Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 7 sierpnia 1996 r.
III PO 12/96
Sprawy o roszczenia wynikające ze stosunku służbowego zawodowych nie
żołnierzy nie są sprawami pracowniczymi ani cywilnymi w rozumieniu KPC, lecz
sprawami administracyjnymi.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Józef Iwulski
(sprawozdawca), Andrzej Kijowski, przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości
Tadeusz Szóstakowski, przedstawiciel Ministra Obrony Narodowej Stanisław
Winiarczyk.
Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym, z udziałem prokuratora
Włodzimierza Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 1996 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z wniosku Romana M. o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego
między Sądem Rejonowym w B. a Szefem Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w B. o
uposażenie i inne należności związane ze zwolnieniem żołnierza z zawodowej służby
wojskowej.
p o s t a n o w i ł:
stwierdzić, że właściwy do rozpoznania sprawy jest Szef Wojewódzkiego Sztabu
Wojskowego w B.
U z a s a d n i e n i e
Roman M. wniósł o rozpatrzenie sporu o właściwość, gdyż zarówno organ
administracji państwowej - Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w B., jak i Sąd
Rejonowy w B., uznały się za niewłaściwe w jego sprawie.
Wnioskodawca podał, że w dniu 27 marca 1995 r. został zwolniony z zawodowej
służby woskowej. Według jego oceny nie otrzymał wielu należności pieniężnych i
wystąpił o nie z powództwem. Sąd Rejonowy w B. postanowieniem z dnia 1 marca
1996 r. [...] uznał się niewłaściwym i przekazał sprawę Szefowi Wojewódzkiego Sztabu
Wojskowego w B. Sąd Rejonowy powołał się na przepis art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 17
grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (jednolity tekst: Dz. U. z 1992 r., Nr 5, poz. 18
ze zm.), zgodnie z którym od decyzji wydanych przez organy wojskowe w sprawach
dotyczących uposażenia żołnierzy można wnieść odwołanie do organu wojskowego
wyższego stopnia, a także skargę do sądu administracyjnego. Sąd Rejonowy uznał w
tej sytuacji, że roszczenia wnioskodawcy nie stanowią przedmiotu sprawy ze stosunku
pracy i orzekł zgodnie z przepisem art. 464 § 1 KPC.
Jednakże pismem z dnia 9 kwietnia 1996 r. Szef Wojewódzkiego Sztabu
Wojskowego w B., z powołaniem się na ten sam przepis art. 9 ust. 4 ustawy o uposa-
żeniu żołnierzy, uznał się niewłaściwym, gdyż jego zdaniem przepis ten ma zas-
tosowanie tylko do żołnierzy, a nie osób zwolnionych już z zawodowej służby wojs-
kowej.
Kolegium Kompetencyjne zważyło, co następuje:
Wnioskodawca był żołnierzem zawodowym, pełniąc służbę na zasadach ustawy
z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (jednolity tekst:
Dz. U. z 1992 r., Nr 8, poz. 31 ze zm.). Zgodnie z art. 84 tej ustawy żołnierzom
zawodowym zwolnionym z zawodowej służby wojskowej przysługuje odprawa,
uposażenie oraz inne należności związane ze zwolnieniem z tej służby, według zasad
określonych w ustawie o uposażeniu żołnierzy. Te należności, jak i samo uposażenie
żołnierzy zawodowych, regulowane są przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o
uposażeniu żołnierzy. Zgodnie z art. 9 ust. 4 tej ustawy od decyzji wydanych przez
organy wojskowe w sprawach roszczeń z tytułu prawa do uposażenia i innych
należności pieniężnych żołnierz może wnieść, w terminie siedmiu dni od daty
doręczenia mu decyzji, odwołanie do organu wojskowego wyższego stopnia, a także
skargę do sądu administracyjnego. Według przepisu art. 18 omawianej ustawy żołnie-
rzom zwolnionym z zawodowej służby wojskowej pełnionej jako służba stała,
niezależnie od odprawy, przysługuje między innymi co miesiąc przez okres roku po
zwolnieniu ze służby uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym,
należne na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym i ekwiwalent pieniężny za
urlop wypoczynkowy nie wykorzystany w roku zwolnienia ze służby oraz za urlopy
zaległe. Już z tej regulacji wynika jednoznacznie, że przepis art. 9 ust. 4 dotyczy nie
tylko należności uposażeniowych aktualnych żołnierzy, ale także należności żołnierzy
zwolnionych ze służby (byłych żołnierzy). Nie jest istotne czy dochodzący roszczeń jest
żołnierzem czy też byłym żołnierzem, lecz ważne jest to, z jakiego stosunku prawnego
wywodzi swoje roszczenie. Przykładowo w sprawach z zakresu prawa pracy za
pracownika uważa się także byłego pracownika dochodzącego roszczeń ze stosunku
pracy lub z nim związanych, a także spadkobierców pracownika (por. art. 476 § 5 pkt 1a
KPC).
Należy stwierdzić, że wykładnia językowa przepisu art. 9 ust. 4 ustawy o
uposażeniu żołnierzy nie jest najważniejsza. Decydujące jest bowiem to, że stosunek
prawny, na podstawie którego wnioskodawca dochodzi roszczeń nie jest stosunkiem
cywilnoprawnym (stosunkiem pracy), a stosunkiem o charakterze administracyjno-
prawnym. Żołnierze zawodowi pełnią bowiem służbę i pracę wykonują na podstawie
stosunku służbowego, który nie jest stosunkiem pracy w rozumieniu przepisów Kodeksu
pracy, lecz niepracowniczym, administracyjnym stosunkiem zatrudnienia. W tym
zakresie zgodne są poglądy doktryny i orzecznictwa (por. np. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 9 kwietnia 1992 r., III ARN 17/92, OSNCP 1993 z. 3 poz. 44, czy wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 czerwca 1991 r., II SA 35/91, ONSA 1991
z. 3, poz. 64). Sprawy o roszczenia wynikające ze stosunku służbowego żołnierzy
zawodowych nie są więc sprawami cywilnymi w rozumieniu przepisów Kodeksu
postępowania cywilnego (art. 1 KPC) i do ich rozpoznawania nie są powołane sądy
powszechne (art. 2 § 1 KPC). Są to sprawy administracyjne, rozpoznawane w drodze
postępowania administracyjnego z ewentualną skargą do Naczelnego Sądu
Administracyjnego (por. art. 107 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie żołnierzy
zawodowych). Przepis art. 9 ust. 4 ustawy o uposażeniu żołnierzy nie stanowi w tej
sytuacji normy przekazującej sprawę cywilną na drogę postępowania administracyjnego
(art. 2 § 3 KPC). Jest to przepis, który w ramach drogi postępowania administracyjnego
dla tego rodzaju spraw określa organ właściwy do jej rozstrzygnięcia, tj. organ wojskowy
wyższego stopnia (por. także rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 16
marca 1993 r. w sprawie określenia organów wojskowych i organów wojskowych
wyższego stopnia, właściwych w sprawach określonych w ustawie o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych oraz w ustawie o uposażeniu żołnierzy, Dz. U. Nr 23, poz. 101).
Wobec powyższego należało stwierdzić, że właściwym do rozpoznania roszczeń
wnioskodawcy, jako wynikających ze stosunku służbowego żołnierza zawodowego i
związanych ze zwolnieniem z tej służby, jest organ wojskowy wyższego stopnia
względem dowódcy jednostki, w której służył wnioskodawca, czyli Szef Wojewódzkiego
Sztabu Wojskowego w B.
========================================