Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 28 lutego 1997 r.
II UKN 76/96
Wznowienie postępowania na podstawie art. 80 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.) przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych następuje na wniosek
organu rentowego, którego nie można domniemywać ani wyprowadzać ze skargi o
wznowienie postępowania sądowego w trybie przepisów działu VI KPC.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Stefania
Szymańska, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 1997 r. sprawy z wniosku Henryka
W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o rentę inwalidzką, na
skutek kasacji organu rentowego od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 2
października 1996 r. [...]
p o s t a n o w i ł :
o d d a l i ć kasację.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 1996 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach odrzucił skargę organu rentowego - Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w K. o wznowienie postępowania zakończonego
wyrokiem tego Sądu z dnia 29 kwietnia 1996 r. [...], którym przyznano wnioskodawcy
Henrykowi W. rentę inwalidzką według II grupy w oparciu o art. 16 ustawy z dnia 19 grudnia
1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy
agencyjnej lub umowy zlecenia (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r., Nr 31, poz. 146 ze zm.).
Wyrokując w tej sprawie Sąd badał jedyną kwestionowaną okoliczność, to jest stan zdrowia
wnioskodawcy i ustalił - na podstawie opinii biegłych, że wnioskodawca jest inwalidą II
grupy od listopada 1995 r.
Wykonując powyższy wyrok organ rentowy zauważył, że w okresie od 1 stycznia do
31 maja 1994 r. Henryk W. nie osiągnął połowy najniższego wynagrodzenia, wobec czego
zwrócił mu składki na ubezpieczenie społeczne za ten okres. W związku z tym stwierdził
jednak, że inwalidztwo wnioskodawcy powstało po upływie 18 miesięcy od ustania
zatrudnienia, nie nabył on więc prawa do przyznanego przez Sąd świadczenia. Te
okoliczności zostały przez Oddział ZUS podniesione na uzasadnienie wniesionej w trybie art.
403 § 2 KPC skargi o wznowienie postępowania. Sąd Wojewódzki uznał, że sprawa
wysokości osiąganego przez wnioskodawcę wynagrodzenia winna być znana organowi
rentowemu, nie zachodzą więc okoliczności pozwalające na wznowienie postępowania
przewidziane w art. 403 § 2 KPC. Zażalenie organu rentowego na to postanowienie Sąd
Apelacyjny (postanowieniem z dnia 2 października 1996 r. [...]) oddalił, podzielając
stanowisko Sądu pierwszej instancji.
Powyższe orzeczenie zaskarżył kasacją organ rentowy i zarzucając naruszenie
przepisów postępowania, "jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy",
wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania. W przedmiotowej sprawie "bezspornym jest fakt, że Oddział ZUS wadliwie
ocenił staż pracy wnioskodawcy", czego nie badał Sąd Wojewódzki, a "ponowna ocena
dowodów jest nową okolicznością faktyczną w rozumieniu art. 403 § 2 KPC", co uzasadnia
kasację.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
W myśl art. 392 § 1 KPC kasacja do Sądu Najwyższego przysługuje stronie od
wyroku lub postanowienia, wydanych przez sąd drugiej instancji kończących postępowanie
w sprawie. Postanowienie Sądu Apelacyjnego oddalające zażalenie na odrzucenie skargi o
wznowienie postępowania, kończy postępowanie w sprawie, co uzasadnia dopuszczenie
kasacji. Rozpoznając kasację, Sąd Najwyższy działa w jej granicach, co oznacza, że jest
związany wskazanymi podstawami [...] z urzędu natomiast bierze jedynie pod uwagę
nieważność postępowania.
Jedyną podstawą kasacji powołaną przez skarżący organ rentowy, było naruszenie
przepisów postępowania, określone bliżej w uzasadnieniu, to jest art. 403 § 2 KPC. Przepis
ten uzasadnia wznowienie postępowania w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności
faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z
których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Wskazane okoliczności
faktyczne lub środki dowodowe, muszą więc istnieć w chwili wyrokowania, muszą też być
stronie nieznane, bowiem nie mogła ona z nich skorzystać w poprzednim postępowaniu.
Środek dowodowy, który powstał po uprawomocnieniu się wyroku, nie uzasadnia
wznowienia postępowania na podstawie art. 403 § 2 KPC. Stanowisko takie Sąd Najwyższy
wyraził już w uchwale z dnia 21 lutego 1969 r., III PZP 63/68 (OSNCP 1969 z. 12 poz. 208).
Odnosząc to do sytuacji występującej w rozpoznawanej sprawie, trzeba stwierdzić, że
dokumentacja o wysokości zarobków wnioskodawcy zawarta była w jego aktach rentowych i
w toku postępowania nie była przez organ rentowy kwestionowana. Daje to podstawę do
przyjęcia braku uzasadnienia dla wznowienia postępowania w myśl powołanego art. 403 § 2
KPC.
W postępowaniu zakończonym prawomocnym wyrokiem Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 29 kwietnia 1996 r. [...] mógł być
zgłoszony zarzut, że wnioskodawca w okresie od 1 stycznia do 31 maja 1994 r. nie osiągnął
wynagrodzenia równego połowie najniższego wynagrodzenia, a więc, że inwalidztwo drugiej
grupy istniejące od listopada 1995 r., powstało po upływie 18 miesięcy od ustania
zatrudnienia. Ta okoliczność również wskazuje na brak podstaw do wznowienia
postępowania w trybie art. 403 § 2 KPC, co trafnie przyjął Sąd Apelacyjny w zaskarżonym
kasacją postanowieniu. Wbrew więc zarzutowi kasacji w sprawie nie doszło do naruszenia
wskazanego w niej przepisu, nie jest więc ona uzasadniona i podlega oddaleniu, po myśli art.
39312
KPC.
Na marginesie sprawy wspomnieć należy, że w kwestii wznowienia postępowania o
świadczenia emerytalno-rentowe, ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) przewiduje
szczególne unormowanie art. 80, odrębne od wznowienia postępowania sądowego
regulowanego przepisami postępowania cywilnego.
Według art. 80 ust. 2 pkt 1 i pkt 3 ustawy o z.e.p. jeżeli prawo lub wysokość
świadczenia ustalone zostały orzeczeniem "organu odwoławczego", organ rentowy we
własnym zakresie wydaje decyzje korzystne dla zainteresowanego, bądź też wstrzymuje
wypłatę świadczenia, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń, zostaną
przedłożone dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji, które
mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Jeżeli stwierdzi on, na podstawie
przedłożonych dowodów lub ujawnionych okoliczności, że prawo do świadczeń nie istnieje,
występuje do organu odwoławczego w każdym czasie z wnioskiem o wznowienie
postępowania przed tym organem na podstawie art. 80 ust. 2 pkt 2 ustawy o z.e.p.
Organem odwoławczym w rozumieniu tego przepisu jest właściwy sąd pracy i
ubezpieczeń społecznych, zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o
organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r. Nr 25,
poz. 137 ze zm.).
Nie oceniając, czy wymienione okoliczności w sprawie występują, powtórzyć należy,
że stosowanie tego trybu należy do organu odwoławczego działającego na wniosek organu
rentowego, przy czym wniosku tego nie można domniemywać, a w szczególności traktować
skargi o wznowienie postępowania sądowego na podstawie przepisów Działu VI KPC, jako
wniosku o wznowienie postępowania na podstawie art. 80 ust. 2 pkt 2 ustawy o z.e.p. są to
bowiem odrębne, równoprawne instytucje i tryby postępowania.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy z mocy przepisu art. 39312
KPC
postanowił jak w sentencji.
N o t k a
Odmienny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 stycznia 1997 r., II UKN 50/96,
OSNAPiUS 1997 nr 17 poz. 328)
========================================