Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 grudnia 1997 r.
I PKN 445/97
Uprawnienie pracownika do ponownego zatrudnienia, z którego został
zwolniony z powodu zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub
zmian organizacyjnych (art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz. U. 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.) – powstaje również w razie zamiaru pracodawcy zatrudnienia
nowego pracownika w tej samej grupie zawodowej, wykonującej zespół ro-
dzajowo wewnętrznie społecznych czynności zawodowych, a nie tylko na kon-
kretnym stanowiskiem pracy, wyodrębnionym w strukturze organizacyjnej za-
kładu pracy. Warunkiem realizacji tego uprawnienia jest zgłoszenie przez pra-
cownika zamiaru powrotu do zakładu pracy w terminie wskazanym w tym prze-
pisie.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN Adam
Józefowicz (sprawozdawca), Kazimierz Jaśkowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 1997 r. sprawy z powódz-
twa Ewy D. przeciwko G.B. Sp. z o.o. w W. - Oddział w O. o nawiązanie stosunku
pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 22 maja 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku do ponownego rozpozna-
nia i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Ewa D. wystąpiła przeciwko G.B. Spółce z o.o. w W. - Oddziałowi w
O. z powództwem o nawiązanie stosunku pracy. W uzasadnieniu pozwu podała, że
- 2 -
była zatrudniona w pozwanej Spółce w okresie od 21 lutego 1995 r. do 30 czerwca
1996 r. na stanowisku kasjerki-fakturzystki. Umowę o pracę rozwiązano z nią z przy-
czyn ekonomicznych. Jednakże po rozwiązaniu umowy pozwany zakład zatrudnił na
jej stanowisku innego pracownika. Dlatego na zasadzie art. 12 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U.
z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) powódka domaga się przywrócenia do pracy na do-
tychczas zajmowanym stanowisku.
Pozwana Spółka wniosła o oddalenie powództwa, twierdząc, że nie zatrudniła
innego pracownika na uprzednio zajmowane przez powódkę stanowisko.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Ełku wyrokiem z dnia 10 marca 1997 r. [...] odda-
lił powództwo. Sąd ustalił, że stosunek pracy z powódką rozwiązano na podstawie
art. 1 ust. 1 wymienionej ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Przyczyną zwolnienia po-
wódki z pracy była likwidacja jej stanowiska spowodowana komputeryzacją w dziale
sprzedaży. W dniu 28 czerwca 1996 r. powódka złożyła dyrektorowi personalnemu
Spółki oświadczenie o gotowości podjęcia pracy w Spółce, gdyby powstała taka
możliwość. Sąd Rejonowy nie stwierdził, aby zakład pracy zatrudnił w tej samej gru-
pie zawodowej innego pracownika. Powódka była zatrudniona w grupie pracowników
księgowości, w której było zatrudnionych 3 pracowników (w tym powódka, B.A. i
K.C.), a po rozwiązaniu z powódką umowy o pracę dwie osoby, z których B.A. prze-
jęła obowiązki, które wykonywała powódka. Po analizie struktury organizacyjnej
pozwanego zakładu i dowodów ze świadków oraz wyjaśnień dyrektora Oddziału w O.
Dariusza C., Sąd I instancji nie stwierdził, aby pozwana Spółka zatrudniła nowego
pracownika w tej samej grupie zawodowej, w której pracowała powódka. Zdaniem
tego Sądu powódka nieprawidłowo interpretuje art. 12 wymienionej ustawy i uchwałę
Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1994 r., (OSP 1995 nr 3), które nie potwierdzają
zasadności jej roszczenia. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że
pracownikowi przysługuje roszczenie o nawiązanie stosunku pracy w razie, gdy za-
kład pracy rozwiązał z nim stosunek pracy, a następnie zatrudnia w tej samej grupie
zawodowej innego pracownika. Zdaniem Sądu Rejonowego wyrażenie "zatrudnia"
oznacza przyjęcie do pracy nowego pracownika dotychczas nie zatrudnionego w
zakładzie i nie dotyczy pracownika, który już pracował w zakładzie. Zdaniem Sądu I
- 3 -
instancji nie jest on uprawniony do ingerencji w politykę kadrową zakładu pracy i
przesunięć pracowników na poszczególnych stanowiskach pracy oraz w zakresy ich
czynności. W związku z tym nie zaistniały przesłanki z art. 12 ustawy do uwzględ-
nienia powództwa, a powołanie się przez powódkę na tę uchwałę było nietrafne.
Po rozpoznaniu apelacji powódki Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku wyrokiem z dnia 22 maja 1997 r. [...] oddalił ją. Sąd
Wojewódzki stwierdził, że Sąd I instancji przeprowadził wnikliwie postępowanie do-
wodowe i wszechstronnie wyjaśnił przedmiot sporu oraz słusznie uznał, że nie doszło
do przejścia pracownika z jednej do drugiej grupy zawodowej, lecz rozszerzenia
obowiązków pracowników zatrudnionych w dziale zwanym "pracownią księgowości-
kasjerzy".
Zdaniem Sądu II instancji, aby powstał obowiązek zakładu pracy ponownego
zatrudnienia pracownika musi dojść do zatrudnienia innej osoby na miejsce zwolnio-
nej. W związku z tym Sąd Wojewódzki podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że w
sprawie nie ma zastosowania art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., który daje
pewną ochronę pracownikom zwalnianym z przyczyn ekonomicznych i szansę po-
wrotu do pracy w razie zatrudnienia innej osoby w miejsce zwolnionej.
Pełnomocnik powódki będący adwokatem wniósł kasację od powyższego wy-
roku, w której zarzucił naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ
na wynik sprawy, to jest art. 393
1
pkt 2, art. 233 § 1 i art. 328 § 2 KPC Skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Wojewódzkiego i wyroku Sądu Rejo-
nowego oraz przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z
uwzględnieniem kosztów postępowania za wszystkie instancje. Zdaniem wnoszącej
kasację, Sąd II instancji nie rozważył okoliczności świadczących o tym, że na stano-
wisku powódki zakład pracy zatrudnił innego pracownika. Kierownik pozwanej Spółki
przedłożył 31 maja 1996 r. nową strukturę organizacyjną, w której wyszczególnione
było jedno stanowisko kasjera-fakturzysty. Stanowisko to powierzono K.C., który
wcześniej pracował w innym dziale, to jest w dziale sprzedaży. Powódka
kwestionowała załącznik nr 5, który niezgodnie z prawdą wskazywał 3 stanowiska
kasjera-fakturzysty, gdyż były dwa takie stanowiska, zajmowane przez nią i B.A. K.C.
nie pracował w komórce księgowej, lecz w obsłudze komputera od 21 lutego 1995 r.
na stanowisku fakturzysty. W miesiącu lipcu 1996 r. etat jej został przywrócony i
- 4 -
objął go K.C., a na jego miejsce przyjęto nowego pracownika W.M. Zdaniem skar-
żącej Sąd II instancji nie rozważył tego faktu, lecz ograniczył się do gołosłownego
zaprzeczenia faktu zatrudnienia nowego pracownika i nie wyjaśnił, wbrew art. 328 §
2 KPC powodów odrzucenia odmiennych zeznań.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do przepisu art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19
ze zm.), zakład pracy powinien ponownie zatrudnić pracownika, z którym rozwiązał
stosunek pracy z powodu zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub
w związku ze zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo technologicznymi w
zakładzie pracy. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 lutego
1994 r., I PZP 2/94 (OSNAPiUS 1994 nr 1 poz. 5) w świetle powyższego przepisu
istnieje obowiązek zakładu pracy ponownego zatrudnienia pracownika w tej samej
grupie zawodowej, jeżeli pracownik zgłosił zamiar powrotu do zakładu pracy. Bezs-
porną okolicznością w sprawie jest, że powódka złożyła dyrektorowi pozwanego
oświadczenie z 28 czerwca 1996 r. o gotowości podjęcia jakiejkolwiek pracy w poz-
wanym zakładzie, gdyby powstała taka możliwość. W swej apelacji od wyroku Sądu I
instancji powódka zarzuciła, że pozwany zatrudnił w tej samej grupie zawodowej
innego pracownika - po zwolnieniu jej z pracy. Jednakże - jak trafnie zarzuca po-
wódka w kasacji - Sąd Wojewódzki oddalając apelację nie rozważył tej okoliczności
wbrew art. 233 § 1 KPC i nie wskazał, wbrew art. 328 § 2 KPC dowodów, na których
oparł swoje stanowisko zaprzeczające zatrudnieniu przez pozwanego nowego pra-
cownika. Tymczasem powódka w kasacji wskazała konkretne nazwisko nowo za-
trudnionego pracownika W.M. Ponadto Sąd Wojewódzki stwierdził, że aby powstał
obowiązek ponownego zatrudnienia zwolnionego pracownika "musi dojść do zatrud-
nienia nowej osoby w miejsce zwolnionej". Sąd Najwyższy nie podziela tak nadmier-
nie ścieśniającej interpretacji art. 12 wymienionej ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.,
gdyż z przepisu tego wynika, że chodzi w nim o ponowne zatrudnienie pracowników
"w tej samej grupie zawodowej". Zdaniem Sądu Najwyższego nie należy tego pojęcia
- 5 -
identyfikować z konkretnym stanowiskiem pracy zwolnionego pracownika, lecz na-
leży powiązać je z właściwie rozumianym wyrażeniem ustawowym "tej samej grupy
zawodowej", wykonującej zespół rodzajowo wewnętrznie spójnych czynności zawo-
dowych, jakościowo odmiennych od innych specjalności zawodowych. Oznacza to,
że omawiane wyrażenie ustawowe powinno być rozumiane szerzej niż to przyjął Sąd
II instancji. Należy bowiem łączyć je z wyodrębnioną grupą pracowników pod wzglę-
dem przygotowania zawodowego do wykonywania pracy w określonym zawodzie lub
specjalności zawodowej, a nie konkretnie wykonywanymi czynnościami na stano-
wisku pracy, wyodrębnionym w strukturze organizacyjnej zakładu pracy. Słuszny jest
zatem zarzut kasacji, że z nadmiernie zwięzłego i ogólnikowego uzasadnienia wy-
roku Sądu II instancji nie wynika, czy pozwany zakład pracy zatrudnił innego pra-
cownika z naruszeniem art. 12 cytowanej ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. dokonu-
jąc jedynie nieistotnych zmian organizacyjnych w celu obejścia obowiązującego
prawa. Należało zatem wyjaśnić także tę kwestię prawną, czego brak w uzasadnie-
niu zaskarżonego wyroku. Sąd Wojewódzki powinien mieć przy tym na względzie, że
uprawnienie pracownika zwolnionego z pracy z powodu zmniejszenia zatrudnienia z
przyczyn ekonomicznych lub zmian organizacyjnych w zakładzie pracy do ponow-
nego zatrudnienia, o którym mowa w art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., pow-
staje w razie zamiaru pracodawcy zatrudnienia nowego pracownika w tej samej gru-
pie zawodowej wykonującej zespół rodzajowo wewnętrznie spójnych czynności za-
wodowych. Nie należy tego uprawnienia wiązać z konkretnym stanowiskiem pracy
wyodrębnionym w strukturze organizacyjnej zakładu pracy.
Mając to wszystko na uwadze, Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że za-
rzuty kasacji są uzasadnione. Dlatego na zasadzie art. 393
13
§ 1 KPC Sąd Najwyż-
szy orzekł, jak w sentencji.
========================================