Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 sierpnia 1997 r.
I PKN 216/97
Po wejściu w życie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o zmianie ustawy -
Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 113, poz. 547) radca
prawny miał prawo do dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zastępstwa sądo-
wego, określonego w art. 22 ust. 3 ustawy o radcach prawnych, jeżeli zakładowy
układ zbiorowy pracy nie zawierał w tym zakresie korzystniejszych dla niego
postanowień.
Przewodniczący Prezes SN: Jan Wasilewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Maria Mańkowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 1997 r. sprawy z powództwa
Jerzego B. przeciwko [...] Zakładom Przemysłu Bawełnianego "Z." w Z. o wyna-
grodzenie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 13 marca 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Zambrowie z dnia 29 listopada 1996 r. [...] i przekazał sprawę temu Sądowi Rejono-
wemu do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Jerzy B. w pozwie z dnia 11 października 1996 r. wniósł o zasądzenie od [...]
Zakładów Przemysłu Bawełnianego "Z." w Z. kwoty 5301 zł wraz z ustawowymi odset-
kami, jako wynagrodzenia należnego mu z tytułu zastępstwa w postępowaniu sądowym,
na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 sierpnia 1992
r. w sprawie dodatkowego wynagrodzenia radców prawnych (Dz.U. Nr 64, poz. 326).
Pozwane Zakłady wniosły o oddalenie powództwa podając, że powód zatrudniony
był na podstawie umowy o pracę, określającej wynagrodzenie na warunkach
przewidzianych w porozumieniu w sprawie zakładowego systemu wynagradzania, które
- 2 -
to porozumienie nie przewidywało dodatkowego wynagrodzenia dla radców prawnych.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Zambrowie wyrokiem z dnia 29 listopada 1996 r.
oddalił powództwo. Sąd ustalił, że powód był zatrudniony w [...] Zakładach Przemysłu
Bawełnianego "Z." w Z. od dnia 20 lutego 1991 r. do dnia 17 grudnia 1994 r. na sta-
nowisku radcy prawnego. Wszystkie umowy o pracę zawierane z powodem na czas
określony stwierdzały, że wynagrodzenie będzie płatne w sposób i na warunkach
przewidzianych w porozumieniu w sprawie zakładowego systemu wynagradzania.
W okresie od dnia 26 marca 1992 r. do dnia 25 lipca 1994 r. powód był pełno-
mocnikiem w 18 sprawach z powództwa pozwanych Zakładów. W sprawach tych zostały
zasądzone koszty zastępstwa procesowego.
Sąd Rejonowy stwierdził, że w okresie zatrudnienia powoda w [...] Zakładach
Przemysłu Bawełnianego "Z." w Z. obowiązywała ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. o
zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania (jednolity tekst: Dz.U. z
1990 r. Nr 69, poz. 407). Powołując się na nią Sąd przyjął, że uprawnienie radców
prawnych do wynagrodzenia z tytułu zastępstwa sądowego w zakładach pracy, w
których zawarto porozumienie, zależy wyłącznie od treści takiego porozumienia. Sta-
nowisko swoje Sąd poparł odwołaniem się do treści uchwały składu siedmiu sędziów SN
z dnia 21 listopada 1988 r., III PZP 35/88 (OSNCP 1989 z. 4 poz. 50). Sąd Rejonowy
oddalił powództwo, bowiem porozumienie z 21 grudnia 1990 r. - w sprawie wprowa-
dzenia zakładowego systemu wynagradzania - obowiązujące w pozwanych Zakładach
nie przewidywało dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa
sądowego.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyrokiem
z dnia 13 marca 1997 r. oddalił apelację strony powodowej. Potwierdzając ustalenia
Sądu Rejonowego co do obowiązywania ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach
tworzenia zakładowych systemów wynagradzania w okresie, w którym powód był
zatrudniony w pozwanych Zakładach oraz fakt, iż na tej podstawie zawarto
porozumienie w sprawie zakładowego systemu wynagradzania z dnia 21 grudnia 1990 r.
- nie przewidujące dodatkowego wynagrodzenia dla radcy prawnego z tytułu zastępstwa
procesowego, Sąd Wojewódzki uznał, że istota sporu sprowadza się do tego, czy radcy
prawnemu przysługuje dodatkowe wynagrodzenie wówczas, gdy nie zostało ono
przewidziane w porozumieniu o zakładowym systemie wynagradzania. Sąd przyjął, iż
- 3 -
ustawa o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania jest ustawą
szczególną w stosunku do innych, a w tym i do ustawy o radcach prawnych, w związku z
czym to ona określa warunki wynagradzania za pracę w danym zakładzie. Po
wyprowadzeniu takich wniosków Sąd Wojewódzki podzielił stanowisko Sądu
Rejonowego, że uprawnienie radcy prawnego do wynagrodzenia z tytułu zastępstwa
sądowego zależy wyłącznie od treści porozumienia płacowego obowiązującego w
zakładzie pracy.
Powód zaskarżył powyższy wyrok kasacją z dnia 18 kwietnia 1997 r., zarzucając
naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zasto-
sowanie. W uzasadnieniu kasacji powód kwestionował stanowisko Sądów, iż ustawa o
radcach prawnych jest ustawą ogólną w stosunku do ustawy o zasadach tworzenia
zakładowych systemów wynagradzania. Ponadto składający kasację zarzuca Sądowi I
jak i II instancji, że nie zapoznał się i w związku z tym nie brał pod uwagę zakresu
czynności powoda jako radcy prawnego, oraz że nie ustosunkował się do odpowiedzi na
pozew. Skarżący zarzucił w szczególności naruszenie art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca
1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. Nr 19, poz. 145 ze zm.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pogląd prawny wyrażony przez Sądy orzekające w sprawie był uzasadniony w
okresie obowiązywania ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach tworzenia zakła-
dowych systemów wynagradzania. Ustawa te jednakże utraciła moc z dniem 29
października 1994 r. na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 1 i art. 20 ustawy z dnia 29 września
1994 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 113,
poz. 547). Wprawdzie według art. 5 ust. 1 pkt 2 tej ustawy obowiązujące w zakładzie
pracy zakładowe systemy wynagradzania przekształciły się z mocy prawa w zakładowe
układy zbiorowe pracy, jednakże po wejściu w życie wymienionej ustawy obowiązują
inne reguły co do regulacji wynagradzania pracowników w układach zbiorowych pracy.
Wprowadzone w art. 1 ustawy zmieniającej Kodeks pracy unormowania Działu XI
Kodeksu pracy o układach zbiorowych pracy zawierają w art. 241 przepis, iż
postanowienia układu nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż ustawowe
przepisy prawa pracy lub przepisy wydane na ich podstawie. To unormowanie miało
- 4 -
również zastosowanie do zakładowych układów zbiorowych pracy, których
postanowienia z mocy art. 241
26
KP nie mogły być mniej korzystne dla pracowników niż
postanowienia układu ponadzakładowego.
W uwzględnieniu tych przepisów radca prawny miał prawo do dodatkowego
wynagrodzenia określonego w art. 22 ust. 3 ustawy o radcach prawnych w wysokości
wskazanej w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 sierpnia 1992 r.
w sprawie dodatkowego wynagrodzenia radców prawnych (Dz.U. Nr 64, poz. 326), jeżeli
zakładowy układ zbiorowy pracy nie zawierał w tym zakresie korzystniejszych dla niego
postanowień.
W sprawie rozpoznawanej powstał zatem problem czy należności, których powód
dochodzi, stały się wymagalne w okresie obowiązywania ustawy o zasadach tworzenia
zakładowych systemów wynagradzania, czy też już pod rządem Kodeksu pracy w
brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 1994 r.
Ze względu na charakter dochodzonych roszczeń, ich wymagalność nie jest
zależna od istnienia bądź rozwiązania stosunku pracy. O tym, kiedy te roszczenia stają
się wymagalne, decydują zdarzenia wymienione w powołanym rozporządzeniu Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej. Od ustaleń w tej mierze zależy ocena, czy powództwo i w
jakim ewentualnie zakresie było uzasadnione.
Orzekające w sprawie Sądy nie poczyniły w tym zakresie niezbędnych ustaleń,
ograniczając rozważania o zasadności roszczeń powoda wyłącznie na podstawie
przepisów ustawy o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania. Za-
łączone zaś w sprawie dokumenty (wyroki, nakazy zapłaty) pozwalają przyjąć, iż
niewyjaśnienie sprawy w zakresie koniecznym do jej prawidłowego rozstrzygnięcia,
mogło doprowadzić do wydania wyroków naruszających art. 22 ust. 3 ustawy o radcach
prawnych.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
13
§ 2 KPC uchylił zas-
karżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego i sprawę przekazał temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
========================================