Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 14 stycznia 1997 r.
II UKN 50/96
Wznowienie postępowania w sprawach, w których okazało się, że prawo do
świadczenia emerytalno-rentowego nie istnieje lub że świadczenie przysługuje w
niższej wysokości, następuje w trybie art. 80 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz.
267 ze zm.), będącego przepisem szczególnym wobec art. 399-416 KPC.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski
(sprawozdawca), Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 1997 r. sprawy z wniosku
Zofii T. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o rentę in-
walidzką, na skutek kasacji pozwanego od postanowienia Sądu Apelacyjnego w
Krakowie z dnia 5 września 1996 r. [...]
p o s t a n o w i ł:
uchylić zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 3 lipca 1996
r. [...]
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach posta-
nowieniem z dnia 3 lipca 1996 r. [...] odrzucił skargę Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziału w K. o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym
wyrokiem tegoż Sądu z dnia 29 listopada 1995 r [...] przyznającym wnioskodawczyni
Zofii T. rentę inwalidzką trzeciej grupy od dnia 13 czerwca 1994 r, przy wykonywaniu
którego to orzeczenia organ rentowy stwierdził pomyłkę co do długości naliczonego
wcześniej okresu ubezpieczenia, nie dającego zainteresowanej uprawnienia do renty.
Takie rozstrzygnięcie skargi Sąd Wojewódzki uzasadnił treścią art. 403 § 2 KPC
stanowiącego, że strona może żądać wznowienia postępowania w razie wykrycia takich
okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik
sprawy, a z których nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Wymagań tych
nie spełnia skarga organu rentowego, więc podlega odrzuceniu na podstawie art.410
KPC.
Zażalenie na powyższe postanowienie złożył w dniu 22 lipca 1996 r. organ
rentowy, który z powołaniem się na przepis art. 80 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze
zm.) wnosił o uchylenie zaskarżonego orzeczenia.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie postanowie-
niem z dnia 5 września 1996 r. [...] oddalił zażalenie, stwierdzając w uzasadnieniu
takiego rozstrzygnięcia, że oparcie skargi o wznowienie postępowania na zarzucie zais-
tnienia pomyłki w ustaleniu uznanego wcześniej stażu ubezpieczeniowego wymaga-
nego przez art. 32 ustawy o z.e.p. jest niedopuszczalne. Nie stanowi to bowiem
okoliczności, z której strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu, a tym
samym skarga nie odpowiada warunkom przewidzianym w art. 403 § 2 KPC.
Kasację od tego postanowienia złożył w dniu 9 października 1996 r. organ
rentowy, zarzucając naruszenie przepisów o postępowaniu mogące wywrzeć istotny
wpływ na wynik sprawy i domagając się uchylenia zaskarżonego postanowienia. W
uzasadnieniu kasacji skarżący podnosi, że ponowna ocena dowodów przedłożonych
przez Zofię T. w kwestii jej stażu pracy stanowi - wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego
- nową okoliczność faktyczną w rozumieniu art. 403 § 2 KPC. Poza tym skarżący
uważa, że przyznanie wnioskodawczyni prawa do renty inwalidzkiej narusza w rażący
sposób przepisy art. 32 ustawy o z.e.p., a obciążenie Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych bezpodstawną wypłatą powtarzających się świadczeń godzi również w
interes Rzeczypospolitej Polskiej, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy np. w wyroku z
dnia 24 stycznia 1996 r., II URN 52/95 (OSNAPiUS 1996 nr 16 poz. 238). Skarżący
podkreśla przy tym, że współodpowiedzialność za taką sytuację spada na sądy orze-
kające bez skontrolowania prawidłowości decyzji rentowej w przedmiotowej sprawie w
odniesieniu do stażu pracy zainteresowanej.
Sąd Najwyższy rozważył co następuje:
Kasacja jest uzasadniona, gdyż trafnie zarzuca naruszenie przepisów postępo-
wania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Uchybienie to nie polegało jednak -
wbrew sugestiom skargi - na błędnej wykładni art. 403 § 2 KPC, który to przepis
rzeczywiście uzależnia wznowienie postępowania od późniejszego wykrycia
okoliczności faktycznych lub środków dowodowych mogących wpłynąć na wynik
sprawy, jeżeli strona nie mogła z nich skorzystać w poprzednim postępowaniu. Tym-
czasem w postępowaniu tym, tj. w postępowaniu zakończonym prawomocnym wy-
rokiem Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia
29 listopada 1995 r., mógł być zgłoszony zarzut, że wnioskodawczyni nie spełnia
wymagań z art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), powoływanej dalej, jako
ustawa o z.e.p. W dziesięcioleciu poprzedzającym datę zgłoszenia wniosku rentowego
wnioskodawczyni wykazała bowiem tylko 8 miesięcy i 3 dni okresów składkowych, do
których wolno było doliczyć maksimum 1/3 okresów nieskładkowych (2 miesiące i 21
dni), co łącznie nie sięgało koniecznych pięciu lat zatrudnienia. Wyniku tego nie zmienia
ewentualne liczenie owego dziesięciolecia wstecz od daty powstania inwalidztwa,
ustalonej w przedłożonej na rozprawie w dniu 20 listopada 1995 r. opinii biegłych
lekarzy "od zakończenia zasiłku chorobowego", czyli od dnia 13 czerwca 1994 r.
Wspomniane wcześniej uchybienie procesowe polegało natomiast na roz-
patrywaniu skargi o wznowienie postępowania rentowego w świetle przepisów kodeksu
postępowania cywilnego, zamiast przepisów ustawy o z.e.p. Sądy obu instancji
przeoczyły, że w kwestii wznowienia postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe
istnieje w tej ustawie szczególne unormowanie art. 80, które korzysta z pierwszeństwa
zastosowania. Przepis art. 80 ust. 2 pkt 2 ustawy o z.e.p., jako podstawę prawną swego
żądania wskazywał zresztą organ rentowy zarówno we wniosku o wznowienie
postępowania, jako też w zażaleniu na postanowienie Sądu pierwszej instancji.
Jednakże Sądy obu instancji pominęły tę podstawę milczeniem i zgodnie powołały się
na art. 403 § 2 KPC, wobec czego organ rentowy spróbował niesłusznie oprzeć skargę
kasacyjną na rozszerzającej interpretacji tego ostatniego przepisu.
Powoływany wyżej przepis art. 80 o z.e.p. stanowi w ust. 1, że prawo do
świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zaintere-
sowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń
zostaną przedłożone dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem
decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Jeżeli zaś
prawo lub wysokość świadczenia ustalone zostały orzeczeniem organu odwoławczego,
to organ rentowy we własnym zakresie wydaje decyzję przyznającą prawo do
świadczenia lub podwyższającą jego wysokość (ust. 2 pkt 1), czyli decyzję korzystną
dla zainteresowanego, bądź też wstrzymuje wypłatę świadczeń w całości lub w części,
jeżeli emeryt lub rencista korzystał ze świadczeń na podstawie nieprawdziwych
dokumentów lub zeznań albo w innych wypadkach złej woli (ust. 2 pkt 3), bądź też
występuje w każdym czasie do organu odwoławczego z wnioskiem o wznowienie
postępowania, gdy z przedłożonych dowodów lub ujawnionych okoliczności wynika, że
prawo do świadczeń nie istnieje lub że świadczenia przysługują w niższej wysokości
(ust. 2 pkt 2). Organem odwoławczym w rozumieniu cytowanego ostatnio przepisu jest
właściwy sąd pracy i ubezpieczeń społecznych, który zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z
dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych
(jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r., Nr 25, poz. 137 ze zm.) rozpatruje odwołania od
decyzji organu rentowego.
Wznowienie postępowania na podstawie art. 80 ust. 2 pkt 2 ustawy o z.e.p. nie
jest więc uzależnione od wykazania przez organ rentowy, że z okoliczności faktycznych
lub dowodów podważających prawo do świadczenia lub jego wysokość nie mógł
skorzystać w poprzednim postępowaniu. Jest to więc uregulowanie bardziej liberalne od
przyjętego w kodeksie postępowania cywilnego, co wiąże się z charakterem
uprawnienia emerytalno-rentowego, nabywanego po spełnieniu wszystkich warunków
określonych bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa ubezpieczeń
społecznych, w świetle których decyzja organu rentowego ma jedynie deklaratoryjne
znaczenie.
Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
13
§ 1 KPC
orzekł, jak w sentencji postanowienia.
========================================