Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 listopada 1997 r.
II UKN 324/97
Prawomocny wyrok sądowy nie stanowi przeszkody do nabycia prawa
do świadczenia emerytalno-rentowego, z ograniczeniem jego wypłaty stosow-
nie do przepisu art. 101 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), o ile
uprzednia odmowa przyznania tego świadczenia była następstwem błędu or-
ganu rentowego lub odwoławczego.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Roman Kuczyński, Maria
Tyszel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Witolda Bryndy,
po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 1997 r. sprawy z wniosku Reginy G. przeciwko
Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o rentę rodzinną, na skutek
kasacji Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 22 sierpnia 1995 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K., decyzją z dnia 5 stycznia
1995 r., odmówił Reginie G., urodzonej 2 lipca 1928 r., prawa do renty rodzinnej po
zmarłym w dniu 13 listopada 1969 r. jej mężu Józefie G.
W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał przepis art. 41 ust. 1 i 2 ustawy
z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników stwierdzając, że
inwalidztwo w III grupie ustalone u wnioskodawczyni orzeczeniem Wojewódzkiej
Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia [...] w K. z dnia 19 lipca 1978
r. powstało po upływie 5 lat od śmierci męża.
Odwołanie wnioskodawczyni od powyższej decyzji, zawierające żądanie
przyznania prawa do renty rodzinnej, oddalił Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
2
czeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z dnia 22 sierpnia 1995 r. [...].
Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych specjalistów: psychiatry,
neurologa i internisty. Biegli ci wskazali, że schorzenie rozpoznane u wnioskodaw-
czyni powoduje inwalidztwo III grupy, stwierdzając jednak, iż brak jest podstaw do
przyjęcia, że inwalidztwo to powstało przed 1974 r.
Brak jest uzasadnienia wyroku, ponieważ strony nie zgłosiły wniosku o jego
sporządzenie.
Minister Sprawiedliwości zaskarżył kasacją powyższy wyrok, zarzucając temu
wyrokowi rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 41 ust. 2 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.), a nadto interesu Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie art. 12
ust. 1 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego,
rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postę-
powaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz.
189) i wniósł o jego uchylenie oraz o uchylenie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Spo-
łecznych Oddział w K. z dnia 5 stycznia 1995 r. [...] i przyznanie Reginie G. prawa do
renty rodzinnej od dnia 1 sierpnia 1993 r.
Rozpoznając sprawę w granicach kasacji Sąd Najwyższy wziął pod rozwagę
co następuje:
Kasacja jest uzasadniona i Sąd Najwyższy w całej rozciągłości podziela jej
wywody.
Słusznie zarzucono w kasacji, że zaskarżony wyrok rażąco narusza przepis
art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracow-
ników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267), zwanej dalej ustawą o z.e.p. w związku z
przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym
osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z
1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.).
Organ rentowy rozważył uprawnienia wnioskodawczyni do renty rodzinnej
wyłącznie w aspekcie możliwości nabycia przez nią tego prawa z tytułu inwalidztwa.
Dla zbadania tej przesłanki postępowanie dowodowe prowadził Sąd Wojewódzki.
Tak więc organ rentowy, ani - jak można wnosić z rozstrzygnięcia - Sąd Wo-
3
jewódzki nie poczyniły żadnych ustaleń w przedmiocie uprawnień wnioskodawczyni
do renty rodzinnej wynikających z faktu ukończenia przez nią wieku 50 lat w okre-
sach, o których mowa w art. 41 ust. 2 ustawy o z.e.p.
Z akt rentowych wynika, że na podstawie decyzji z dnia 13 maja 1972 r. organ
rentowy wypłacał wnioskodawczyni od dnia 1 stycznia 1972 r., jako opiekunce, rentę
rodzinną dla dwojga dzieci - córki Stanisławy urodzonej 25 marca 1954 r. i syna
Andrzeja urodzonego 6 września 1958 r. Ten ostatni pobierał naukę zawodu w za-
kładzie rzemieślniczym od 16 września 1974 r. do 15 września 1977 r. [...] i według
ustaleń organu rentowego przysługiwało mu prawo do renty rodzinnej do dnia 15
października 1976 r. [...] Andrzej G. ukończył 16 lat w dniu 6 września 1974 r.
Wnioskodawczyni ukończyła 50 lat w dniu 2 lipca 1978 r., a więc w okresie 5 lat
przed ustaniem prawa do renty rodzinnej z tytułu wychowywania dzieci, jak tego wy-
magał art. 33 ust. 1 pkt 3 obowiązującej wówczas ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o
powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz.
6 ze zm.). Wnioskodawczyni spełnia więc warunek ukończenia wieku 50 lat w czasie
określonym obecnie w art. 41 ust. 2 ustawy o z.e.p.
Sąd Najwyższy podziela pogląd wnoszącego kasację, że wyrok Okręgowego
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 24 listopada 1978 r., II U
3193/78/6, którym Sąd ten oddalił odwołanie wnioskodawczyni od decyzji organu
rentowego z dnia 30 września 1978 r. ,odmawiającej jej prawa do renty rodzinnej po
mężu, nie stanowi przeszkody w nabyciu przez nią obecnie prawa do tej renty, po-
nieważ przepis art. 101 ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy o z.e.p. zezwala na przyznanie
świadczeń za okres wsteczny, nie dłuższy niż 3 lata wstecz licząc od miesiąca, w
którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeżeli odmowa świad-
czeń była następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego. Odmowa przy-
znania wnioskodawczyni renty rodzinnej w 1978 roku była następstwem błędu orga-
nu rentowego i Okręgowego Sądu, ponieważ decyzję wydano wbrew treści art. 33
ust. 1 pkt 3 ustawy z 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6 ze zm.), jednakże nie zachodzi potrzeba
wzruszenia tego wyroku w drodze kasacji przewidzianej w art. 12 ustawy z dnia 1
marca 1996 r. o zmianie KPC. Słusznie podniesiono w kasacji, że zgodnie bowiem z
art. 101 ust. 2 powołanej ustawy o z.e.p. w razie ponownego ustalenia prawa do
świadczeń wskutek wznowienia postępowania przed organami odwoławczymi albo
wskutek rewizji nadzwyczajnej okres 3 lat liczy się od miesiąca złożenia wniosku o
4
wznowienie postępowania lub o złożenie rewizji nadzwyczajnej. Wniosek o złożenie
rewizji nadzwyczajnej wpłynął do Ministerstwa Sprawiedliwości w dniu 12 sierpnia
1996 r., a zatem prawo do renty rodzinnej przysługuje wnioskodawczyni za okres nie
dłuższy niż 3 lata wstecz licząc od sierpnia 1996 r.
Orzeczenie Sądu, którym odmówiono wnioskodawczyni przyznania renty ro-
dzinnej, bez rozważenia wszystkich określonych przepisami okoliczności, od których
zależy przyznanie tego świadczenia, nie tylko rażąco narusza powołane na wstępie
przepisy prawa, ale także interes Rzeczypospolitej Polskiej. W interesie Państwa leży
bowiem, aby osoby spełniające warunki wymagane przepisami prawa do przyznania
świadczeń emerytalno-rentowych nie były tych świadczeń pozbawione wskutek błędu
organów orzekających, a zwłaszcza wskutek błędnego orzeczenia sądowego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy z mocy powołanych przepisów
uwzględnił kasację. Ponieważ jednak brak stosownych ustaleń faktycznych uniemoż-
liwia merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, na podstawie przepisu art. 39313
KPC,
orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================