Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 marca 1997 r.
II UKN 38/97
W sprawie o przyznanie emerytury z uwzględnieniem okresów zatrudnienia za
granicą na podstawie art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 17 października 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) do sądu należy wyjaśnienie, czy
zachodzą określone w ustawie o obywatelstwie polskim warunki uznania wnioskodawcy
za repatrianta.
Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar
(sprawozdawca), Maria Mańkowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 marca 1997 r. sprawy z wniosku Alicji K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w O. o emeryturę, na skutek
kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Warszawie z dnia 6 listopada 1996 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wnioskodawczyni Alicja K., urodzona 15 lutego 1935 r., pobierająca od grudnia 1994
r. rentę inwalidzką według III grupy, złożyła w czerwcu 1996 r. wniosek o przyznanie
emerytury. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w O. decyzją z dnia 4 lipca 1996 r.
odmówił jej prawa do tego świadczenia uznając, że udowodniła jedynie 5 lat 9 miesięcy i 8
dni okresów składkowych. Organ rentowy nie zaliczył do okresów składkowych okresu
zatrudnienia w ZSRR, wobec nieudowodnienia przez wnioskodawczynię, że przyjechała do
Polski w ramach repatriacji.
Rozpoznając sprawę na skutek jej odwołania, Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie wyrokiem z dnia 17 sierpnia 1996 r. zmienił
zaskarżoną decyzję i przyznał Alicji K. prawo do emerytury od marca 1996 r. po zaliczeniu
do okresu zatrudnienia pracy w ZSRR od 1 kwietnia 1952 r. do 10 lipca 1975 r. Sąd ten
przyjął, że wnioskodawczyni może być uznana za repatriantkę w myśl art. 2 ust. 2 pkt 1e
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania
emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), co
pozwala na zaliczenie zatrudnienia za granicą do okresów składkowych.
Apelację organu rentowego oddalił Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 6 listopada 1996 r. [...] podzielając ustalenia
Sądu pierwszej instancji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego wnioskodawczyni spełniła przesłanki
do uznanie jej za repatrianta, określone w art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o
obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), co trafnie uznał Sąd Wojewódzki i
dlatego istnieje podstawa do zaliczenia jej okresów zatrudnienia za granicą do okresów
składkowych w myśl art. 2 ust. 1 pkt 1e ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent. Nie są
zasadne podniesione w apelacji zarzuty o braku właściwości sądu pracy i ubezpieczeń
społecznych do stwierdzenia statusu wnioskodawczyni jako repatrianta. Przedmiotem
postępowania w sprawie było bowiem prawo wnioskodawczyni do emerytury, które zostało
ustalone po stwierdzeniu, że spełnia ona przesłanki określone w art. 12 ust. 2 ustawy z dnia
15 lutego 1962 r. i może być uznana za repatrianta.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją organ rentowy i zarzucając naruszenie prawa
materialnego, to jest art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 17 października 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent...oraz art. 325 KPC, wniósł o jego zmianę i "orzeczenie, że w
sentencji wyroku w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych ... powinno
znaleźć się rozstrzygnięcie sądu dotyczące uznania powódki za repatrianta..."
Organ rentowy nie kwestionował faktu zatrudnienia wnioskodawczyni w b. ZSRR w
okresie od 1 kwietnia 1952 r. do 10 lipca 1975 r., ale jej status jako repatrianta, więc ta
ostatnia okoliczność powinna być wprost stwierdzona w sentencji wyroku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
[...] Wbrew wywodom skargi, nie zachodzi w sprawie naruszenie przepisu art. 2 ust. 2
pkt 1 lit. e ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, co czyni
kasację nieuzasadnioną. Przepis ten przy ustalaniu prawa i wysokości świadczenia
uwzględnia jako okresy składkowe, te okresy zatrudnienia za granicą osób po ukończeniu 15
lat życia, które w okresie zatrudnienia nie były obywatelami polskimi, jeżeli powróciły do
kraju po 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów. Zgodę na osiedlenie się w Polsce
wnioskodawczyni otrzymała w dniu 14 sierpnia 1974 r. od uprawnionego organu, to jest
Konsula Generalnego w Mińsku. Po otrzymaniu zwolnienia z obywatelstwa ZSRR, nabyła
obywatelstwo polskie w dniu 14 stycznia 1994 r., wobec zamieszkiwania w Polsce co
najmniej 5 lat. Podstawą prawną powołaną w decyzji był przepis art. 9 ust. 1 i 2 ustawy z
dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.). Okoliczność
ta jednak nie oznacza jeszcze, że Alicja K. nie miała statusu repatrianta. Określenie kto jest
repatriantem zawiera art. 12 ust. 2 ustawy o obywatelstwie, stanowiąc, że: "...repatriantem
jest cudzoziemiec narodowości lub pochodzenia polskiego, który przybył do Polski z
zamiarem osiedlenia się na stałe, uzyskując na to zezwolenie właściwego organu polskiego".
Osoby przybywające do Polski jako repatrianci nabywają obywatelstwo polskie z mocy
prawa (art. 12 ust. 1 ustawy o obywatelstwie). W wyroku z dnia 18 listopada 1994 r., II URN
46/94 (OSNAPiUS 1995 nr 7 poz. 91) Sąd Najwyższy stwierdził, że "przepis art. 12 ust. 1
ustawy (...) o obywatelstwie polskim nie uzależnia nabycia obywatelstwa polskiego z mocy
prawa od przybycia osoby zainteresowanej do Polski jedynie w ramach umowy
międzynarodowej, czy zorganizowanej akcji przesiedleńczej. Każdy cudzoziemiec
narodowości lub pochodzenia polskiego, który przybył do Polski z zamiarem osiedlenia się
na stałe i uzyskał na takie osiedlenie zezwolenie organu polskiego, jest repatriantem w
rozumieniu art. 12 wyżej wymienionej ustawy i z mocy prawa nabywa polskie
obywatelstwo".
W okolicznościach sprawy, dla zaliczenia okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w
latach 1952-1975 w byłym ZSRR, konieczne było "uznanie jej za repatrianta", w tym
przesądzenie, czy sąd pracy i ubezpieczeń społecznych może o takim uznaniu orzec,
rozpoznając odwołanie od decyzji organu rentowego. W uchwale składu siedmiu sędziów z
dnia 26 stycznia 1994 r., II UZP 12/93 (OSNCP 1994 z. 7-8 poz. 141) Sąd Najwyższy
wskazał, że "do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych... nie należy ocena, czy
osoba zainteresowana jest repatriantem", a w uzasadnieniu wyraził pogląd, że organem takim
jest wojewoda, jako organ administracji rządowej pierwszej instancji. Pogląd ten został
podzielony w uchwale Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 czerwca 1995 r., W 16/94 -
OTK 1994 poz. 24, według której "każdy organ administracji państwowej, a w tym
wojewoda jest zobowiązany na podstawie art. 218 § 1 KPA do wydania zaświadczenia
stanowiącego potwierdzenie faktu przybycia danej osoby do Polski w okolicznościach
mających znaczenie dla uznania jej jako repatrianta lub dziecko repatrianta w rozumieniu
właściwych przepisów, jeżeli fakty te wynikają z prowadzonej przez ten organ ewidencji,
rejestru lub z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu". Uzasadnia to - zdaniem
Trybunału - art. 218 KPA, który nakłada na wojewodę obowiązek wydania zaświadczenia
potwierdzającego fakty lub stan prawny, wynikające z prowadzonej przez ten organ
ewidencji. Zaświadczenie nie stwarza faktu prawnego, ale go dokumentuje i jako takie jest
środkiem dowodowym należącym do czynności faktycznych, nie mających cech aktu
administracyjnego.
Fakt, że organy rentowe nie są powołane do oceny statusu danej osoby jako
repatrianta, wynika także z pewnych ograniczeń dowodowych przyjętych w rozporządzeniu
Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-
rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.). Ograniczenia te nie
obowiązują jednak w postępowaniu sądowym. W postępowaniu przed sądem pracy i
ubezpieczeń społecznych sąd ocenia na zasadzie swobodnej oceny dowodów (art. 233 KPC)
wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania. W ocenie tej mieści się
również stwierdzenie faktu, że dana osoba przybyła do Polski w okolicznościach, które mają
znaczenie dla uznania jej za repatrianta w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent. Na stanowisku takim stanął Sąd
Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie oraz Sąd Apelacyjny w
Warszawie, zaliczając wnioskodawczyni do okresów składkowych zatrudnienie w ZSRR, po
przesądzeniu jej statusu jako repatrianta, co nie narusza - wbrew zarzutom kasacji - art. 2 ust.
2 pkt 1 lit. e cytowanej wyżej ustawy.
Nie zachodzi również naruszenie przepisu art. 325 KPC, który określając konieczne
elementy sentencji wyroku, wymienia oznaczenie przedmiotu sprawy oraz rozstrzygnięcie
sądu o żądaniach stron. Przedmiotem sprawy było przyznanie wnioskodawczyni emerytury, a
rozstrzygając tę sprawę, Sąd Wojewódzki przyznał to prawo od marca 1996 r. zaliczając do
okresu zatrudnienia pracę w ZSRR, co czyni sentencję kompletną i nadającą się do
wykonania.
Skoro więc kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw, należało orzec o jej
oddaleniu po myśli art. 39312
KPC.
========================================