Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 września 1997 r.
I PKN 287/97
Nie stanowi działania bezprawnego w rozumieniu art. 24 § 1 KC podanie
w piśmie do zarządu zakładowej organizacji związkowej (art. 38 KP), jako przy-
czyny zamierzonego wypowiedzenia umowy o pracę, zachowania pracownika
ocenionego jako naruszające obowiązki pracownicze, czy też wskazanie jego
nieprzydatności do pracy na zajmowanym stanowisku, bez względu na to czy
oceny i stwierdzenia sformułowane przez pracodawcę odpowiadają rzeczy-
wistości.
Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz,
Walerian Sanetra (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 września 1997 r. sprawy z powódz-
twa Jerzego B. przeciwko Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej
Spółce z o.o. w M. - Bogdanowi W. o ochronę dóbr osobistych i zapłatę, na skutek
kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Poznaniu z dnia 13 lutego 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powód Jerzy B. wniósł kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z
dnia 13 lutego 1997 r. [...], którym Sąd ten uchylił wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 23 sierpnia 1996 r. [...], w
części obejmującej ocenę powoda w piśmie pozwanego (Przedsiębiorstwo Gospo-
darki Komunalnej i Mieszkaniowej Spółki z o.o. w M.) skierowanym do Okręgowej
Izby Radców Prawnych w Z.G. w zakresie ochrony dóbr osobistych powoda oraz
zapłaty i w tej części przekazał sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania, w pozostałej zaś części oddalił rewizję powoda. Powód w kasacji zas-
karżył wyrok Sądu Apelacyjnego w części oddalającej jego rewizję zarzucając mu w
szczególności naruszenie art. 23 i 24 KC.
2
W pozwie z dnia 1 grudnia 1995 r. skierowanym do Sądu Wojewódzkiego-
Wydział Cywilny w Gorzowie Wielkopolskim Jerzy B., powołując się na art. 24 KC,
domagał się zasądzenia od pozwanego Bogdana W. kwoty 15.000 zł na swoją rzecz
oraz kwoty 7.000 zł z ustawowymi odsetkami na rzecz Polskiego Czerwonego Krzyż-
a-Oddział w S. Nadto domagał się od strony pozwanej usunięcia skutków naruszenia
dóbr osobistych przez umieszczenie pisma przepraszającego powoda na tablicy
ogłoszeń Urzędu Miasta i Gminy w M. oraz stosownej wzmianki w prasie lokalnej i
ogólnopolskiej.
Ostatecznie powództwo Jerzego B. w pierwszej instancji było rozpoznawane
przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze, któ-
ry jako stronę pozwaną w wyroku wskazał Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej
i Mieszkaniowej, sp. z o.o. w M. - Bogdan W. Sąd ten ustalił, że powód był zatrudnio-
ny w Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej sp. z o.o. na czas
nie określony (w połowie wymiaru czasu pracy), od dnia 2 stycznia 1992 r., na stano-
wisku radcy prawnego. Pismem z dnia 6 maja 1995 r. zarząd pozwanej spółki zawia-
domił zakładową organizację związkową o zamiarze wypowiedzenia powodowi umo-
wy o pracę w ustawowym terminie oraz podał w nim przyczyny uzasadniające wypo-
wiedzenie umowy o pracę. Informację o dokonaniu wypowiedzenia umowy o pracę
wraz z podaniem przyczyn, które je uzasadniały zarząd spółki przekazał w piśmie z
dnia 18 czerwca 1995 r. Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Z.G. Oceniając za-
sadność roszczenia powoda Sąd pierwszej instancji wywiódł, że z mocy art. 120 KP.
wyłączona jest odpowiedzialność pozwanego Bogdana W. jako działającego w ra-
mach obowiązków należących do pracodawcy (Przedsiębiorstwa Gospodarki Komu-
nalnej i Mieszkaniowej). Powiadomienie zakładowej organizacji związkowej było obo-
wiązkiem pracodawcy, a przy tym w obu pismach (skierowanych do organizacji
związkowej i do OIRP) strona pozwana nie wykroczyła poza sprawy zawodowe,
związane ze stosunkiem pracy. Takie sformułowania jak: "jest pracownikiem docho-
dzącym co na stanowisku Radcy Prawnego jest cechą negatywną", "prowadzone
przez Radcę Prawnego sprawy roszczeniowe (...) nie wykazują cech prawidłowego
toku postępowania", "notorycznie występują niedociągnięcia oraz poprawki w skła-
daniu dokumentów do organów sądowych", "na wielokrotnie zwracane uwagi... Za-
rząd nie otrzymywał należytych informacji", zawarte w zawiadomieniu organizacji
związkowej o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę, nie naruszały, zdaniem Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, dóbr osobistych powoda w rozumieniu art. 24 KC.
3
Działanie strony pozwanej mieściło się bowiem w ramach porządku prawnego.
Poglądy Sądu pierwszej instancji ,w zakresie w jakim dotyczyły one pisma
skierowanego do organizacji związkowej, podzielone zostały przez Sąd Apelacyjny.
W szczególności, według tego Sądu, z ustaleń poczynionych w toku postępowania
wynika, że zawiadamiając organizację związkową o zamiarze wypowiedzenia umowy
o pracę powodowi i wskazując przyczyny uzasadniające rozwiązanie z nim umowy o
pracę strona pozwana i występujący w jej imieniu Bogdan W. wykonali ustawowy
obowiązek wynikający z art. 38 KP. Przyczyny podane w piśmie skierowanym do
organizacji związkowej dotyczą uchybień w wykonywaniu obowiązków pracowni-
czych przez powoda i mają na celu wykazanie braku jego przydatności do pracy u
strony pozwanej. Stąd też wskazanie konkretnych przyczyn wypowiedzenia umowy o
pracę wynikało z obowiązku pracodawcy (art. 38 § 1 KP) i stanowiło działanie w ra-
mach porządku prawnego. Nie było przy tym rzeczą Sądu pierwszej instancji dokony-
wanie oceny na ile przyczyny te są rzeczywiste i faktycznie uzasadniają wypowiedze-
nie umowy o pracę.
Powód w kasacji nie podzielił tych ocen, podnosząc w szczególności, że dzia-
łania pracodawcy przekroczyły granice obowiązującego porządku prawnego, że bez
wyjaśnienia, czy postawione mu zarzuty są prawdziwe nie można zaakceptować
tezy, że pracodawca działał w granicach prawa oraz, że nie doszło do naruszenia art.
23 i 24 KC.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty kasacji nie są trafne. W myśl art. 24 § 1 KC ten, czyje dobro osobiste
zostaje zagrożone (naruszone) cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego
działania (dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia), pod
warunkiem, że działanie to jest bezprawne. W szczególności o bezprawności działa-
nia godzącego w dobro osobiste nie można mówić, gdy zachowanie to mieści się w
ramach porządku prawnego. Wypowiedzenie umowy o pracę jest szczególnym
uprawnieniem (tzn. prawem do kształtowania) i w związku z tym nie ma podstaw
(poza przypadkami przekroczenia ram uprawnienia lub jego nadużycia), do twierdze-
nia, że korzystanie z niego jest działaniem bezprawnym. Wypowiadając umowę o
pracę zawartą na czas nie określony pracodawca ma obowiązek zachowania okreś-
lonego trybu postępowania, w tym w szczególności, zgodnie z art.38 § 1 KP, ciąży na
4
nim powinność podania na piśmie zarządowi zakładowej organizacji związkowej
przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę. Z istoty tej regulacji prawnej
wynika, że zakres i charakter przyczyn podawanych organizacji związkowej wyzna-
czone są przez pojęcie uzasadnienia wypowiedzenia. Są to przyczyny, które mogą
być uznane (między innymi w świetle dotychczasowego orzecznictwa) za uzasadnia-
jące dokonanie wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi. Ważne jest, by mieś-
ciły się one w kręgu takich przyczyny, które w sensie obiektywnym mogą i mają na
celu wykazanie, że wypowiedzenie jest uzasadnione. Zasadniczo bez znaczenia jest
natomiast subiektywna intencja pracodawcy, jak również występowanie błędu po
jego stronie co do tego, czy podane przez niego przyczyny w konkretnym przypadku
rzeczywiście wystąpiły. Oznacza to, że o naruszeniu dóbr osobistych pracownika w
rozumieniu art. 24 KC. można by mówić w przypadku, gdyby w piśmie skierowanym
do organizacji związkowej wskazano przyczyny, które nie mają związku ze stosun-
kiem pracy, wykonywaniem pracy określonego rodzaju w ramach tego stosunku, czy
ogólniej, przyczyn, które z góry nie mogłyby być brane pod uwagę w ramach oceny,
czy w danym przypadku wypowiedzenie umowy o pracę jest uzasadnione, a jedno-
cześnie godziłoby to w dobra osobiste pracownika. W razie bezprawnego naruszenia
dóbr osobistych, brak winy sprawcy naruszenia nie wyłącza ochrony przewidzianej w
art. 24 KC, podobnie jak nawet stwierdzenie nagannego, subiektywnego nastawienia
pracodawcy, czy też nierzetelnego, zbyt niekorzystnego dla pracownika oceniania
przez niego jego pracy (sposobu wykonywania obowiązków, przydatności zawodowej
czy naruszenia powinności pracowniczych) nie stanowi podstawy do domagania się
ochrony na podstawie art. 24 KC, jeżeli zachowaniu temu nie można jednocześnie
postawić zarzutu bezprawności. O bezprawności tej w przypadku wypowiedzenia
umowy o pracę rozstrzyga to, czy wskazywane przyczyny w sensie obiektywnym,
mogą stanowić podstawę(samodzielną lub łącznie z innymi powodami) uznania wy-
powiedzenia za uzasadnione. Stąd też wymaganie, by w procesie o naruszenie dóbr
osobistych - tak jak chce tego powód - sąd prowadził postępowanie dowodowe, czy
zasadne są zarzuty postawione pracownikowi w piśmie do organizacji związkowej,
stanowiące w zamiarze pracodawcy przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, jeżeli
są to zarzuty, które niejako w zwykłym porządku rzeczy - jeżeli są prawdziwe - służą
w sposób skuteczny dla wykazania, iż wypowiedzenie umowy o pracę jest uzasad-
nione, nie znajduje oparcia w obowiązującym prawie. Bezprawność bowiem w przeci-
wieństwie do winy jest kategorią obiektywną i wobec tego istnieje niezależnie od błę-
5
dów i stopnia ich zawinienia jakie mogą być przypisane określonemu podmiotowi.
W ocenie Sądu Najwyższego, Sąd Apelacyjny zajął trafne stanowisko w kwes-
tii braku bezprawności zachowania się strony pozwanej, która miała obowiązek
skonkretyzowania przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę i uczyniła to wskazując
na okoliczności dotyczące wyłącznie tych aspektów zachowania się i cech powoda,
które ściśle i bezpośrednio łączyły się z jego pracą oraz jego przydatnością do wyko-
nywania zadań, której z uwagi na cel nawiązanego stosunku pracy pracodawca
słusznie od niego mógł oczekiwać.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================