Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 listopada 1997 r.
I PKN 375/97
Przepis art. 6 KC określa reguły dowodzenia, tj. przedmiot dowodu
oraz osobę, na której spoczywa ciężar udowodnienia faktów mających istotne
znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie stanowi natomiast samodzielnej
podstawy prawnej rozstrzygnięcia, wobec czego powołanie go w kasacji opar-
tej na zarzucie naruszenia prawa materialnego (art. 393
1
pkt 1 KPC) - bez wska-
zania przepisów tego prawa, z których wynika dochodzone roszczenie - jest
niewystarczające.
Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jadwiga
Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 1997 r. sprawy z po-
wództwa Andrzeja M. przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu Komunikacyjnemu w
Ś. o odprawę i odszkodowanie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyj-
nego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 19 marca 1997 r.
[...]
1. o d d a l i ł kasację.
2. nie obciążył powoda kosztami postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 19 grudnia 1996 r. Sąd Wojewódzki we Wrocławiu oddalił
powództwo Andrzeja M. przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu Komunikacyjnemu
w Ś. o zapłatę: 1. odprawy z związku z przejściem na rentę inwalidzką w kwocie
1.620,00 zł, 2. odszkodowania z tytułu utraty zarobków w czasie od 1 lutego do 15
kwietnia 1993 r. w kwocie 1.350,00 zł, 3. odszkodowania z tytułu różnicy między
rentą inwalidzką a zarobkami, które uzyskałby, gdyby pracował w okresie od 15
kwietnia 1993 r. do 31 lipca 1994 r., w kwocie 1.674,00 zł oraz 3. odszkodowania z
- 2 -
tytułu utraty zdolności do wykonywania zawodu kierowcy w kwocie 6.480,00 zł.
Łącznie powód żądał zasądzenia kwoty 11.124,00 zł.
Sąd Wojewódzki ustalił, że od 20 października 1989 r. do 22 października
1992 r., to jest w czasie, gdy powód był zatrudniony w pozwanym Przedsiębiorstwie
w charakterze kierowcy, nastąpił u niego ubytek słuchu [...]. Jednak między tym
schorzeniem a wykonywaną przez powoda pracą kierowcy samochodu ciężarowego
nie zachodzi bezpośredni związek przyczynowy. Wynika to z opinii biegłego laryn-
gologa Bożeny Z. oraz z orzeczeń Ośrodka Medycyny Pracy w W. z 31 marca 1993
r. i Instytutu Medycyny Pracy w Ł. z 18 marca 1994 r. Schorzenie powoda ma cha-
rakter samoistny i z dużym prawdopodobieństwem jest związane z procesem starze-
nia się organizmu. Tezę tę potwierdzają wyniki badań natężenia czynników szkodli-
wych dla zdrowia w środowisku pracy, które nie wykazały przekroczenia normy do-
puszczalnego natężenia hałasu. Gdy chodzi o odprawę rentową, to - zdaniem Sądu
Wojewódzkiego - nie ma podstaw do jej zasądzenia, gdyż stosunek pracy powoda
zakończył się z dniem 31 stycznia 1993 r., natomiast inwalidztwo powoda istnieje od
marca 1993 r. Co się zaś tyczy odszkodowania z tytułu zwolnienia powoda z pracy z
dniem 31 stycznia 1993 r. i nieuzyskiwania przez niego zarobków po tej dacie, Sąd
Wojewódzki stwierdził, że fakt zwolnienia powoda z pracy wyklucza możliwość po-
woływania się na utratę zarobków.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, rozpoznając apelację powoda złożoną od wy-
roku Sądu Wojewódzkiego, wyrokiem z dnia 19 marca 1997 r. oddalił ją.
Sąd Apelacyjny podniósł, że zasadnicze znaczenie w sprawie ma kwestia, czy
warunki pracy istniejące w pozwanym Przedsiębiorstwie na stanowiskach zajmowa-
nych przez powoda spowodowały jego niedosłuch i niemożliwość dalszego wykony-
wania pracy kierowcy. W ocenie Sądu Apelacyjnego prawidłowej odpowiedzi na po-
wyższe pytanie udzielił Sąd Wojewódzki, który przeprowadził obszerne postępowa-
nie dowodowe i uznał, że nie ma związku przyczynowego miedzy stwierdzonym nie-
dosłuchem a wykonywaną przez powoda pracą. Sąd Apelacyjny odniósł się również
do dowodów złożonych przez powoda, wskazujących na możliwość istnienia związku
przyczynowego między upośledzeniem słuchu a pracą w hałasie i podkreślił, że
wnioski zawarte w tych dowodach nie są stanowcze. Mówią one bowiem o tym, że
zmiany w narządzie słuchu powoda mogą być "najprawdopodobniej" wynikiem pracy
- 3 -
w hałasie, podczas gdy z dowodów dotyczących warunków pracy powoda wynika, że
praca kierowcy nie odbywała się w nadmiernym hałasie.
Gdy chodzi o rozstrzygnięcie Sądu Wojewódzkiego w przedmiocie pozosta-
łych roszczeń, Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę na to, że w apelacji powód nie kwes-
tionował orzeczenia w części dotyczącej odprawy rentowej, niemniej oddalenie rosz-
czenia o odprawę jest zgodne z art. 41 Zakładowego systemu wynagradzania MPK
w Ś. z dnia 26 czerwca 1992 r. (rozdział X pt. "Świadczenia płacowe wynikające ze
stosunku pracy"), który ogranicza krąg osób uprawnionych do odprawy pieniężnej do
osób przechodzących na emeryturę lub rentę. Nie obejmuje natomiast osób odcho-
dzących z pracy z innych przyczyn. Co się zaś tyczy odszkodowania z tytułu rozwią-
zania umowy o pracę, to powyższe roszczenie mogłoby być dochodzone w terminie
określonym w art. 264 § 1 KP. Tymczasem we wcześniejszym sporze związanym z
wypowiedzeniem powodowi umowy o pracę powód cofnął pozew, wobec czego
wniesienie obecnie pozwu po upływie dwóch lat jest bezskuteczne.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego złożył powód kasację opartą na zarzutach na-
ruszenia prawa materialnego - art. 6 KC oraz naruszenia prawa procesowego, pole-
gającego na wadliwej ocenie mocy i wiarygodności dowodów - sprzecznej z art. 232 i
233 KPC i przytaczając powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i
uwzględnienie powództwa w całości.
Powód podniósł, że pogląd Sądu Apelacyjnego, iż jego obowiązkiem było wy-
kazanie w sposób nie budzący wątpliwości wpływu warunków pracy na częściową
utratę słuchu, jest zbyt daleko idący i sprzeczny z powołanymi w kasacji przepisami.
Skarżący podkreślił, że skoro biegli nie mogli wykluczyć wpływu warunków pracy na
jego schorzenie, a z drugiej strony o wpływie innych czynników wypowiadali się jako
o hipotezie, to dowody przedstawione przez powoda mają wartość podobną do tej,
jaką mają dowody złożone przez stronę pozwaną. Pozostaje zaś faktem, że schorze-
nie powoda nie powstało jednorazowo, lecz w wyniku szczególnie uciążliwych wa-
runków pracy na przestrzeni długiego czasu. Wbrew zasadzie kontradyktoryjności
strona pozwana nie przedstawiła dowodu, że inne okoliczności, a nie warunki pracy,
były przyczyną schorzenia. Gdy zaś chodzi o argument, że praca powoda nie odby-
wała się w nadmiernym hałasie, to badania poziomu hałasu odbyły się przy pomocy
sprzętu zmodernizowanego w znacznym stopniu, co nie pozwala wyniku tego bada-
- 4 -
nia uznać za miarodajny. Według powoda "zasada swobodnej oceny dowodów ma
za zadanie umożliwić sądowi, w oparciu o zasady onus probandi i kontradyktoryjno-
ści, dokonanie bardzo szerokiej intelektualnej oceny dowodów, która będzie maksy-
malnie zbliżona do prawdy obiektywnej".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powód zgłosił w pozwie kilka roszczeń ograniczając się do podania jedynie ich
podstawy faktycznej. Jest to dopuszczalne, gdyż art. 187 KPC określający warunki
pozwu nie wymaga, by pozew wskazywał podstawę prawną żądania, tak jak wymaga
dokładnego określenia żądania oraz przytoczenia okoliczności faktycznych
uzasadniających to żądanie (§ 1 pkt 1 i 2). Poza tym powód występował bez pełno-
mocnika. Nie można jednak usprawiedliwić Sądu Wojewódzkiego, który wydał wyrok
z naruszeniem art. 328 § 2 KPC, gdyż w jego uzasadnieniu nie podał podstawy
prawnej wyroku i nie przytoczył przepisów prawa, na mocy których nastąpiło rozs-
trzygnięcie o roszczeniach powoda.
Powyższy błąd powtórzył częściowo Sąd Apelacyjny, gdyż on także nie wy-
jaśnił, jakie przepisy mają zastosowanie w sprawie w odniesieniu do żądania od-
szkodowania z tytułu różnicy między rentą inwalidzką a zarobkami, które powód
otrzymywałby, gdyby pracował oraz w odniesieniu do głównego żądania powoda,
jakim jest żądanie odszkodowania za utratę zdrowia i zdolności wykonywania za-
wodu kierowcy. Wobec tego trzeba stwierdzić, że rozstrzygnięcie o powyższych żą-
daniach nastąpiło z pominięciem jakichkolwiek przepisów materialno-prawnych. Je-
dynie co do roszczenia o jednorazową odprawę w związku z przejściem na rentę
inwalidzką Sąd Apelacyjny wskazał art. 41 obowiązującego w pozwanym Przedsię-
biorstwie zakładowego systemu wynagradzania oraz powołał art. 45 § 1 i art. 47 oraz
art. 264 §1 KP odnosząc się do roszczenia o odszkodowanie z tytułu utraty 2,5 mie-
sięcznych zarobków wskutek rozwiązania stosunku pracy.
W opisanym wyżej stanie rzeczy kasacja, kwestionując przede wszystkim
rozstrzygnięcie o oddaleniu roszczenia o odszkodowanie z tytułu utraty zdrowia i
zdolności do wykonywania pracy kierowcy, nie zarzucała naruszenia przepisów
prawa materialnego, na podstawie których powinno - zdaniem skarżącego - nastąpić
- 5 -
uwzględnienie wymienionego i pozostałych jego żądań. Zarzuciła natomiast naru-
szenie art. 6 KC, który określa reguły dowodzenia oraz art. 232 i 233 KPC, które
dotyczą zakresu postępowania dowodowego i oceny przez sąd mocy i wiarygodności
dowodów.
Przepis art. 6 KC, który ma zastosowanie w sprawach z zakresu prawa pracy
w związku z normą art. 300 KP, stanowi, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na
osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Określa zatem przedmiot dowodu
(fakty) i osobę, na której spoczywa ciężar udowodnienia faktów mających istotne
znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 KPC). Z kolei fakty istotne dla rozs-
trzygnięcia sprawy są przedmiotem ustaleń faktycznych dokonywanych przez sąd, a
te następnie tworzą podstawę wyrokowania. Wyrokowanie zaś - to rozstrzygnięcie
sporu na podstawie dokonanych ustaleń z zastosowaniem prawa materialnego.
W świetle poczynionych uwag i uwzględniając treść art. 6 KC trzeba stwier-
dzić, że do osoby występującej z pozwem należy udowodnienie faktów pozytywnych,
które stanowią podstawę powództwa, gdyż z faktów tych wywodzi ona swoje prawo.
Do przeciwnika natomiast należy wykazanie okoliczności niweczących to prawo lub
uniemożliwiających jego powstanie. Zawarte w kasacji uzasadnienie zarzutu naru-
szenia art. 6 KC sprowadza się do tezy, że Sąd Apelacyjny dopuścił do zachwiania
reguł wynikających z powyższego przepisu, gdyż nałożył na powoda obowiązek
udowodnienia, że tylko i wyłącznie warunki pracy spowodowały częściową utratę
słuchu, podczas gdy lekarze biegli nie mogli wykluczyć wpływu warunków pracy na
schorzenie powoda, a o wpływie innych czynników (np. wieku) wypowiadali się jako o
hipotezie. W związku z tym - w przekonaniu powoda - prawidłowe rozumienie przez
Sąd Apelacyjny art. 6 KC wymagało zobowiązania strony pozwanej "do
przedstawienia należycie udowodnionego zarzutu, który uzasadniałby inną niż wa-
runki pracy przyczynę schorzenia".
Odnosząc się do tej kwestii należy podkreślić, że art. 6 KC nie może być po-
woływany abstrakcyjnie, w oderwaniu od istniejącego stosunku prawnego, charakte-
ryzowanego nie tylko przez elementy faktyczne, ale także elementy prawne. Ustale-
nie zatem podstawy faktycznej i przepisów prawnych, według których powinna nas-
tąpić ocena roszczenia, pozwala dopiero rozstrzygnąć, czy przepis art. 6 KC został
prawidłowo zastosowany, czy też nie. Gdy zaś chodzi o rozpoznawaną sprawę, po-
- 6 -
wołanie w kasacji tylko wymienionego wyżej przepisu było niewystarczające i nie
mogło doprowadzić do oceny trafności zaskarżonego wyroku przede wszystkim z
punktu widzenia przepisów prawa materialnego, gdyż przepisy te nie zostały w ogóle
wskazane w kasacji. Tymczasem art. 393
1
KPC stanowi jednoznacznie i nie czyni
pod tym względem żadnych wyjątków, że kasację można oprzeć na dwóch podsta-
wach: naruszeniu prawa materialnego lub naruszeniu przepisów postępowania.
Oznacza to, że przepisy, których dotyczy zarzut naruszenia ich w sposób przewi-
dziany w art. 393
1
KPC, powinny być konkretnie wskazane. Tego zaś warunku nie
spełnia kasacja w odniesieniu do przepisów prawa materialnego, z których wynika-
łaby zasadność roszczenia powoda. Gdy natomiast chodzi o zarzut naruszenia
przepisów postępowania przez wadliwą ocenę mocy i wiarygodności dowodów doty-
czących warunków pracy powoda, ich wpływu na powstanie u niego ubytku słuchu
oraz przyczyn niezdolności do pracy w charakterze kierowcy, to wobec niepodania w
kasacji przepisów prawa materialnego uzasadniających roszczenia powoda i odpo-
wiedzialność strony pozwanej, a jednocześnie ze względu na brak wyjaśnienia
podstawy prawnej i nieprzytoczenie przepisów prawa w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku, Sąd Najwyższy uznał, że zgłoszony zarzut natury procesowej, jako oder-
wany od stanu prawnego sprawy, stał się bezprzedmiotowy.
Z tych względów i stosownie do art. 393
12
KPC Sąd Najwyższy oddalił kasa-
cję.
========================================