Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 kwietnia 1996 r.
III ARN 98/95
Pozbawienie uprawnień kombatanckich z mocy art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a
ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będą-
cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75,
zm.) następuje niezależnie od podstawy zatrudnienia w organach bezpieczeństwa
publicznego.
Przewodniczący SSN: Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Adam Józefowicz, Jerzy
Kwaśniewski, Janusz Łętowski (sprawozdawca), Maria Mańkowska,
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Waldemara Grudzieckiego, po roz-
poznaniu w dniu 26 kwietnia 1996 r. sprawy ze skargi Tadeusza K. na decyzję Kie-
rownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w W. z dnia 7
kwietnia 1994 r. [...] w przedmiocie pozbawienia uprawnień kombatanckich, na skutek
rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Łodzi z dnia 2 listopada 1994 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.
U z a s a d n i e n i e
Minister Sprawiedliwości wniósł w dniu 8 grudnia 1995 r. rewizję nadzwyczajną
od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Łodzi z dnia 2
listopada 1994 r. [...], wydanego w sprawie ze skargi Tadeusza K. na decyzję
Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia 7 kwietnia
1994 r. [...] w przedmiocie pozbawienia uprawnień kombatanckich.
Wyrokowi powyższemu zarzucił rażące naruszenie art. 207 § 5 k.p.a. oraz art. 25
ust. 2 pkt 1 lit. a w związku z art. 21 ust. 2 pkt 4 lit.a ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o
kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego (Dz. U. Nr 17, poz. 75, zm. Dz. U. Nr 104, poz. 450, w 1992 r. Dz. U. Nr
21, poz. 85 i w z 1993 r., Nr 29, poz. 133) oraz interesu Rzeczypospolitej Polskiej
wnosząc w konsekwencji o jego uchylenie oraz o oddalenie skargi.
Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco:
Zaskarżonym wyrokiem Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w
Łodzi uchylił zaskarżoną decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych z dnia 7 kwietnia 1994 r. [...] w przedmiocie pozbawienia uprawnień
kombatanckich Tadeusza K.
W uzasadnieniu tego wyroku Sąd wskazał, że zgodnie z orzeczeniem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 1994 r. sygn. K. 15/93 - niezgodne z prawem jest
pozbawienie uprawnień kombatanckich osób spoza struktur Urzędów Bezpieczeństwa,
Służby Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej, które nie wykonywały zadań
związanych ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych i osób działających na
rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. Dlatego też Sąd wskazał
na potrzebę ustalenia przez Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów, w jakim
charakterze skarżący był zatrudniony od 1 lutego 1949 r. do 31 stycznia 1952 r. w
Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego i czy zajmowane przez niego stanowisko
mieściło się w strukturach urzędów bezpieczeństwa oraz czy nie wykonywał on zadań
związanych ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych i osób działających na
rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem Sądu
okoliczności te mają istotne znaczenie, tym bardziej, że z załączonych do skargi
dokumentów - o ile w drodze postępowania się potwierdzą - wynika, iż skarżącemu
służyć będą uprawnienia kombatanckie z tytułu walki z oddziałami Wehrwolfu i Ukraińs-
kiej Powstańczej Armii. Kierując się tymi przesłankami, Sąd na mocy art. 207 § 1 i § 2
pkt 3 k.p.a. uchylił zaskarżoną decyzję.
Zdaniem rewidującego powyższy wyrok rażąco narusza prawo. Zgodnie z art. 25
ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych
osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. Nr 17,
poz. 75 ze zm.) pozbawia się uprawnień kombatanckich osoby wymienione w art. 21
ust. 2 pkt 4 lit. a tejże ustawy m.in. zatrudnione w aparacie bezpieczeństwa publicz-
nego.
Bezspornym jest, że Tadeusz K. był pracownikiem Wojewódzkiego Urzędu
Bezpieczeństwa Publicznego w P. Fakt służby w organach bezpieczeństwa publicznego
w okresie od 1 lutego 1949 r. do 31 stycznia 1952 r. potwierdza zaświadczenie
Komendy Wojewódzkiej Policji w K. z dnia 15 marca 1994 r. [...], czemu skarżący nie
zaprzecza, dołączając do skargi z dnia 9 maja 1994 r. odpis umowy z Wojewódzkim
Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego zawartej dnia 1 lutego 1949 r. na czas nieo-
kreślony.
Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych prawidłowo
przyjął, że osobom, które były zatrudnione w aparacie bezpieczeństwa publicznego,
uprawnienia kombatanckie nie przysługują w ogóle z żadnych tytułów.
Sąd powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego
1994 r. sygn. K 15/93 zdaje się podzielać wyrażony przez Tadeusza K. w skardze
pogląd, że był on osobą spoza struktur urzędu bezpieczeństwa, gdyż był pracownikiem
cywilnym tego urzędu. Tym niemniej - zdaniem rewidującego - pogląd ten jest nietrafny.
Przepis art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a cyt. ustawy o kombatantach nie rozróżnia stosunku
służbowego od cywilnej umowy o pracę, przepis ten posługuje się sformułowaniem
wskazującym, że osoba "była zatrudniona w aparacie bezpieczeństwa". Okoliczność ta
bezspornie wynikała z zaświadczenia Komendy Wojewódzkiej Policji w K. z dnia 15
marca 1994 r. a skonkretyzowana została przez samego skarżącego i wynika z
przedłożonej przez niego umowy z Wojewódzkim Urzędem Bezpieczeństwa
Publicznego w P. W świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1992 r., II UZP
7/91 nie tylko służba ale i praca wykonywana na podstawie umowy o pracę jest
kwalifikowana jako zatrudnienie w aparacie bezpieczeństwa publicznego w rozumieniu
art. 21 ust. 2 pkt 4 lit.a powołanej ustawy.
Podobnie błędne jest - zgodnie ze stanowiskiem przyjętym w rewizji nadzwyczaj-
nej - przyjęcie przez Sąd w wytycznych adresowanych do organu administracyjnego, że
o ile skarżący nie wykonywał zadań związanych ze zwalczaniem organizacji
niepodległościowych i osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości
Rzeczypospolitej Polskiej, to będą mu służyć uprawnienia kombatanckie jest stanowis-
ko to zupełnie dowolne i niezgodne z cytowaną ustawą o kombatantach i z powołanym
orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego.
Uzasadniając cytowane orzeczenie z dnia 15 lutego 1994 r. Trybunał Konstytu-
cyjny wskazał co następuje: "Należy przyjąć, że zdaniem ustawodawcy zasługi
związane z okresem wojny lub poniesione represje znajdujące wyraz w postaci spo-
łecznego uznania w formie szczególnych uprawnień, mogą zostać przekreślone w
wypadkach działania na szkodę interesów Narodu Polskiego. To działanie mogło
przejawiać się w różnorodnych formach określonych w art. 21 ust. 2 ustawy o kom-
batantach (...). Do tej grupy należy też przyczyna wymieniona w art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a
- zatrudnienie w aparacie bezpieczeństwa publicznego lub informacji wojskowej" (OTK
1994 cz. I poz. 4 s. 25-26).
Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 21
grudnia 1993 r., II UZP 25/93. Również w podobnej sprawie Sąd Najwyższy uwzględnił
rewizję nadzwyczajną Ministra Sprawiedliwości uchylając zaskarżony wyrok i oddalając
skargę (wyrok SN z dnia 29 marca 1995 r., III ARN 6/95).
Rewidujący wyraża również pogląd, iż upływ sześciomiesięcznego terminu w tym
przypadku nie powinien być przeszkodą do uwzględnienia rewizji, gdyż pozostawienie
tego wyroku w obecnym stanie, stanowiłoby wyłom w orzecznictwie Naczelnego Sądu
Administracyjnego polegający na przyznaniu uprawnień kombatanckich osobie ze
struktur bezpieczeństwa publicznego, wbrew treści art. 25 ust. 2 pkt 1 lit.a ustawy
kombatanckiej oraz treści orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, nie dający się
pogodzić z interesem Rzeczypospolitej Polskiej jako państwa prawnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona, a argumenty w niej zawarte - prze-
konujące. Zgodzić się należy z jej stanowiskiem, iż przepis art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a
ustawy o kombatantach nie wprowadza jakichkolwiek rozróżnień co do źródła stosunku
zatrudnienia w aparacie bezpieczeństwa publicznego, powodującego utratę przez
osoby tam zatrudnione uprawnień kombatanckich. Decydujący jest w świetle
powyższego przepisu sam fakt zatrudnienia, natomiast okoliczność, czy jego podstawą
było - w stosunku do konkretnych osób - mianowanie, powołanie, umowa o pracę i in., a
także to, czy zatrudniony w tym aparacie był w służbie wojskowej, milicyjnej, cywilnej
bądź też pracownikiem kontraktowym (umowa o pracę) nie ma decydującego
znaczenia; nie ma również znaczenia to, jakie w istocie rzeczy były jego obowiązki
służbowe (lub pracownicze) i co stanowiło ich merytoryczną treść. Ustawodawca w
istocie rzeczy nie stworzył w tym zakresie dla podejmujących decyzje organów żadnej
sfery uznania (mamy tu do czynienia z konstrukcją prawną tzw. kompetencji związanej)
bowiem decydujący jest tylko i wyłącznie element ze sfery faktu; jeśli zostało
stwierdzone, iż ktoś był zatrudniony w aparacie bezpieczeństwa publicznego, wówczas
- zgodnie z wyraźną wolą ustawodawcy - uprawnienia kombatanckie nie mogą mu
służyć z żadnych tytułów. W ten sposób również powyższy przepis rozumiany jest przez
uchwałę Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 1994 r. (K 15/93, OTK 1994 cz. I
poz. 4) jak również przez orzecznictwo Sądu Najwyższego (uchwała siedmiu sędziów
SN z 7 maja 1992 , II UZP 7/91, uchwała siedmiu sędziów z 21 grudnia 1993, II UZP
25/93, wyrok z 29 marca 1995, III ARN 6/95). Skoro zatem zaskarżony wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego opiera się na założeniu, iż cywilni pracownicy
aparatu bezpieczeństwa mieliby być traktowani, jako osoby spoza struktur tego aparatu,
przeto należałoby każdorazowo analizować konkretny charakter ich działalności i
czynności - musi on być uznany za rażąco naruszający prawo i powinien zostać
uchylony. Nie staje temu również na przeszkodzie - Sąd Najwyższy podziela pogląd
wyrażony w rewizji nadzwyczajnej - upływ sześciomiesięcznego terminu przewidzianego
przepisem art. 421 § 2 k.p.c., bowiem wspomniane już rażące naruszenie prawa przez
zaskarżony wyrok mogłoby spowodować w istocie rzeczy, iż wyraźne intencje
ustawodawcy leżące u podstaw cytowanego przepisu art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. a ustawy
kombatanckiej nie zostałyby zrealizowane, podważona zostałaby także - w
indywidualnym przypadku - jednolita i nie budząca wątpliwości linia orzecznictwa
administracyjnego i sądowego. Sytuację taką można zakwalifikować jako naruszającą
interes Rzeczypospolitej Polskiej.
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
========================================