Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 20 listopada 1996 r.
I PKN 22/96
Kasacja nie zawierająca podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia ulega
odrzuceniu.
Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska, Sędziowie SN:Józef Iwulski, Walerian
Sanetra (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 1996 r. sprawy z powództwa
Zenona C. przeciwko Zakładowi Konfekcyjnemu "T." w K. o zapłatę, na skutek kasacji
powoda od wyroku Sadu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi
z dnia 10 lipca 1996 r. [...]
p o s t a n o w i ł:
o d r z u c i ć kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 1996 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Kaliszu oddalił powództwo Zenona C. skierowane przeciwko
Zakładowi Konfekcyjnemu "T." w K. Powód domagał się zasądzenia na jego rzecz
wyrównania (podwyższenia) z tytułu "nagrody uznaniowej" za rok 1991 oraz prowizji od
zysku za rok 1991.
Rewizja powoda od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 10 lipca 1996 r. [...]. Od wyroku
Sądu Apelacyjnego w imieniu powoda została wniesiona kasacja. Jako jej podstawę
wskazano przepis "art. 393 pkt 2 KPC oraz art. 393 § 1 KPC". Można się domyślać, iż w
istocie idzie skarżącemu o przepis art. 393
1
pkt 2 KPC, który przewiduje, iż kasację
można oprzeć na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć
istotny wpływ na wynik sprawy oraz o przepis art. 393
2
§ 1 KPC, stanowiący iż kasacja
powinna być wniesiona przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym.
W ocenie Sądu Najwyższego orzekającego w niniejszej sprawie wniesiona
skarga kasacyjna nie odpowiada wymaganiom przewidzianym w art. 393
3
KPC, w tej
części, w której przepis ten przewiduje powinność "przytoczenia podstaw kasacyjnych i
ich uzasadnienia". Wynika z niego, że nie jest wystarczające ograniczenie się do
powołania się na przepis art. 393
1
KPC, bez jednoczesnego wskazania jakie konkretne
przepisy prawa materialnego (gdy podstawą kasacji jest art. 393
1
pkt 1 KPC) lub
przepisy postępowania (w razie wskazania jako podstawy kasacji art. 393
1
pkt 2 KPC)
zostały - zdaniem wnoszącego kasację - naruszone. Wymagania tego nie spełnia
zawarte w złożonej kasacji ogólnikowe stwierdzenie o braku należytego wyjaśnienia
jednego z elementów stanu faktycznego, czy też zawarta w niej opinia, że "jeśli chodzi
o zagadnienia związane z członkostwem powoda w Pracowniczej Radzie
Przedsiębiorstwa - to kwestia ta wymaga w pewnej mierze wiadomości specjalnych i
mogłaby być wyjaśniona przez dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w zakresie
przepisów dotyczących związków zawodowych poszczególnych branż produkcyjnych".
Brak w kasacji przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia jest brakiem
istotnym, który sprawia, że musi ona zostać odrzucona. Na stanowisku takim stał Sąd
Najwyższy w okresie międzywojennym, co znalazło wyraz w szeregu jego orzeczeń, a
zwłaszcza w uchwale składu siedmiu sędziów, której tezy wpisano do księgi zasad
prawnych, z dnia 30 kwietnia 1938 r., C.III.319/37 (Zb.U. z 1938 r., poz. 303). Przyjęto
w niej, że skarga kasacyjna nie zawierająca wskazania podstaw kasacyjnych i ich
uzasadnienia ulega odrzuceniu. Mając na uwadze wysokie podobieństwo w
ukształtowaniu instytucji kasacji w ramach nowelizacji z dnia 1 marca 1996 r. (ustawa o
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej
- Prawo upadłościowe, Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych
innych ustaw Dz. U. Nr 43, poz. 189) do kasacji według przepisów z okresu
międzywojennego, w ocenie składu orzekającego w niniejszej sprawie, pełną
aktualność zachowuje argumentacja przytoczona przez Sąd Najwyższy w jego uchwale
z dnia 30 kwietnia 1938 r. W szczególności podzielić należy zdanie, że jeżeli nie
wskazano podstaw kasacyjnych oraz ich uzasadnienia, skarga kasacyjna nie
odpowiada formalnym wymaganiom prawa, nie można wdawać się w rozpoznawanie
zasadności podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia, gdyż zachodzi ich brak, nie można
z powodu ich braku osądzać czy są "usprawiedliwione", tzn. uzasadnione, wobec czego
nie można po ich rozpatrzeniu uwzględnić lub oddalić skargi kasacyjnej. Może zapaść
tylko orzeczenie stwierdzające, ze środek odwoławczy, jako nie odpowiadający
formalnym wymaganiom prawa ulega odrzuceniu. Jeżeli skarga kasacyjna nie
odpowiada wymaganiom w zakresie jej podstaw i ich uzasadnienia, a w szczególności,
gdy zawiera jedynie polemikę z ustaleniami faktycznymi sądu merytorycznego i gdy
ustaleniom tego sądu przeciwstawia jedynie własne ustalenia faktyczne, to nie można
jej oddalić, lecz należy orzec o jej odrzuceniu. Odrzucenie takie nastąpić musi bez
wzywania strony do poprawienia lub uzupełnienia braku, albowiem niewskazanie
podstaw kasacyjnych i brak ich uzasadnienia stanowi wadę, która pozbawia dane
pismo istotnej cechy skargi kasacyjnej, a wobec tego poprawienie lub uzupełnienie
takiej "skargi kasacyjnej" w grę nie wchodzi. Postępowanie kasacyjne polega na
badaniu podstaw kasacyjnych, skoro zaś ich brak, to nie istnieje zasadniczy element
skargi kasacyjnej, nadający się do badania jej zasadności; taka skarga kasacyjna jest
czynnością procesową, nie nadającą się do rozwinięcia postępowania kasacyjnego.
Do poglądu, że stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego w
okresie międzywojennym o konieczności odrzucenia kasacji, gdy brak jest w niej przy-
toczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia, powinno zostać zaakceptowane
także na tle nowych przepisów, które po dziesiątkach lat przywróciły kasację w
sprawach cywilnych w naszym porządku prawnym, zdaje się skłaniać T.Ereciński
(Apelacja i kasacja w procesie cywilnym, Warszawa 1996, s. 116 i nast.). Pisze on
jednak, że niezachowanie wymagań formalnych określonych w art. 393
3
może być
uzupełnione w trybie art. 130 KPC (s. 120). Wyraźnie innego zdania jest natomiast
T.Wiśniewski (Apelacja i kasacja. Nowe środki odwoławcze w postępowaniu cywilnym,
Warszawa 1996, s. 141-143). Wychodzi on z założenia, że na gruncie obowiązującego
Kodeksu postępowania cywilnego można mówić o ogólnej zasadzie, że braki dotyczące
wymagań formalnych zaskarżenia mogą być usuwane i że sąd zobowiązany jest
wezwać wpierw skarżącego do uzupełnienia zaistniałych braków w wyznaczonym
terminie, dopiero zaś po bezskutecznym upływie tego terminu następuje z tej przyczyny
odrzucenie środka zaskarżenia.
Pogląd o istnieniu jakoby wspomnianej zasady jest dowolny (taka ogólna zasada
nie została nigdzie zapisana), a ponadto nie liczy się z kierunkiem zmian konkretnych
unormowań Kodeksu postępowania cywilnego, a nawet więcej, pewnej przebudowy
jego "filozofii", jaka znalazła wyraz w nowelizacji z dnia 1 marca 1996 r. Stąd też Sąd
Najwyższy orzekający w niniejszej sprawie za błędne uznaje zapatrywanie, że również
brak lub wadliwe określenie podstawy kasacyjnej objęte są trybem postępowania sądu,
wynikającym z art. 393
5
KPC. Natomiast za trafny Sąd Najwyższy w niniejszym składzie
uznaje ten kierunek rozumowania, który znalazł wyraz w orzeczeniu Sądu Najwyższego
z dnia 24 sierpnia 1965 r., III C 27/65 (OSPiKA 1966 poz. 94). Przyjęto w nim, iż nie jest
brakiem formalnym nieprzytoczenie w rewizji podstaw rewizji i ich uzasadnienia.
W myśl art. 393
3
KPC kasacja powinna czynić zadość wymaganiom przepi-
sanym dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia,
przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę
wyroku w całości lub w części, a w sprawach o roszczenia majątkowe - także wartość
przedmiotu zaskarżenia. Natomiast według art. 393
5
KPC sąd drugiej instancji odrzuci
kasację wniesioną po upływie terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak
również kasację, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie. Pierwszy
z tych przepisów wyraźnie przeciwstawia sobie "wymagania przepisane dla pisma
procesowego" (między innymi) "przytoczeniu podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia".
Innymi słowy przytoczenie tych podstaw i ich uzasadnienie nie jest równoznaczne z
wymaganiami przepisanymi dla pisma procesowego, co prowadzi do wniosku, że brak
tej podstawy i uzasadnienia w skardze kasacyjnej nie mieści się w pojęciu
"niezachowania warunków formalnych pisma procesowego" w rozumieniu art. 130 KPC.
W konsekwencji nie ma w takim wypadku zastosowania przewidziana w nim zasada
nakładająca obowiązek wezwania do poprawienia lub uzupełnienia pisma
procesowego. Oznacza to także, że gdy w art. 393
5
KPC mowa jest o odrzuceniu
kasacji, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie, to idzie jedynie o
tego typu braki, które zgodnie z art. 130 KPC i w granicach w nim określonych, mogą
być przedmiotem "wezwania do ich poprawienia lub uzupełnienia", a nie wszelkie
możliwe braki formalne (w szerokim tego słowa rozumieniu), w tym także tzw. braki
istotne skargi kasacyjnej. Kasacja, która nie zawiera wskazania podstaw kasacyjnych i
ich uzasadnienia i którą w związku z tym za uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 30
kwietnia 1938 r. można określić jako pozór środka odwoławczego, nie mieści się w
kategorii kasacji zawierającej braki, mogące ulec korekcie przez ich uzupełnienie (art.
393
5
KPC in fine), lecz powinna być kwalifikowana na tle art. 383
5
KPC jako przypadek
kasacji, która "z innych przyczyn jest niedopuszczalna" i w związku z tym podlega
odrzuceniu.
Ponieważ wniesiona w imieniu powoda Zenona C. skarga kasacyjna w ocenie
Sądu Najwyższego nie zawiera w swej treści przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich
uzasadnienia wobec tego zaszła konieczność jej odrzucenia, o czym orzeczono na
podstawie art. 393
8
§ 1 KPC w związku z art. 393
5
i 393
3
KPC.
========================================