Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 września 1996 r.
III ARN 100/95
Uchylenie kary pieniężnej wymierzonej za niezgodne z prawem korzystanie
z zasobów środowiska powoduje zbędność rozstrzygnięcia w przedmiocie
odroczenia terminu płatności tej kary.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Adam Józefowicz, Janusz Łętowski, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Waldemara Grudzieckiego, po roz-
poznaniu w dniu 4 września 1996 r. sprawy ze skargi Przedsiębiorstwa Produkcyjno-
Handlowego "D." Spółka z o.o. w K. na decyzję Głównego Inspektora Ochrony Śro-
dowiska z dnia 30 listopada 1993 r. [...] w przedmiocie odroczenia terminu płatności kar
pieniężnych z tytułu naruszenia wymagań ochrony środowiska, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 1995 r. [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.
U z a s a d n i e n i e
Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe "D." Sp. z o.o. w K. decyzjami Wo-
jewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w K. zostało ukarane karami pieniężnymi
za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu emitowanego z Zakładu w L. w
latach 1991 i 1992.
W dniu 1 marca 1993 r. ukarane Przedsiębiorstwo wystąpiło z wnioskiem o
odroczenie terminu płatności wymierzonej kary łącznie w wysokości 218.151.800 zł z
równoczesnym zaliczeniem na poczet tej kary kwoty 560.000.000 zł., którą Przedsię-
biorstwo wydało na zrealizowanie inwestycji związanych z usunięciem przyczyn wymie-
rzenia kary. Przedsiębiorstwo "D." powołało się na to, że usunięto całkowicie przyczyny
ukarania przede wszystkim na skutek przeniesienia produkcji do specjalnie do tego celu
przygotowanej nowej hali w C.
Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w K. jako organ I instancji oraz
Główny Inspektor Ochrony Środowiska jako organ II instancji w swych decyzjach uznali
żądanie wnioskodawcy za bezpodstawne przede wszystkim dlatego, że podane przez
wnioskodawcę działania inwestycyjne zostały dokonane w listopadzie 1992 r., tj.
jeszcze przed ukaraniem, które nastąpiło w lutym 1993 r. i przed złożeniem przed-
miotowego wniosku. W tej sytuacji zdaniem organów ochrony środowiska obu instancji
nie zachodzą warunki odroczenia płatności kary dla umożliwienia ukaranemu usunięcia
przyczyn wymierzonej kary, o których jest mowa w art. 110c ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31
stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (jednolity tekst:Dz. U. z 1994 r.,
Nr 49, poz. 196).
Po rozpatrzeniu skargi Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego "D." Spółki z
o.o. na decyzję Głównego Inspektora Ochrony Środowiska z dnia 30 listopada 1993 r.
utrzymującą w mocy decyzję organu I instancji oddalającą wniosek o odroczenie
terminu płatności kar pieniężnych, Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 10
lipca 1995 r. [...] uchylił decyzje organów obu instancji i zasądził od Głównego
Inspektora Ochrony Środowiska na rzecz skarżącego Przedsiębiorstwa kwotę 300 zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Podstawę powyższego wyroku NSA stanowi ocena prawna tego Sądu wska-
zująca na potrzebę zastosowania art. 110c ust. 2 ustawy o ochronie i kształtowaniu
środowiska, w konkretnych okolicznościach stanu faktycznego sprawy, według funkcjo-
nalnego sensu powołanego przepisu. Jeżeli - zdaniem Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego - Przedsiębiorstwo ukarane karą pieniężną godzinową (dobową) za na-
ruszenie wymagań ochrony środowiska wykonało i oddało do użytku odpowiednią
inwestycję usuwającą przyczyny wymierzenia kary, to sprawą drugorzędną, z punktu
widzenia celów przedmiotowej regulacji jest to, że wymagane działania inwestycyjne
zostały wykonane jeszcze wcześniej niż to zostało przewidziane.
Od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 lipca 1995 r. wniósł
rewizję nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości, który zarzucając rażące naruszenie art.
207 § 2 pkt 1 KPA oraz art. 110c ust. 2 i ust. 7 ustawy o ochronie i kształtowaniu
środowiska domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i oddalenia skargi bądź
uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości podkreślił, że
regulacja art. 110c ust. 2 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, jako wyjątkowa,
nie może podlegać wykładni rozszerzającej. W przypadku podjęcia decyzji o odroczeniu
terminu płatności kary w stosunku do zrealizowanej inwestycji, jak to przyjął NSA,
zostałaby zatracona - zdaniem Ministra Sprawiedliwości - funkcja dyscyplinująca
procedury "odroczenia" nałożonej sankcji za niezgodne z wymogami prawa korzystanie
z zasobów środowiska. Jednoznaczny zapis art.110 c ust.7 ustawy, w którym
ustawodawca określa, iż redukcji podlegać mogą jedynie kwoty kar, których termin
płatności został odroczony, przesądza, iż dokonanie odliczeń kosztów nowej inwestycji,
bez wcześniejszego faktycznego odroczenia terminu płatności kary, w intencji
ustawodawcy jest niedopuszczalne. Minister Sprawiedliwości uznał, że pewna
sztywność regulacji (brak możliwości zredukowania kary w stosunku do inwestycji
skończonych) prowadzić może do skutków niepożądanych (celowe odwlekanie zakoń-
czenia inwestycji w związku z oczekiwaniem na ustalenie kary łącznej, której termin
może być odroczony, co determinuje możliwość zredukowania kary w trybie art. 110 c
ust. 7). Jednakże te wady istniejącego rozwiązania mogą być wyeliminowane całkowicie
skutecznie tylko w ramach odpowiednich zabiegów legislacyjnych, nie zaś przy pomocy
wykładni sądowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W toku rozprawy przed Sądem Najwyższym została ujawniona zmiana sytuacji
prawnej stron, która wywołuje oczywiste i istotne konsekwencje w sferze podstaw i
wniosków rozpatrywanej rewizji nadzwyczajnej. Mianowicie po wznowieniu pos-
tępowania w sprawie wymierzenia Przedsiębiorstwu "D." kar pieniężnych za przekro-
czenie dopuszczalnego hałasu przenikającego do środowiska z zakładu produkcyjnego
nr 4 w L. w okresie od dnia 15 marca 1991 r. do dnia 31 grudnia 1991 r. i od dnia 1
stycznia 1992 r. do dnia 26 listopada 1992 r., uchylone zostały decyzje wymierzające
kary pieniężne i ostateczną decyzją Głównego Inspektora Ochrony Środowiska z dnia 5
grudnia 1995 r. [...] umorzone zostało w tym przedmiocie postępowanie.
Z powyższego wynika, iż zobowiązanie Przedsiębiorstwa "D." do zapłacenia kary
pieniężnej zostało uchylone i w związku z tym bezprzedmiotowe byłoby dalsze
postępowanie w zakresie badania zasadności wniosku i rozstrzygnięć dotyczących
odroczenia terminu nieistniejącej już kary. Zaskarżony rewizją nadzwyczajną wyrok
Naczelnego Sądu Administracyjnego, niezależnie od wyrażonej w nim kontrowersyjnej
interpretacji art. 110c ust. 2 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, w zaistniałej
sytuacji nie narusza uzasadnionych interesów żadnej ze stron. Wobec tego, że
zaskarżony wyrok nie może w obecnej sytuacji wpływać w jakikolwiek sposób na kształ-
towanie się sytuacji prawnej stron, także zawarta w tym wyroku ocena prawna nie
będzie wywoływać następstw określonych w art. 209 KPA.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy uznał, że nie jest zasadna rewizja nadz-
wyczajna, zmierzająca w swych wnioskach do uchylenia zaskarżonego wyroku i rozs-
trzygnięcia merytorycznego sprawy już bezprzedmiotowej lub przekazania sprawy NSA
do ponownego rozpoznania. Należało zatem orzec w myśl art. 421 § 1 KPC.
========================================