Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 marca 1998 r.
I PKN 2/98
W kierowniczych strukturach jednostek budżetowych tworzonych przez
gminy mogą być zatrudniani pracownicy na podstawie umowy o pracę, jeżeli
odrębne przepisy nie wymagają nawiązania stosunków pracy na podstawie
powołania.
Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz (spra-
wozdawca), Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 marca 1998 r. sprawy z powództwa
Kazimierza D. przeciwko Urzędowi Miasta L. o uznanie odwołania za bezskuteczne,
na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Katowicach - Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku z dnia 11
września 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Tychach z dnia 13 marca 1997 r. [...] i przekazał sprawę temu Sądowi
Rejonowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powód Kazimierz D. wystąpił z powództwem przeciwko Urzędowi Miasta L. o
uznanie odwołania go przez Burmistrza ze stanowiska dyrektora Miejskiego Zakładu
Edukacji w L. za bezskuteczne. W uzasadnieniu podał, że decyzją z 5 grudnia 1995
r. pozwany zawarł z nim umowę o pracę z dniem 1 kwietnia 1996 r. na okres 4 lat, a
następnie decyzją z 20 września 1996 r. odwołał powoda z zajmowanego stanowiska
z równoczesnym wypowiedzeniem stosunku pracy, z zachowaniem miesięcznego
okresu wypowiedzenia.
2
Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, twierdząc, że powód był pracowni-
kiem powołanym i odwołano go na zasadzie art. 70 KP.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Tychach wyrokiem z dnia 13 marca 1997 r. [...]
oddalił powództwo. Sąd ustalił, że w okresie od 1 września 1991 r. do 31 grudnia
1995 r. powód pracował na stanowisku dyrektora Szkoły im. G.M. w L. Burmistrz
Miasta L. zwrócił się pismem z 20 grudnia 1995 r. do Kuratorium Oświaty, Delegatury
w T. o przekazanie powoda w ramach porozumienia stron do Miejskiego Zakładu
Edukacji w L. Komisja konkursowa w dniu 24 listopada 1995 r. wybrała powoda na
stanowisko dyrektora M.Z.E. W dniu 5 grudnia 1995 r. Urząd Miasta L. zawarł z po-
wodem umowę o pracę w dniu 1 stycznia 1996 r. na okres 4 lat, to jest do 31 grudnia
1999 r. W dniu 29 listopada 1995 r. Zarząd Miasta powołał powoda na stanowisko
dyrektora Miejskiego Zakładu Edukacji w L., jako wyłonionego w drodze konkursu.
Następnie Zarząd Miasta L. uchwałą z 19 września 1996 r. odwołał powoda z zaj-
mowanego stanowiska z dniem 30 października 1996 r. W oparciu o tę uchwałę
Burmistrz Miasta L. pismem z 20 października 1996 r. odwołał powoda z zajmowa-
nego stanowiska dyrektora, opierając się na treści przepisu art. 70 KP, z równoczes-
nym wypowiedzeniem stosunku pracy, z zachowaniem 1 miesięcznego wypowiedze-
nia. Z uwagi na absencję chorobową powód był w zatrudniony do 21 stycznia 1997 r.
Sąd Rejonowy stwierdził, że powód został powołany na stanowisko dyrektora i
odwołany przez Burmistrza Miasta L. Decyzja ta nie podlega kontroli sądu pracy w
sensie merytorycznym. Z akt osobowych powoda wynika, że był on powołany na sta-
nowisko dyrektora, a nie mianowany. Miejski Zakład Edukacji nie jest Wydziałem
Urzędu Miasta, lecz samodzielną jednostką budżetową, jedynie podporządkowaną
Zarządowi Miasta i utworzoną na mocy uchwały Rady Miejskiej. Tym samym pra-
cownicy MZE, w tym powód, nie są pracownikami samorządowymi. Przepis art. 2 pkt
2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 21,
poz. 124 ze zm.) stanowi, że pracownikami mianowanymi są osoby zajmujące sta-
nowiska kierownicze i inne określone w statucie gminy bądź związku lub regulaminu
Sejmiku. Statut Gminy Miejskiej i statut MZE nie przewidują mianowania dyrektora.
Powód jako pracownik zatrudniony na podstawie powołania mógł być w każdym cza-
sie odwołany ze stanowiska, co jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o
pracę. Brak jest podstaw do uznania decyzji Burmistrza Miasta za bezskuteczną.
Dlatego powództwo Sąd Rejonowy oddalił.
3
Po rozpoznaniu apelacji powoda od powyższego wyroku Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy, Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach -
Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku wyrokiem z dnia 11 września 1997 r. [...] oddalił
apelację. W uzasadnieniu wyroku Sąd Wojewódzki stwierdził, że Sąd pierwszej ins-
tancji przeprowadził wnikliwie postępowanie dowodowe i trafnie ocenił zebrany ma-
teriał. Powód nie był pracownikiem samorządowym. Przepis art. 2 ustawy o pracow-
nikach samorządowych wymienia kto jest pracownikiem samorządowym. Stanowisko
dyrektora Miejskiego Zakładu Edukacji nie zostało wymienione w tym przepisie i nie
mieści się w zakresie podmiotowym tej ustawy. Takich zakładów i jednostek budże-
towych gmina utworzyła 8. Sąd Wojewódzki uznał, że twierdzenia apelacji, iż stosu-
nek pracy z powodem opiera się na podstawie mianowania są pozbawione podstaw
faktycznych i prawnych. Sąd drugiej instancji nie dopatrzył się, ani sprzeczności istot-
nych ustaleń, ani naruszenia prawa materialnego. Ponadto Sąd ten podzielił stano-
wisko Sądu pierwszej instancji, że odwołanie ze stanowiska zależy od swobodnego
uznania właściwego organu i nie podlega kontroli organów rozstrzygających spory
pracownicze. Dlatego Sąd uznał apelację powoda za bezzasadną.
Od powyższego wyroku Sądu Wojewódzkiego pełnomocnik powoda wniósł
kasację, w której zarzucił naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 227, art.
233 i art. 328 KPC, przez błędne ustalenie podstaw faktycznych odwołania powoda
ze stanowiska i uznanie apelacji powoda za bezzasadną (art. 385 KPC). Ponadto
zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zasto-
sowanie art. 70 KP i uznanie, że powód był pracownikiem powołanym, a nie miano-
wanym. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i wyroku Sądu pierwszej
instancji oraz przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu-Sądowi Pracy w Tychach do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu za wszystkie instancje.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja podlega uwzględnieniu, pomimo iż jej zarzuty są tylko częściowo za-
sadne. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Wojewódzki, bez pogłębionej
analizy sprawy, ogólnikowo ustosunkował się do zarzutu apelacji dotyczącego
sprzeczności ustaleń Sądu pierwszej instancji z treścią zebranego materiału dowo-
dowego i niewystarczająco uzasadnił swoje stanowisko co do zarzutu naruszenia
prawa materialnego, a w szczególności art. 70 KP. Sąd drugiej instancji zbyt zwięźle
4
stwierdził, że nie dopatrzył się ani sprzeczności ustaleń ani naruszenia prawa mate-
rialnego przez Sąd pierwszej instancji. Tego rodzaju wypowiedź nie może być
uznana za należycie umotywowaną podstawę oddalenia apelacji powoda. Rozpa-
trując zarzuty przytoczone w kasacji, Sąd Najwyższy stwierdził, że ustalenia Sądu
pierwszej instancji zawierają sprzeczności, a nadto orzeczenie oparto na błędnych
poglądach prawnych, które bezzasadnie zaakceptował Sąd drugiej instancji. Z usta-
leń Sądu pierwszej instancji i dołączonych do akt dokumentów, znajdujących się w
aktach osobowych powoda wynika, że Burmistrz Miasta L. pismem z dnia 5 grudnia
1995 r. [...] zawarł z powodem umowę o pracę z dniem 1 stycznia 1996 r. na okres 4
lat, to jest do 31 grudnia 1999 r. w pełnym wymiarze czasu pracy i powierzył mu
obowiązki dyrektora Miejskiego Zespołu Edukacji w L. Burmistrz Miasta dokonał tej
czynności prawnej na podstawie § 4 uchwały [...] Zarządu Miasta L. z dnia 29 listo-
pada 1995 r., którym powierzono mu wykonanie tej uchwały. Nie wdając się w ocenę,
czy Burmistrz Miasta prawidłowo wykonał tę uchwałę, należy stwierdzić, że strony
wiązał umowny stosunek pracy, który nie przekształcił się w stosunek pracy z mia-
nowania, ani z powołania. W chwili dokonania wypowiedzenia stosunku pracy, po-
wód nie był pracownikiem samorządowym mianowanym ani nie był zatrudniony na
podstawie powołania. Sformułowania zawarte w piśmie Burmistrza Miasta z dnia 29
września 1996 r. o odwołaniu powoda na podstawie art. 70 KP ze stanowiska dy-
rektora MZE należało zatem interpretować jako wypowiedzenie umowy o pracę i do-
konać oceny prawnej tej czynności, czego Sądy obu instancji nie uczyniły. Praco-
dawca ma obowiązek wskazania w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę
przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie (art. 30 § 4 KP). Niewykonanie tego obo-
wiązku jest naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę w rozumieniu art.
45 § 1 KP. Błędnie zatem Sądy obu instancji przyjęły, że strony wiązał stosunek
pracy z powołania i że do rozwiązania tego stosunku pracy miał zastosowanie art. 70
KP. W tym świetle należy uznać za zasadny zarzut kasacji naruszenia przez Sąd
drugiej instancji art. 328 § 2 i art. 385 KPC oraz art. 70 KP, który nie miał zastoso-
wania do rozwiązania umownego stosunku pracy. Powyższe uchybienia miały istotny
wpływ na wynik sprawy. Stanowią one wystarczającą podstawę do uwzględnienia
kasacji pomimo, iż błędnie zarzucono w niej naruszenie przez Sąd drugiej instancji
art. 227 i art. 233 KPC. Sąd ten nie prowadził żadnego postępowania dowodowego i
zarzuty te nie mogą odnosić się do niego. Ponadto wnoszący kasację bezpodstawnie
twierdzi, że powód był pracownikiem mianowanym, choć nie uzyskał aktu
5
mianowania. W związku z tym nie ma do niego zastosowania art. 2 ust. 2 i 3
wymienionej ustawy o pracownikach samorządowych.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 sierpnia 1994 r., I PRN 52/94 (OSNAPiUS
1995 nr 2, poz. 16) wyjaśnił, że „status prawny pracowników gminnych jednostek po-
mocniczych różni się od statusu pracowników jednostek organizacyjnych tworzonych
przez gminy. W pierwszym wypadku są to pracownicy samorządowi. Do pracowni-
ków jednostek organizacyjnych stosuje się wprost przepisy Kodeksu pracy”. Powód
był zatrudniony w jednostce organizacyjnej, utworzonej na mocy art. 9 ust. 1 ustawy
z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 16, poz. 95 ze zm.) i
działającej na zasadach zakładu budżetowego, zgodnie z przepisami § 1 ust. 2 roz-
porządzenia Ministra Finansów z dnia 8 maja 1991 r. w sprawie zakładów budżeto-
wych (Dz.U. Nr 42, poz. 183). Zdaniem Sądu Najwyższego, na stanowiskach kie-
rowniczych w jednostkach budżetowych tworzonych przez gminy mogą być zatrud-
niani pracownicy na podstawie umowy o pracę, jeżeli odrębne przepisy nie wyma-
gają nawiązania z nimi stosunku pracy na podstawie powołania. W związku z przyję-
ciem przez Sądy obu instancji, że stosunek pracy powoda należy zakwalifikować
jako stosunek pracy z powołania, pomimo zawartej z nim umowy o pracę, należy tu
przytoczyć pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 9 kwietnia 1997 r., I
PRN 68/97 (OSNAPiUS 1998 nr 3 poz. 71), według którego „wymienienie w art. 2
ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 21, poz.
124 ze zm.) osób zatrudnianych na podstawie powołania jest wyczerpujące i statut
gminy nie może rozszerzać tego katalogu”. W związku z tym nie było podstaw do
traktowania zatrudnienia powoda jako zatrudnienia na podstawie powołania, ani - jak
twierdzi wnoszący kasację - na podstawie mianowania, gdyż powód nie był zatrud-
niony w urzędzie gminy i jej jednostkach pomocniczych lub jednostkach administra-
cyjnych gminy, wymienionych w art. 1 i art. 2 pkt 2 i 3 ustawy o pracownikach samo-
rządowych.
Wobec tego, że zaskarżony wyrok opiera się na nieprawidłowych ustaleniach
Sądu pierwszej instancji i niewłaściwym zastosowaniu przepisu prawa materialnego
(art. 70 KP), Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że kasacja podlega uwzględ-
nieniu, niezależnie od ustaleń, jakie powinien poczynić Sąd pierwszej instancji w
przedmiocie wymienionym w art. 264 KP, których to ustaleń nie może dokonywać
Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym (art. 393
11
KPC).
6
Z tych względów Sąd Najwyższy na zasadzie art. 393
13
§ 1 KPC orzekł, jak w
sentencji.
========================================