Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 listopada 1996 r.
II UKN 9/96
Ustalenie treści, a także wad oświadczenia woli (pozorności) jest usta-
leniem faktycznym i nie podlega kontroli kasacyjnej.
Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie: SN Jerzy Kuźniar
(sprawozdawca), SA Mieczysław Bareja.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 1996 r. sprawy z wniosku
Tadeusza K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o
wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyj-
nego w Warszawie z dnia 17 lipca 1996 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Rozpoznając odwołanie wnioskodawcy Tadeusza K. od decyzji Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddział w R. z dnia 21 marca 1996 r. w sprawie o wcześniejszą
emeryturę, przewidzianą przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników
zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz. U. Nr 4, poz. 27), Sąd
Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 29
kwietnia 1996 r. oddalił je, po ustaleniu następującego stanu faktycznego:
W chwili składania wniosku wnioskodawca liczył 56 lat i wykazał okres ponad 40
lat zatrudnienia, dołączając świadectwo pracy Tadeusza O., prowadzącego
gospodarstwo rolne w G., według którego Tadeusz K. pracował w tym gospodarstwie w
okresie od 11 września do 30 listopada 1995 r. (2 miesiące i 10 dni), a umowa o pracę
została z przyczyn ekonomicznych leżących po stronie pracodawcy rozwiązana w trybie
art. 10 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.).
Organ rentowy odmówił przyznania dochodzonego świadczenia przyjmując, że
wbrew treści świadectwa pracy, stosunek pracy łączący strony ustał w związku z
upływem terminu na jaki umowa o pracę była zawarta, a w każdym razie nie z przyczyn
ekonomicznych leżących po stronie pracodawcy, natomiast świadectwo pracy zawierało
jedynie pozorne oświadczenie pracodawcy.
Oceniając warunki konieczne dla przyznania wcześniejszej emerytury w oparciu
o przepisy rozporządzenia z dnia 26 stycznia 1990 r., Sąd Wojewódzki w Warszawie
doszedł do przekonania, że spełniony został warunek wymaganego okresu zatrudnienia
(tzn. 40 lat), lecz rozwiązanie umowy o pracę nie nastąpiło z przyczyn ekonomicznych
leżących po stronie pracodawcy, a jego odmienne oświadczenie zostało złożone
jedynie dla pozoru.
Wnioskodawca faktycznie był zatrudniony w gospodarstwie Tadeusza O. przy
pracach w sadzie (bez zawierania pisemnej umowy o pracę), ale rozwiązanie z nim
umowy o pracę bez wypłacenia odprawy oraz wynagrodzenia za okres wypowiedzenia,
nastąpiło bez związku z przyczynami leżącymi po stronie pracodawcy, gdy się
dodatkowo weźmie pod uwagę, że pracodawca nigdy nie zatrudniał pracowników, a
odwołujący się jest jego ciotecznym bratem. Oświadczenie zawarte w świadectwie
pracy miało na celu jedynie uzyskanie uprawnień do wcześniejszej emerytury przez
wnioskodawcę.
Rewizję wnioskodawcy od tego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny w Warszawie
(wyrok z dnia 17 lipca 1996 r.), podzielając ustalenia Sądu pierwszej instancji i wska-
zując, że Sąd orzekający nie przekroczył przewidzianych w art. 233 § 1 KPC granic
swobodnej oceny dowodów.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie, a to art. 65 § 2 KC w związku z art.
300 KP i przyjęcie, że wolą stron było zawarcie umowy o pracę na czas zamknięty,
mimo odmiennych wyników postępowania dowodowego, wniósł o jego zmianę i
ustalenie prawa wnioskodawcy do dochodzonej wcześniejszej emerytury oraz
zasądzenie kosztów za dwie instancje. W uzasadnieniu skargi podano, że wola stron
została dowolnie (a w każdym razie bez uwzględnienia wyników postępowania
dowodowego) oceniona w związku z błędnym zastosowaniem art. 65 KC, to zaś daje
podstawę do zmiany wyroku i orzeczenia co do meritum.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło po ustaleniu, że wnioskodawca był związany
umową o pracę zawartą na czas określony, która uległa rozwiązaniu wraz z ustaniem
faktycznie wykonywanych pilnych prac sadowniczych, a więc bez związku z
przyczynami ekonomicznymi leżącymi po stronie pracodawcy. Świadectwo pracy, st-
wierdzające rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 w
związku z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.), a więc z
przyczyn ekonomicznych leżących po stronie pracodawcy, zawiera jedynie pozorne
oświadczenie w rozumieniu art. 83 § 1 KC.
Należy zauważyć, że dla przyznania wcześniejszej emerytury w oparciu o
przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w
sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn
dotyczących zakładów pracy (Dz. U. Nr 4, poz. 27) konieczne jest ustalenie, iż pra-
cownik, z którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy w
trybie ustawy z 28 grudnia 1989 r. ma wymagany okres zatrudnienia [...], w tym wypad-
ku 40 lat. Nie jest więc istotne, jaki rodzaj umowy o pracę wiązał strony, a więc czy była
to umowa zawarta na czas określony, czy też na czas nieokreślony, ważne jest, czy jej
rozwiązanie nastąpiło z wyżej podanych przyczyn.
Wspomnieć też trzeba, w związku z zarzutem kasacji, że odróżnienia wymaga
ustalenie treści oświadczenia woli (a więc ustalenie co oświadczenie takie zawiera) od
wykładni uprzednio ustalonego oświadczenia woli co do jego treści (a więc wyjaśnienie
co było zamiarem składającego oświadczenie). Ustalenie treści oświadczenia woli
należy do ustaleń faktycznych i jako takie nie podlega kontroli kasacyjnej.
Podobnie należy ocenić stanowisko Sądu Wojewódzkiego, podzielone przez Sąd
Apelacyjny, że oświadczenie pracodawcy zawarte w świadectwie pracy ma charakter
pozorny w rozumieniu art. 83 § 1 KC [...]. Wady oświadczeń woli w znaczeniu ich
występowania w okolicznościach sprawy należą do ustaleń faktycznych i z tej przyczyny
kontroli kasacyjnej się nie poddają.
Ustalenie stanu faktycznego poprzez ocenianie zebranych w sprawie dowodów
należy do sądu, przed którym postępowanie takie było przeprowadzone, a ustawowym
nakazem (art. 233 § 1 KPC) jest, aby sąd ten wszechstronnie rozważył zebrany w
sprawie materiał (zasada swobodnej oceny dowodów).
Przedstawienie tych ogólnych uwag jest celowe wobec podniesionego w kasacji
zarzutu naruszenia prawa materialnego, gdy tymczasem jest ona oparta na odmiennej
ocenie stanu faktycznego ustalonego przez Sąd orzekający, w szczególności zmierza
do wykazania, że zamiarem stron było zawarcie umowy o pracę na czas nieokreślony -
odmiennie oceniając - w okolicznościach faktycznych sprawy zeznania świadków, to
jest pracownika i pracodawcy. Tymczasem Sąd Najwyższy orzeka w ramach
ustalonego w postępowaniu stanu faktycznego, ten zaś nie podlega ocenie kasacyjnej.
Stwierdzić zatem trzeba, iż w skardze kasacyjnej brak zarzutów, o których mowa w art.
393
1
KPC, a zatem należało orzec jak w sentencji, po myśli art. 393
12
KPC w związku z
art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o
postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43,
poz. 189).
========================================