Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 grudnia 1996 r.
III RN 50/96
Powołanie w decyzji Komisji Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym RP,
utrzymującej w mocy decyzję Urzędu Patentowego o umorzeniu prawa z
rejestracji znaku towarowego, innej podstawy prawnej rozstrzygnięcia niż przy-
jętej w zaskarżonej decyzji, nie stanowi rażącego naruszenia prawa.
Przewodniczący SSN: Adam Józefowicz, Sędziowie: SN Andrzej Wróbel
(sprawozdawca), NSA Jerzy Sulimierski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 1996 r. odwołania Zbigniewa
Ś. od decyzji Urzędu Patentowego RP w W. o unieważnienie prawa z rejestracji znaku
towarowego słownego "WAWELSKIE", udzielonego pod numerem 82997, na skutek
rewizji nadzwyczajnej Prezesa Urzędu Patentowego RP [...] od decyzji Komisji
Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym RP z dnia 30 kwietnia 1996 r. [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną
U z a s a d n i e n i e
Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki wniósł do Urzędu
Patentowego RP działającego w trybie postępowania spornego o unieważnienie prawa
z rejestracji znaku towarowego słownego AWawelskie@, zarejestrowanego pod [...] z
datą 8 lipca 1992 r. na rzecz Zbigniewa Ś., dla oznaczania towarów w klasach 16, 35,
41 i 42, tj. książek, czasopism, druków, albumów, kalendarzy, plakatów, pocztówek,
usług reklamowych z działalności wydawniczej. Jako podstawę unieważnienia znaku
AWawelskie@ wnioskodawca powołał przepisy art. 8 pkt 1, 2 i 3 ustawy z dnia 31
stycznia 1985 r. o znakach towarowych (Dz. U. Nr 5, poz. 17). Zarejestrowanie bowiem
znaku towarowego AWawelskie@ dla towarów w klasie 32, tj. książki, czasopisma,
druki, albumy, broszury i inne wydawnictwa, na rzecz osoby fizycznej, podczas gdy
Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki prowadzi identyczną
działalność wydawniczą, wprowadza odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów i
narusza interes Zamku Królewskiego, który nie może zgodzić się na przypisywanie mu
przez klientów wydawania książek faktycznie wydawanych przez inne przedsiębiorstwo.
Pozwany Zbigniew Ś. wniósł o oddalenie wniosku. W jego ocenie wniosek jest
bezzasadny, bowiem wnioskodawca dla oznaczania swoich towarów nie używa nazwy
AWawelskie@ oraz nie zgłosił wcześniej takiego znaku do rejestracji. Nazwa
AWawelskie@ nie wskazuje na pochodzenie towarów od Zamku Królewskiego na Wa-
welu. Stopka książek i czasopism wyraźnie wskazuje adres pozwanego, co umożliwia
odbiorcom rozróżnienie towarów pochodzących od Zamku Królewskiego na Wawelu od
pochodzących od odrębnego przedsiębiorstwa.
Urząd Patentowy RP decyzją z dnia 4 września 1995 r. [...] unieważnił prawo z
rejestracji znaku towarowego słownego AWawelskie@, udzielone [...] na rzecz
Zbigniewa Ś. Jako podstawę prawną decyzji Urząd powołał przepisy art. 8 pkt 2 i art. 9
ust. 1 pkt 2 w związku z art. 49 ust. 1 pkt 3 ustawy o znakach towarowych. W ocenie
Urzędu Patentowego RP znak AWawelskie@ jest bezsprzecznie powszechnie koja-
rzony z Zamkiem Królewskim na Wawelu, który będąc narodową instytucją kultury
prowadzi działalność polegającą w szczególności na publikowaniu wyników badań
naukowych w zakresie dóbr kultury, związanych z Wawelem pochodzeniem lub cha-
rakterem, na prowadzeniu badań nad dziejami Wawelu, wydawaniu katalogów, prze-
wodników i innych publikacji dotyczących historii Zamku. Jakkolwiek dla oznaczania
tych wydawnictw Zamek Królewski na Wawelu nie używa oznaczenia AWawelskie@,
dla większości osób publikacje te kojarzone są zawsze z Zamkiem Królewskim na
Wawelu. Ze względu na taki przedmiot działalności Zamku Królewskiego na Wawelu,
używanie przez prowadzone przez Zbigniewa Ś. przedsiębiorstwo znaku słownego
AWawelskie@ dla towarów i usług, zwłaszcza dla oznaczania książek, druków informa-
cyjnych, promocyjnych, reklamowych i innych wydawnictw, może wprowadzić odbior-
ców w błąd co do pochodzenia tych towarów i usług oraz co do tożsamości przedsię-
biorstwa, sugerując, iż są to wydawnictwa Zamku królewskiego na Wawelu. Zasadny
jest zatem zarzut naruszenia interesu Zamku, który nie godzi się na przypisywanie mu
przez klientów książek publikowanych w innych wydawnictwach. Zdaniem Urzędu
Patentowego RP, w niniejszej sprawie doszło do naruszenia praw osobistych Zamku
Królewskiego na Wawelu, ponieważ używany przez Zbigniewa Ś. znak AWawelskie@
jest w istocie znakiem mylącym w tym sensie, że zawiera dane niezgodne z prawdą.
Wydawnictwo Zbigniewa Ś. nie ma bowiem nic wspólnego z Wawelem w sensie orga-
nizacyjnym, prawnym i geograficznym.
Komisja Odwoławcza przy Urzędzie Patentowym RP, po rozpatrzeniu odwołania
Zbigniewa Ś. od powyższej decyzji, decyzją z dnia 30 kwietnia 1996 r. [...] utrzymała w
mocy zaskarżoną decyzję. Komisja podzielając treść uzasadnienia zaskarżonej decyzji
przyjęła, że uzasadnienie powszechnej znajomości oznaczenia AWawelskie@ i
kojarzenie tego oznaczenia z Zamkiem Królewskim na Wawelu wynika nie tylko z
powszechnej znajomości i rangi tej instytucji, ale również ze znaczenia tego słowa. Z
tego względu należało uzasadnić brak zdolności rejestrowej znaku nie przepisem art. 9
ust. 1 pkt 2, lecz przepisem art. 7 ustawy o znakach towarowych.
Prezes Urzędu Patentowego RP zaskarżył powyższą decyzję Komisji Odwoław-
czej przy Urzędzie Patentowym RP rewizją nadzwyczajną, w której zarzucając tej
decyzji rażące naruszenie przepisów art. 8 pkt 2 i art. 7 ustawy o znakach towarowych
przez błędną wykładnię tych przepisów, wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz
poprzedzającej ją decyzji Urzędu Patentowego RP i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Urzędowi Patentowemu RP. W ocenie wnoszącego rewizję nadzwyczajną
powyższe decyzje naruszają prawo, bowiem zmiana kwalifikacji prawnej prowadząca
do unieważnienia znaku towarowego, dokonana w uzasadnieniu decyzji Komisji
Odwoławczej, uniemożliwiła stronie ustosunkowanie się do takiej kwalifikacji prawnej i
przedstawienia swoich racji co do nowej istoty takich zarzutów. Dla sprawy nie jest bez
znaczenia, czy rejestracja znaku towarowego nie jest dopuszczalna ze względu na
treść przepisów art. 8 i art. 9 ustawy o znakach towarowych, na co wskazuje
uzasadnienie decyzji organu pierwszej instancji, czy też znak nie jest znakiem
towarowym w rozumieniu art. 4 i art. 7 tej ustawy jako nie posiadający dostatecznych
znamion odróżniających, o czym mowa w uzasadnieniu decyzji Komisji Odwoławczej.
Zdaniem wnoszącego rewizję nadzwyczajną wykładnia art. 7 ustawy dokonana przez
Komisję Odwoławczą nie jest trafna i Apozostaje w sprzeczności z samym
uzasadnieniem decyzji.@ Ponadto organy orzekające w sprawie nie ustaliły prawidłowo
stanu faktycznego sprawy mającego istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia spornych
kwestii, skoro biorąc za podstawę identyczne ustalenia stanu faktycznego dokonały
różnej kwalifikacji przesłanek do unieważnienia znaku towarowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z przepisem art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1985 r. o znakach
towarowych (Dz. U. Nr 5, poz. 17 ze zm.) znakiem towarowym może być znak nadający
się do odróżniania towarów lub usług określonego przedsiębiorstwa od towarów lub
usług tego samego rodzaju innych przedsiębiorstw. Powyższy przepis jest wyrazem
uwzględnienia przez ustawodawcę funkcji znaku towarowego jako właściwego
gospodarce instrumentu komunikacji między przedsiębiorcą a konsumentem towarów
lub usług. Znak towarowy, pozostając w fizycznym lub jedynie pojęciowym związku z
konkretnym egzemplarzem towaru, przekazuje bowiem nabywcom informację, że
wszystkie towary tak oznaczone pochodzą z jednego i tego samego źródła,
podporządkowanego jednolitej kontroli przedsiębiorcy uprawnionego do używania
znaku towarowego.
Z przepisu art. 4 ust. 1 ustawy wynika, że wskazaną funkcję wyróżniania
towarów i usług na podstawie ich pochodzenia może realizować tylko taki znak, który
ma zdolność odróżniającą w odniesieniu do konkretnych towarów lub usług. Z kolei
przepis art. 7 ust. 1 ustawy przewiduje, że powyższą zdolnością odróżniania (dosta-
tecznymi znamionami odróżniającymi) znak towarowy powinien legitymować się w
zwykłych warunkach obrotu gospodarczego. Należy przyjąć, że zdolnością odróżniania
w rozumieniu cytowanych przepisów jest zdolność danego oznaczenia do
przekazywania informacji o pochodzeniu towaru z określonego przedsiębiorstwa.
Zdolność odróżniania może być zdolnością pierwotną wynikającą już ze struktury ozna-
czenia względnie zdolnością wtórną, nabytą poprzez używanie danego oznaczenia jako
znaku towarowego w obrocie gospodarczym. Oznaczenie uzyskuje wtórną zdolność
odróżniania, jeżeli znak pozbawiony pierwotnie takiej zdolności staje się w wyniku
używania nośnikiem informacji o pochodzeniu towaru. Wprawdzie ustawa nie zawiera
przepisu, który expressis verbis przewiduje możliwość uzyskania przez oznaczenie
wtórnej zdolności odróżniania, to jednak prawo o znakach towarowych dopuszcza
niewątpliwie rejestrację znaku towarowego, który uzyskał taką zdolność w drodze
używania danego oznaczenia w obrocie gospodarczym. Przemawia za tym przepis art.
7 ust. 1 ustawy, który odsyła do zwykłych warunków obrotu gospodarczego. Z tego
odesłania wynika, że dla omawianej kwestii bez znaczenia jest rodzaj zdolności
odróżniania, bowiem przepis ten dotyczy każdej zdolności odróżniania znaku
towarowego. Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Komisji Odwoławczej przy
Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej i poglądami doktryny przepis art. 6
quinquies C ust. 1 Konwencji Paryskiej o ochronie własności przemysłowej (Dz. U. z
1975 r., Nr 9, poz. 51; załącznik), zgodnie z którym przy ocenie, czy znak może być
chroniony, należy uwzględniać wszystkie okoliczności faktyczne, a zwłaszcza okres
używania znaku towarowego, stosuje się do wszystkich znaków towarowych.
Przepis art. 7 ust. 2 ustawy przewiduje, że nie ma dostatecznych znamion
odróżniających znak, który stanowi tylko nazwę rodzajową towarów lub informuje je-
dynie o właściwości, jakości, liczbie, ilości, masie, cenie, przeznaczeniu, sposobie,
czasie lub miejscu wytworzenia, składzie, funkcji, przydatności towaru, bądź inne
podobne oznaczenie nie dające wystarczających podstaw odróżniających pochodzenie
towaru. Wymienione oznaczenia mogą jednak być zarejestrowane jako znaki towarowe,
jeżeli nie będą stanowić jedynie nazwy rodzajowej towaru lub informacji o jego
właściwościach. W ocenie Sądu Najwyższego przepis art. 7 ust. 2 nie przesądza, czy
wszystkie lub tylko niektóre z wymienionych w tym przepisie oznaczeń mogą nabyć
zdolność odróżniania wskutek używania w obrocie gospodarczym. Przy ocenie, czy
oznaczenie posiada zdolność odróżniania należy jednak uwzględniać interes
uczestników obrotu gospodarczego, który wyraża się w swobodnym dostępie do
wszystkich oznaczeń informujących o nazwie lub cechach towarów lub usług. Taki
interes można potwierdzić tak długo, jak długo dany znak jest odbierany jako nazwa
produktu lub informacja o właściwościach towaru lub usługi. W przypadku wielu takich
oznaczeń, nawet długotrwałe używanie w charakterze znaku towarowego w celu
wskazania na pochodzenie towaru z przedsiębiorstwa, nie może doprowadzić do zmia-
ny pierwotnej informacji odnoszącej się do produktu jako takiego w nośnik informacji
właściwej znakowi towarowemu. Dlatego też takie oznaczenia nie mogą być
rejestrowane jako znaki towarowe. Wskazany wyżej interes uczestników obrotu gospo-
darczego nakazuje wyłączenie od rejestracji takich oznaczeń, ponieważ ich rejestracja
prowadzałaby do monopolizacji używania tych oznaczeń przez poszczególnych
przedsiębiorców, co w rezultacie stanowiłoby bardzo poważne i nieuzasadnione
ograniczenie działalności innych przedsiębiorców.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że wyraz AWawelskie@ użyty dla
oznaczania książek i wydawnictw informuje przeciętnego odbiorcę tych towarów o ich
tematyce, natomiast nie zawiera informacji o pochodzeniu tak oznaczonych książek i
innych publikacji z jednego i tego samego źródła w znaczeniu przyjętym przez przepisy
ustawy o znakach towarowych. W ocenie Sądu Najwyższego znak AWawelskie@ nie
posiada dostatecznych znamion odróżniających w rozumieniu art. 4 ust. 1 i art. 7 tej
ustawy. Użycie słowa AWawelskie@ w charakterze znaku towarowego dla oznaczania
książek, pomimo długotrwałego używania, nadal wywołuje u przeciętnego odbiorcy
skojarzenia z problematyką wawelską, a zatem może on przypuszczać, że książki
oznaczone tym znakiem są poświęcone tej właśnie problematyce. Oznacza to, że nie
uległa zmianie treść informacji przekazywanej przez wyraz "Wawelskie". Należy zatem
przyjąć, że powyższe oznaczenie nie nabyło wtórnej zdolności odróżniania w znaczeniu
przyjętym we wstępnej części niniejszego uzasadnienia. Niezależnie od tego należy
stwierdzić, że przyznanie wyłącznego prawa do używania znaku towarowego
AWawelskie@ mogłoby istotnie ograniczyć swobodę innych przedsiębiorców w
zakresie przekazywania w tej formie informacji o swoich publikacjach. W rezultacie
należy uznać za trafne stanowisko Komisji Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym RP
o braku zdolności odróżniania znaku towarowego "Wawelskie".
Przepis art. 7 ust. 2 ustawy nie zezwala na rejestrację oznaczeń wskazujących
na geograficzne pochodzenie towaru, bowiem oznaczenia takie nie pozwalają odróżnić
towaru na podstawie jego pochodzenia z konkretnego przedsiębiorstwa. Należy przyjąć,
że tylko wyjątkowo oznaczenia geograficzne mogą być zarejestrowane jako znak
towarowy. W ocenie Sądu Najwyższego może to mieć miejsce wówczas, gdy znak jest
w obiektywnym geograficznym sensie oznaczeniem pochodzenia, lecz fakt ten nie jest
szerzej znany, a u przeciętnego odbiorcy nie pojawia się przeświadczenie, że dany
produkt pochodzi z określonego regionu geograficznego, ponadto gdy zgłaszający znak
towarowy jest właścicielem całego obszaru, z którego pochodzi dany produkt.
Rejestracja oznaczeń geograficznych jest dopuszczalna zatem tylko w tych
przypadkach, w których dany znak charakteryzuje zdolność odróżniania towarów
określonego przedsiębiorstwa od towarów tego samego rodzaju innych przedsiębiorstw.
Należy stwierdzić, że wyraz " Wawelskie" użyty jako znak towarowy przekazuje
informacje o pochodzeniu towaru z określonego miejsca geograficznego, a więc
informację właściwą geograficznym oznaczeniom pochodzenia. Powyższy znak nie
informuje natomiast o pochodzeniu towaru od przedsiębiorstwa uprawnionego z
rejestracji znaku towarowego.
Należy stwierdzić, że podmiotowi ubiegającemu się o unieważnienie prawa z
rejestracji znaku towarowego słownego "Wawelskie" przysługuje prawo do nazwy
"Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki". Prawo do wymienionej wyżej
nazwy podlega ochronie przed bezprawnym użyciem w obrocie gospodarczym i
pozagospodarczym na podstawie art. 23 w związku z art. 24 KC, natomiast w obrocie
gospodarczym na podstawie art. 3 i 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji (Dz. U. Nr 47, poz. 211 ze zm.). W granicach prawa do nazwy
uprawniony może zakazać użycia przez inną osobę takiego samego lub podobnego
oznaczenia, jeżeli to użycie godzi w jego obiektywnie istniejące interesy. W związku z
tym należy przyjąć, że rejestracja znaku towarowego "Wawelskie" narusza prawo do
nazwy "Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki", bowiem używanie
tego znaku towarowego przez uprawnionego z rejestracji wywołuje niebezpieczeństwo
wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów. Przeciętny nabywca
może zasadnie przypuszczać, że książki oznaczone znakiem towarowym "Wawelskie"
są wydawane przez Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki
(niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd rozumiane wąsko) lub też że między
Zamkiem Królewskim na Wawelu a Wydawnictwem pana Zbigniewa Ś. istnieją stosunki
prawne, organizacyjne i gospodarcze, które mają znaczenie dla wydawania książek i
innych publikacji oznaczanych takim znakiem (niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd
rozumiane szeroko). W rezultacie należy przyjąć, że rejestracja znaku towarowego
"Wawelskie" narusza prawo do nazwy "Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe
Zbiory Sztuki" w rozumieniu art. 8 pkt 2 ustawy o znakach towarowych, a zatem prawo z
rejestracji znaku towarowego "Wawelskie" podlega unieważnieniu na podstawie art. 29
w związku z art. 8 pkt 2 tej ustawy.
Urząd Patentowy rozstrzygający sprawę w trybie spornym jako podstawę unie-
ważnienia znaku towarowego "Wawelskie" powołał przepis art. 9 ust. 1 pkt 2 ustawy o
znakach towarowych, który dotyczy znaków towarowych powszechnie znanych.
Komisja Odwoławcza przy Urzędzie Patentowym RP zajęła odmienne, w ocenie Sądu
Najwyższego, trafne stanowisko, że w stanie faktycznym sprawy rejestracji znaku
towarowego "Wawelskie" nie może być przeciwstawiony znak towarowy powszechnie
znany z elementem słownym "Wawelskie". Ścisłe rzecz ujmując, określenie "na
Wawelu", zawarte w nazwie "Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki",
jest szeroko znane w Polsce, co ma znaczenie dla zakresu ochrony tej nazwy. Wyrazy
"Wawel" i "Wawelskie" mogłyby uzyskać status znaku towarowego powszechnie
znanego, gdyby były używane w charakterze znaku towarowego i spełniały przesłanki
określone w art. 24 ustawy o znakach towarowych.
Prezes Urzędu Patentowego RP w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej zarzucił,
że zmiana kwalifikacji prawnej podstawy unieważnienia znaku towarowego "Wawelskie"
przez Komisję Odwoławczą uniemożliwiła stronie ustosunkowanie się do nowej
kwalifikacji prawnej i przedstawienia swoich racji co do nowej istoty zarzutów.
Wnoszący rewizję nadzwyczajną nie wskazał jednak przepisu prawa ani nie przedstawił
argumentów wskazujących na rażące naruszenie prawa zaskarżonym orzeczeniem
Komisji Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym RP, co utrudnia ocenę
sformułowanego w rewizji nadzwyczajnej zarzutu. Należy w związku z tym stwierdzić,
że podstawą uwzględnienia rewizji nadzwyczajnej jest rażące, a zatem kwalifikowane
naruszenie przepisu prawa. W rozpoznawanej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia,
aby za rażące naruszenie prawa uznać powołanie w decyzji Komisji Odwoławczej,
utrzymującej w mocy decyzję organu patentowego pierwszej instancji o unieważnieniu
prawa z rejestracji znaku towarowego, innej podstawy prawnej rozstrzygnięcia niż
wskazanej w zaskarżonej decyzji.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================