Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 maja 1996 r.
II URN 11/96
W sprawie o świadczenia emerytalno-rentowe, w razie braku Karty re-
patriacyjnej, zarówno organ rentowy, jak i Sąd orzekający powinny wskazać
zainteresowanemu możliwość uzyskania - trybie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15
lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) - zaświadcze-
nia właściwego wojewody o posiadaniu obywatelstwa polskiego.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Maria Mańkowska, Maria
Tyszel (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 maja 1996 r., sprawy z powództwa
Kazimierza Z. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w C. o
wcześniejszą emeryturę, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu
Najwyższego [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Lublinie z dnia 28 października 1994 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddział w C. z dnia 29 marca 1994 r. [...] i sprawę przekazał te-
muż Oddziałowi do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w C., decyzją z dnia 29 marca 1994 r.
odmówił Kazimierzowi Z., urodzonemu 25 września 1936 r., przyznania prawa do
wcześniejszej emerytury dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących
zakładów pracy stwierdzając, że nie wykazał on wymaganego okresu zatrudnienia lecz
tylko 31 lat 7 miesięcy, 7 dni. Na uprawnienia do wcześniejszej emerytury organ
rentowy nie zaliczył wnioskodawcy pracy wykonywanej w b. ZSRR, ponieważ nie
przedłożył karty repatriacyjnej.
W odwołaniu, wniesionym do Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych wnioskodawca domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i zaliczenia na
uprawnienia do emerytury okresu pracy w b. Związku Radzieckim od dnia 26 września
1952 r. do dnia 22 maja 1962 r.
Wyrokiem z dnia 28 października 1994 r., [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie oddalił odwołanie wnioskodawcy. Z uzasadnienia
wyroku wynika, że - zdaniem Sądu orzekającego - okresu pracy wnioskodawcy, w
spornym okresie, nie można zaliczyć na uprawnienia emerytalne, ponieważ podczas
zatrudnienia w b. ZSRR był obywatelem tego kraju, a jego przyjazd do Polski nie był
repatriacją. "Wnioskodawca nie złożył dowodu uznania go za repatrianta a do zakresu
działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie należy ocena czy osoba
zainteresowana jest repatriantem."
W rewizji nadzwyczajnej Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł o uchylenie
wyroku i decyzji organu rentowego z dnia 11 marca 1994 r. oraz o przekazanie sprawy
Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w C. do ponownego rozpoznania
zarzucając, że zaskarżony wyrok został wydany z rażącym naruszeniem prawa, w
szczególności art. 2 ust. 2 pkt e ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.).
Rozpoznając sprawę Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Wydając zaskarżony wyrok Sąd orzekający ograniczył się do ustalenia, że
wnioskodawca, który w spornym okresie zatrudnienia, tj. w latach 1952-1962, był
obywatelem Związku Radzieckiego, narodowości polskiej, zamieszkał w Polsce na stałe
w 1962 r., a w późniejszym czasie zostało mu nadane obywatelstwo polskie. Z
wyjaśnień wnioskodawcy złożonych przed Sądem na rozprawie w dniu 28 października
1994 r. oraz z jego pisma [...] wynika, że jego ojciec, z którym mieszkał, do wkroczenia
Armii Radzieckiej w 1939 r. na wschodnie tereny II Rzeczypospolitej Polskiej, był
obywatelem polskim narodowości polskiej. Był też objęty akcją repatriacyjną w 1946 r.,
jednakże z niej zrezygnował, bo "(...) było żal zostawić piękne gospodarstwo". W 1957
r.odmówiono zgody na repatriację wnioskodawcy z uwagi na odbywanie służby
wojskowej przez jego brata i dopiero w 1962 r. uzyskał zgodę władz radzieckich i
Konsula Polskiego na wyjazd do Polski, a w Urzędzie Spraw Wewnętrznych w C. - kartę
stałego pobytu.
Sąd orzekający podkreślając w uzasadnieniu swego wyroku, że do zakresu
działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie należy ocena, czy osoba zaintereso-
wana jest repatriantem przeoczył, że Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów
z dnia 26 stycznia 1994 r., II UZP 12/93 (OSNAPiUS 1994 Nr 9 poz. 149), wyrażając
ten pogląd, w uzasadnieniu uchwały wskazał, że "cudzoziemiec narodowości lub
pochodzenia polskiego, który przybył do Polski z zamiarem osiedlenia się na stałe i
uzyskał na to osiedlenie się, zezwolenie właściwego organu polskiego, jest uprawniony
do uzyskania od właściwego organu administracji państwowej - w trybie art. 17 ust. 4
ustawy o obywatelstwie - stwierdzenia obywatelstwa polskiego na podstawie art. 12
tejże ustawy" tj. stwierdzenia, że jest repatriantem. Uchwała ta odnosiła się wyłącznie
do określenia kompetencji organu rentowego, natomiast w żaden sposób nie wyrażono
w niej poglądu, że sąd pracy i ubezpieczeń społecznych nie jest uprawniony do
samodzielnego prowadzenia postępowania.Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 18 listopada 1994 r., II URN 46/94 (OSNAPiUS 1995 nr 7 poz. 91),
oraz Trybunał Konstytucyjny w uchwale z dnia 21 czerwca 1995 r., W 16/94, które to
orzeczenia jednakże, w czasie rozstrzygania niniejszej sprawy nie mogły być znane
Sądowi orzekającemu.
Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w całej rozciągłości podziela dotych-
czasowe, wskazane wyżej orzecznictwo. Słusznym jest więc zarzut zawarty w uzasad-
nieniu rewizji nadzwyczajnej, że brak jest podstaw prawnych do twierdzenia , że
jedynym dowodem posiadania statusu repatrianta jest karta repatriacyjna. W świetle
materiału dowodowego w niniejszej sprawie, organ rentowy nie powinien ograniczać
swego postępowania do żądania przedłożenia karty repatriacyjnej lecz do jego obo-
wiązku należało poinformowanie wnioskodawcy o sposobie udowodnienia tej okolicz-
ności np. przez przedstawienie zaświadczenia potwierdzającego fakty, o których mowa
w art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10,
poz. 44 ze zm.). Nadanie przez Radę Państwa wnioskodawcy, uchwałą z dnia 10
stycznia 1974 r., obywatelstwa polskiego nie wyklucza możliwości jej reasumpcji przez
Prezydenta RP i stwierdzenia nabycia obywatelstwa polskiego na mocy przepisu art. 12
ust. 2 powołanej ustawy o obywatelstwie polskim. W tym celu należy wnioskodawcy
udzielić stosownego terminu.
Uznając wnioski i zarzuty rewizji nadzwyczajnej za uzasadnione Sąd Najwyższy
uznał, że jej uwzględnieniu nie stoi na przeszkodzie upływ terminu przewidzianego w
art. 421 § 2 k.p.c., ponieważ zaskarżony wyrok nie tylko narusza prawo, w
szczególności przepis wskazany w rewizji nadzwyczajnej, ale narusza także interes
Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności zasadę zaufania obywateli do prawidłowego
działania organów Państwa prawnego, zwłaszcza wymiaru sprawiedliwości. Ponadto,
pozbawienia wnioskodawcy wcześniejszej emerytury przysługującej w okolicznościach
określonych w ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r, Nr 4, poz. 19) godzi w istotny sposób
w jego sytuację życiową i materialną i jest sprzeczne z polityką socjalną Państwa.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy z mocy art. 421§1 i 422 § 2 w zw. z
art. 477
5
k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================