Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 listopada 1997 r.
I PKN 351/97
1. W przypadku zwolnień grupowych, do członków komisji rewizyjnych
zakładowych organizacji związkowych nie stosuje się przepisów o szczególnej
ochronie trwałości stosunku pracy (art. 5 ust. 1 w związku z art. 1 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracowni-
kami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw, Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.).
2. Jednostronne czynności prawne pracodawcy zmierzające do rozwiązania
umowy o pracę mogą być podważone jedynie w drodze odpowiedniego po-
wództwa i nie mogą być uznane za nieważne na podstawie art. 58 KC, gdyż
byłoby to sprzeczne z zasadami prawa pracy (art. 300 KP).
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef
Iwulski (sprawozdawca), Maria Mańkowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 1997 r. sprawy z po-
wództwa Grażyny P. i Roberta W. przeciwko Rejonowemu Urzędowi Pracy w J. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powodów od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 30 kwietnia 1997 r.
[...]
o d d a l i ł kasację i odstąpił od obciążania powodów kosztami postępowa-
nia kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powodowie Grażyna P. i Robert W. wnieśli o uznanie bezskuteczności wy-
powiedzenia im warunków pracy i płacy dokonanego przez pozwany Rejonowy
Urząd Pracy w J.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Jarocinie wyrokiem z dnia 31 stycznia 1997 r. [...]
oddalił powództwa. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka Grażyna P. była zatrudniona
- 2 -
w pozwanym Urzędzie od sierpnia 1993 r. na podstawie umowy o pracę na czas nie
określony na stanowisku starszego referenta d/s obsługi bezrobotnych i była
członkiem komisji rewizyjnej NSZZ "Solidarność". Powód Robert W. był natomiast
zatrudniony od października 1994 r., również na podstawie umowy na czas nie
określony na stanowisku referenta w dziale pośrednictwa i poradnictwa. Był także
członkiem komisji rewizyjnej NSZZ "Solidarność". Na początku 1996 r. kierownik
strony pozwanej postanowił dokonać redukcji etatów zgodnie z przyznanymi środ-
kami finansowymi. W dniu 20 maja 1996 r. przedłożył związkowi zawodowemu re-
gulamin zwolnień oraz listę osób, z którymi planował rozwiązanie umowy o pracę lub
wypowiedzenie warunków pracy czy płacy. W dniu 17 czerwca 1996 r. Dyrektor
Wojewódzkiego Urzędu Pracy w K. zatwierdził projekt zmian strukturalnych strony
pozwanej, polegających między innymi na likwidacji działu organizacji. W dniu 18
czerwca 1996 r. powodowie otrzymali wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Nie
przyjęli proponowanych warunków, wobec czego umowy o pracę uległy rozwiązaniu
z upływem okresu wypowiedzenia. Sąd Rejonowy ocenił, że strona pozwana doko-
nała grupowych zwolnień, gdyż jednorazowo wypowiedziała umowy o pracę lub wa-
runki pracy i płacy sześciu pracownikom na trzydziestu zatrudnionych. Przyczyną
zmniejszenia zatrudnienia było ograniczenie posiadanych środków finansowych.
Strona pozwana wydała regulamin zwolnień i o zamiarze ich dokonania zawiadomiła
związek zawodowy. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy powodom było dopusz-
czalne w świetle art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Zdaniem Sądu Rejo-
nowego strona pozwana wykazała, że na skutek przekształceń strukturalnych doszło
do likwidacji w całości jednego działu oraz kumulacji czynności niektórych z po-
zostałych pracowników. Sąd uznał, że nie było możliwe dalsze zatrudnianie powo-
dów na dotychczasowych stanowiskach, co uzasadniało dokonanie im wypowiedzeń
zmieniających. Sytuacja rodzinna i osobista powodów nie jest na tyle trudna, aby
mogła skutkować przywrócenie ich do pracy na poprzednich warunkach.
Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Kaliszu oddalił apelację powodów. Sąd Wojewódzki przyjął,
że w pozwanym Urzędzie nastąpiła likwidacja co najmniej trzech etatów. Likwidacja
ta nie dotyczyła stanowisk zajmowanych przez powodów i dlatego dokonano im
wypowiedzeń zmieniających. Przekształcenia u strony pozwanej dotyczyły działu
- 3 -
organizacyjnego, który został zlikwidowany oraz działu pośrednictwa i poradnictwa,
w którym skumulowano czynności poszczególnych pracowników. Reorganizacja
miała charakter rzeczywisty. W dziale pośrednictwa i poradnictwa zlikwidowano dwa
etaty, a pozostawione stanowiska sprzątaczki i dozorcy zaproponowano powodom.
Według Sądu drugiej instancji wypowiedzenia zmieniające dokonane powodom nie
naruszają prawa. Oceny tej nie zmienia zatrudnianie przez stronę pozwaną pracow-
ników w ramach prac interwencyjnych, gdyż ich wynagrodzenia nie obciążają fun-
duszu płac.
Wyrok ten zaskarżyli kasacją powodowie. Zarzucili naruszenie art. 6 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) w związku z art. 58 § 1 KC i art. 300 KP
przez wypowiedzenie powodom, członkom komisji rewizyjnej NSZZ "Solidarność",
warunków pracy w celu obejścia przepisów o szczególnej ochronie trwałości stosun-
ków pracy pracowników pełniących funkcje związkowe. Zdaniem powodów nie jest
zasadny wniosek, że celem zmian organizacyjnych strony pozwanej było zmniejsze-
nie stanowisk pracy w dziale pośrednictwa i poradnictwa, skoro zamiast powodów
prace w tym dziale wykonują osoby zatrudniane w ramach prac interwencyjnych.
Zdaniem powodów, reorganizacja działu pośrednictwa i poradnictwa była reorgani-
zacją pozorną, a jej celem było ominięcie przepisów o szczególnej ochronie trwało-
ści stosunków pracy powodów. Według powodów, wypowiedzenie warunków pracy
było względem nich nieważne w rozumieniu art. 58 KC, jako czynność zmierzająca
do obejścia prawa.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów postępo-
wania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie zarzuca zaskarżonemu wyrokowi naruszenia prawa proceso-
wego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 393
1
pkt 2 KPC). Sąd
Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach kasacji (art. 393
11
KPC). Jest więc zwią-
zany wskazanymi w kasacji podstawami, co przy braku zarzutu naruszenia prawa
- 4 -
procesowego oznacza, że Sąd Najwyższy związany jest stanem faktycznym sprawy
przyjętym przez Sądy obu instancji jako podstawa rozstrzygnięcia. Sądy przyjęły, że
u strony pozwanej doszło do reorganizacji, w wyniku której zlikwidowano jeden z
działów, a w drugim dziale, w którym zatrudnieni byli powodowie, nastąpiła reorgani-
zacja polegająca na skumulowaniu czynności poszczególnych pracowników w spo-
sób prowadzący do likwidacji stanowisk pracy powodów. Są to elementy ustaleń
faktycznych sprawy, którymi Sąd Najwyższy jest związany przy braku zarzutu naru-
szenia prawa procesowego. Wobec tego zarzut naruszenia prawa materialnego
podniesiony w kasacji nie może być uznany za usprawiedliwiony. W płaszczyźnie
zastosowania przepisów ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy nie doszło do naruszenia przez Sądy obu instancji, w wyniku błędnej wykładni
jej przepisów art. 1 czy art. 6. Przepis art. 6 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. nie był
względem powodów przez Sądy zastosowany, gdyż nie dotyczy on w ogóle człon-
ków komisji rewizyjnych zakładowych organizacji związkowych. Wobec tego w przy-
padku tzw. zwolnień grupowych (przy spełnieniu przesłanek art. 1 tej ustawy) do
członków komisji rewizyjnych zakładowych organizacji związkowych w ogóle nie sto-
suje się przepisów o szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy (art. 5 ust. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.).
Skoro Sądy prawidłowo przyjęły, że u strony pozwanej doszło do realizacji
procedury grupowych zwolnień w trybie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., co było
uzasadnione przeprowadzanymi zmianami organizacyjnymi podejmowanymi ze
względów ekonomicznych, to nie można przyjąć, aby postępowanie to miało na celu
obejście ustawy. Konstrukcja naruszenia przez Sądy przepisu art. 58 § 1 KC w
związku z art. 300 KP jest w ogóle niemożliwa do przyjęcia, gdyż przepis ten dotyczy
czynności prawnych (oświadczeń woli) i nie może być zastosowany do szczególnego
trybu postępowania związanego z przeprowadzeniem tzw. grupowych zwolnień.
Wskazana w kasacji konstrukcja obejścia prawa teoretycznie mogłaby zostać
odniesiona do samych wypowiedzeń warunków pracy dokonanych powodom.
Jednakże jest to także niemożliwe, gdyż w prawie pracy nie istnieje konstrukcja
bezwzględnej nieważności czynności prawnych zmierzających do rozwiązania
umowy o pracę. Czynności prawne dotyczące rozwiązania umowy o pracę mogą być
- 5 -
jedynie podważone w drodze odpowiedniego powództwa (o uznanie wypowiedzenia
za bezskuteczne, o przywrócenie do pracy - por. np. wyrok z dnia 7 marca 1997 r., I
PKN 33/97, OSNAPiUS 1997 nr 22 poz. 431). Przepis art. 58 § 1 KC nie może
wobec tego być stosowany do wypowiedzenia umowy o pracę, gdyż byłoby to
sprzeczne z zasadami prawa pracy (art. 300 KP).
Wobec tego należało uznać, że kasacja nie powoływała się na usprawiedli-
wioną podstawę i podlegała oddaleniu na podstawie art. 393
12
KPC. O kosztach
postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 KPC.
========================================