażące naruszenie art. 1 ust. 1, ust. 2 pkt 6, art. 25 ust. 2 pkt
2 ustawy z dnia 24 stycznia o kombatantach i art. 207 § 2 pkt 1 k.p.a., wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej ten wyrok decyzji Kierownika
Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
W ocenie Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego art. 1 ust. 1 ustawy o
kombatantach zawiera legalną definicję pojęcia kombatanta, natomiast przepis art. 1
ust. 2 tej ustawy określa, jaką działalność uznaje się za kombatancką. Wnoszący
rewizję nadzwyczajną powołał się na utrwaloną linię orzecznictwa Sądu Administra-
cyjnego, iż uprawnienia kombatanckie przysługują i tym osobom, które brały udział w
działaniach zbrojnych, prowadzonych przez zmilitaryzowane służby państwowe, np.
Milicję Obywatelską, o ile były organizowane przeciwko oddziałom hitlerowskim, ope-
rującym na zapleczu wojsk i zajmujących się dywersją, sabotażem i szpiegostwem.
Skoro więc skarżący podniósł w postępowaniu administracyjnym i sądowym, że brał
udział w walkach z oddziałami niemieckimi i "własowcami", co mogło stanowić odrębną
podstawę przyznania uprawnień kombatanckich na podstawie art. 1 ust. 2 pkt 6 ustawy
o kombatantach, to należało okoliczności te wyjaśnić.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trafny jest pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażony w uzasad-
nieniu zaskarżonego niniejszą rewizją nadzwyczajną wyroku, że wystarczającą pods-
tawę pozbawienia skarżącego uprawnień kombatanckich stanowi przepis art. 25 ust. 2
pkt 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach
będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze
zm.), zwanej niżej "ustawą o kombatantach". Z treści i usytuowania tego przepisu w
rozdziale 7 "Przepisy przejściowe i końcowe" wynika bowiem jednoznacznie, że
zakresem powyższego przepisu objęte są wyłącznie osoby, które uzyskały uprawnienia
kombatanckie na podstawie dotychczasowych przepisów. Przepis art. 25 ust. 2 ustawy
o kombatantach nakazuje pozbawienie nabytych w ten sposób uprawnień kom-
batanckich wymienionych w nim osób, ujętych w dwie grupy. Do pierwszej z nich należą
osoby, którym zgodnie z art. 21 ust. 2 uprawnienia kombatanckie nie przysługują, do
drugiej grupy należą natomiast osoby, które na mocy dotychczasowych przepisów
uzyskały uprawnienie wyłącznie z tytułu działalności w latach 1944-1956 w charakterze
"uczestników walk o ustanowienie i utrwalenie władzy ludowej". Z treści i wewnętrznej
systematyki przepisu art. 25 ust. 2 wynika ponadto, że osoby wymienione w pkt. 1 tego
przepisu pozbawia się uprawnień kombatanckich bezwarunkowo, natomiast osoby
wymienione w pkt 2 pozbawia się tych uprawnień tylko wówczas, gdy w toku
postępowania weryfikacyjnego wykazano im czyny, o których mowa w art. 21 ust. 2 pkt
2, 5 i 6 ustawy.
W związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 1994 r.
K.15/93 (Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego 1994, Część I, poz. 4), że nie-
przyznanie uprawnień kombatantom i represjonowanych na mocy art. 21 ust. 2 pkt 4 lit.
a) ustawy o kombatantach osobom spoza struktur Urzędów Bezpieczeństwa , Służby
Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej, które nie wykonywały zadań związanych ze
zwalczaniem organizacji niepodległościowych i osób działających na rzecz su-
werenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej jest niezgodne z zasadą równości
wobec prawa wyrażoną w art. 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy
przez art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych
stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz
o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 84, poz. 426 ze zm) należy przyjąć, że także
osobom pełniącym służbę w Milicji Obywatelskiej w latach 1944-1956 należy wykazać w
toku postępowania weryfikacyjnego, że wykonywały zadania związane ze stosowaniem
represji wobec organizacji niepodległościowych i osób działających na rzecz
suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, aby można było pozbawić te
osoby uprawnień kombatanckich na podstawie art.25 ust. 2 pkt 1 lit. a) ustawy o
kombatantach.
Przepis art. 25 ust. 2 pkt 2. pozbawiający uprawnień kombatanckich osoby, które
na mocy dotychczasowych przepisów uzyskały uprawnienia kombatanckie wyłącznie z
tytułu działalności w latach 1944-1956 w charakterze "uczestników walk o ustanowienie
i utrwalenie władzy ludowej" nie wymaga natomiast, aby osobom tym wykazano czyny,
o których mowa w sentencji powołanego wyżej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego,
które ponadto nie odnosi się do tego przepisu. Z treści tego przepisu nie wynika
ponadto, aby organy orzekające w sprawie pozbawienia tych osób uprawnień
kombatanckich były obowiązane do dokonywania innych ustaleń, w szczególności
mogących mieć znaczenie w sprawie ewentualnego przyznania uprawnień
kombatanckich tym osobom na podstawie art. 25 ust. 1 ustawy o kombatantach.
O ile bowiem pozbawienie uprawnień kombatanckich na podstawie art. 25 ust. 2
pkt 1 tej ustawy wyklucza ewentualność przyznania wymienionym w tym przepisie
osobom uprawnień kombatanckich, skoro zawarte w nim przesłanki pozbawienia tych
uprawnień są tożsame z określonymi w art. 21 ust. 2 przesłankami odmowy przyznania
uprawnień kombatanckich, o tyle pozbawienie uprawnień kombatanckich na podstawie
art. 25 ust. 2 pkt 2 nie wyklucza ich przyznania w drodze decyzji potwierdzającej
działalność wymienioną w art. 1 ust. 2 i w art. 2 albo fakty, o których mowa w art. 4,
chyba że zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 21 ust. 2 ustawy.
Skarżący uzyskał uprawnienia kombatanckie na podstawie dotychczasowych
przepisów wyłącznie z tytułu działalności w latach 1944-1956 w "charakterze uczestnika
walk o ustanowienie i o utrwalenie władzy ludowej", a zatem stanowi to w świetle art. 25
ust. 2 pkt 2 ustawy o kombatantach wystarczającą podstawę do pozbawienia go tych
uprawnień . Organ orzekający w sprawie pozbawienia określonej osoby uprawnień
kombatanckich na podstawie powyższego przepisu nie jest natomiast obowiązany do
wyjaśniania, czy nie istnieją przesłanki uzasadniające przyznanie takich uprawnień tej
osobie z tytułu działalności określonej w art. 1 ust. 2, art. 2 i 4 ustawy o kombatantach.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
========================================