Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 maja 1997 r.
I PKN 131/97
Powierzenie pracownikowi (technik chemik) pracy nie wymagającej
żadnych kwalifikacji zawodowych (sprzątanie) w okresie biegnącego wypo-
wiedzenia warunków pracy i płacy stanowi naruszenie art. 42 § 4 KP. Odmowa
wykonywania takiej pracy nie uzasadnia rozwiązania umowy o pracę w trybie art.
52 § 1 KP.
Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 maja 1997 r. sprawy z powództwa
Stanisławy G. przeciwko Zakładom Chemicznym "O." S.A. w O. o przywrócenie do
pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 21 listopada 1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Stanisława G. w pozwie z dnia 5 września 1995 r. kwestionowała
zgodność z prawem rozwiązania z nią umowy o pracę bez wypowiedzenia i domagała
się przywrócenia jej do pracy w Zakładach Chemicznych ?O.@ w O. na stanowisku
aparatowej procesów chemicznych. Wcześniej powódka dochodziła uznania za
bezskuteczne wypowiedzenia jej warunków pracy i płacy przez pozwanego pracodaw-
cę. Wyrokiem z dnia 29 września 1995 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Oświęcimiu
oddalił powództwo, uznając, że odmowa powódki wykonywania pracy sprzątaczki w
okresie biegnącego wypowiedzenia zmieniającego uzasadniała natychmiastowe
rozwiązanie z nią umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP. Na skutek rewizji powódki Sąd
Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej wyrokiem z dnia 21
grudnia 1995 r. uchylił zaskarżony wyrok w całości, zalecając połączenie obu spraw do
wspólnego rozpoznania w celu dokonania ich wszechstronnego wyjaśnienia.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Oświęcimiu
wyrokiem z dnia 19 lipca 1996 r. ponownie oddalił powództwo, uznając, że niepodjęcie
pracy sprzątaczki w okresie biegnącego wypowiedzenia zmieniającego stanowiło
ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, co uzasadniało natych-
miastowe zwolnienie powódki z pracy z mocy art. 52 § 1 pkt 1 KP. Apelację powódki do
tego wyroku oddalił Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-
Białej, podzielając stanowisko Sądu Rejonowego, iż odmowa wykonywania pracy
powierzonej powódce w trybie art. 42 § 4 KP, uzasadniała rozwiązanie z nią umowy o
pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 KP.
W kasacji powódka wskazała na naruszenie przepisów prawa materialnego: art.
42 § 4 KP - przez przyjęcie zasadności powierzenia w okresie wypowiedzenia
zmieniającego pracy sprzątaczki powódce, zatrudnionej na stanowisku aparatowej
procesów chemicznych oraz art. 52 § 1 pkt 1 KP - przez uznanie odmowy wykonywania
takiej pracy za ciężkie naruszanie podstawowych obowiązków pracowniczych przez
powódkę, a nadto nadużycie instytucji wypowiedzenia zmieniającego wskutek
niezastosowania wobec powódki art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładów pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.), pomimo likwidacji zatrudniającego powódkę Wydziału Styrenu w
pozwanych Zakładach.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest uzasadniona wobec naruszenia przez Sądy pierwszej i drugiej
instancji treści art. 42 § 4 KP w związku z art. 52 § 1 KP. Nie podlega kwestii, że norma
art. 42 § 4 KP uprawniająca pracodawcę do przejściowego powierzenia pracownikowi
innej pracy niż określona w umowie o pracę ma charakter szczególny, co zakazuje
dokonywania jej wykładni rozszerzającej oraz uniemożliwia pracodawcy korzystanie z
tego uprawnienia w sposób naruszający prawem chronione interesy pracownika.
Analizowana regulacja ustawowa zakłada możliwość przejściowego powierzenia
pracownikowi innej pracy niż uzgodniona w umowie o pracę w przypadkach
uzasadnionych potrzebami pracodawcy, co równocześnie musi korespondować z
ustawowymi gwarancjami dla pracownika kierowanego do innej pracy. Te gwarancje
zostały w art. 42 § 4 KP wyraźnie określone, a skoro są objęte normą o charakterze
szczególnym, to również nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej. Nie może zatem
podlegać kwestii, że żadne potrzeby pracodawcy nie uzasadniają jednostronnego
przejściowego powierzenia pracownikowi innej pracy niż umówiona na okres prze-
kraczający 3 miesiące w roku kalendarzowym, ani możliwości jakiegokolwiek obniżenia
przysługującego pracownikowi wynagrodzenia w tym okresie, ani wreszcie powierzenia
pracownikowi pracy nie odpowiadającej jego kwalifikacjom. Wyjątkowość ustawowego
odstępstwa od reguły zobowiązania pracownika do świadczenia pracy określonej w
umowie o pracę (art. 42 § 4 KP) wymaga bowiem ścisłej wykładni ustawowych
gwarancji prawnych dla pracownika kierowanego do innej pracy niż określona w
umowie o pracę.
Uwzględnienie tego aksjologicznie zarysowanego aspektu prawnego szcze-
gólnego uprawnienia pracodawcy z art. 42 § 4 KP przy analizie stanu faktycznego
będącego podłożem rozpoznawanej kasacji prowadzi, w ocenie Sądu Najwyższego, do
wniosku, że pozwany pracodawca, powierzając - w okresie biegnącego wypowiedzenia
zmieniającego - powódce, legitymującej się kwalifikacjami technika chemika, nie
wymagającej żadnych kwalifikacji pracę sprzątaczki - w sposób oczywisty pogwałcił
ustawowe zobowiązanie do uwzględnienia posiadanych przez nią kwalifikacji. Pojęcie
kwalifikacji określone w treści normy szczególnej art. 42 § 4 KP musi uwzględniać ścisłe
jego rozumienie, co przekreśla legalność jednostronnego powierzenia pracownikowi
wykwalifikowanemu (bez jego zgody) pracy nie wymagającej żadnych kwalifikacji.
Odmienne przekonanie wyrażone w zakwestionowanym kasacją orzeczeniu stanowiło
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię szczególnej regulacji
normatywnej zawartej w treści art. 42 § 4 KP. Taka wykładnia jest niedopuszczalna,
ponieważ odnosi się do przepisu szczególnego, który ponadto w swej treści jest
jednoznaczny. W konsekwencji powódka, pozostając w gotowości do wykonywania
dotychczasowej pracy, trafnie zakwestionowała legalność powierzenia jej w okresie
wypowiedzenia zmieniającego niewykwalifikowanej pracy sprzątaczki. Takie
zachowanie się powódki, która zgodnie z prawem egzekwowała wypełnienie gwarancji
realizowanego stosunku pracy, w żadnym razie nie stanowiło ciężkiego naruszenia jej
pracowniczych powinności, przez co pracodawca, rozwiązując z nią umowę o pracę bez
wypowiedzenia, w sposób oczywisty naruszył dyspozycje art. 52 § 1 KP. Konsekwencją
takiego stanowiska jest uznanie kasacyjnego zarzutu naruszenia przepisów art. 42 § 4
KP w związku z art. 52 § 1 pkt 1 KP przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie.
Równocześnie brak sprecyzowanego wniosku kasacji, w której skarżąca do-
magała się jedynie uchylenia zaskarżonego wyroku Sądu Wojewódzkiego oraz poprze-
dzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji, bez wskazania kierunku merytorycznego
orzeczenia lub wyboru żądania według alternatywy określonej w art. 56 KP,
spowodował wydanie przez Sąd Najwyższy z mocy art. 393
13
§ 1 KPC orzeczenia
kasatoryjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd drugiej
instancji.
========================================