Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 kwietnia 1998 r.
II UKN 596/97
Zakresy pojęć "dochód pracownika z tytułu wykonywania pracy" (§ 7 ust.
1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wy-
sokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania
do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubez-
pieczenia społecznego, jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.
przed zmianą zawartą w Dz.U. z 1997 r. Nr 20, poz. 107) oraz "faktyczny dochód
uzyskiwany przez emeryta lub rencistę w danym roku kalendarzowym "(§ 1 ust.
2 i 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w
sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty,
Dz.U. Nr 58, poz. 290 ze zm. przed zmianą zawartą w Dz.U. z 1997 r. Nr 47, poz.
310) są różne, tak jak różne są zakresy przedmiotowe tych aktów prawnych i
ich cele.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Roman Kuczyński, Jerzy
Kuźniar (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 1998 r. sprawy z wniosku
Zygmunta W. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „V.” w Z. przeciwko Zakła-
dowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Z.G. o wymiar składki na ubezpiecze-
nie społeczne, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 2 października 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 23 grudnia 1996 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Zielonej Górze oddalił odwołanie Zygmunta W. - Przedsiębiors-
two Produkcyjno-Handlowe „V.” od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Od-
2
działu w Z.G. z dnia 12 sierpnia 1996 r. odmawiającej zwrotu kwoty 107.435,72 zł z
tytułu składki na ubezpieczenie społeczne pracowników od kwot wynagrodzeń brutto,
bez ich pomniejszania o koszty uzyskania za okres od 1 maja 1993 r. do 30 kwietnia
1996 r. Sąd ten uznał, podzielając stanowisko organu rentowego, że podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników stanowi dochód w
gotówce i w naturze z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, liczony
wraz z kosztami uzyskania (§ 7 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29
stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie
społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i
świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. Nr 68, poz. 330 ze zm.).
W apelacji od tego wyroku wnioskodawca zarzucił, że pod pojęciem dochodu
należy rozumieć wynagrodzenie należne pracownikowi pomniejszone o koszty jego
uzyskania, powołując w tym zakresie stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w
uchwale z dnia 23 października 1996 r., II UZP 19/96.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu oddalił apelację, podzielając ustalenia faktyczne i
poglądy Sądu pierwszej instancji. W ocenie Sądu, przy ustalaniu podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenie społeczne, należy brać pod uwagę wynagrodzenie pra-
cownika brutto, mieszczące w sobie koszty uzyskania dochodu. Wynika to także z
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 4 października 1996 r., III ZP 3/96.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
prawa materialnego „przez błędną wykładnię art. 55 ust. 8 ustawy z 26 lipca 1991 r.
o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz § 7 rozporządzenia Rady Ministrów
z 29 stycznia 1990 r.”, wniósł o jego zmianę i uwzględnienie odwołania w całości. W
ocenie skarżącego, wobec różnych poglądów Sądu Najwyższego w tej materii
(uchwały z 4 października 1996 r., III ZP 3/96 i z 24 października 1996 r., II UZP
19/96) konieczne jest zajęcie jednoznacznego stanowiska „określającego w formie
zasady prawnej co należy rozumieć pod pojęciem dochodu dla celów ubezpieczeń
społecznych”. W uzasadnieniu kasacji wskazano nadto na zmianę § 7 ust. 1 rozpo-
rządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. od dnia 1 lipca 1997 r. i okreś-
lenie, że dochód stanowiący podstawę wymiaru składek obejmuje również koszty
jego uzyskania, co oznacza, że przed tą zmianą pojęcie to oznaczało dochód bez
kosztów jego uzyskania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Kasacja jako nie oparta na usprawiedliwionych podstawach podlega oddale-
niu.
W uchwałach z dnia 4 października 1996 r., III ZP 3/96 (OSNAPiUS 1997 nr 7,
poz. 116) oraz z dnia 11 października 1996 r., III ZP 4/96 (OSNAPiUS 1997 nr 10,
poz. 166) Sąd Najwyższy stwierdził, iż w pojęciu dochodu w rozumieniu § 7 ust. 1
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. mieszczą się koszty uzys-
kania dochodu. Przepis § 7 wskazywał, że podstawę wymiaru składek na ubezpie-
czenie społeczne pracowników stanowi dochód w gotówce i w naturze z tytułu wyko-
nywania pracy w ramach stosunku pracy, nie definiując pojęcia dochodu.
W ocenie Sądu Najwyższego regulacja ta ma charakter zupełny w tym zna-
czeniu, że z punktu widzenia celów prawa ubezpieczeń społecznych nie jest do-
puszczalne stosowanie w drodze analogii iuris przepisów prawa podatkowego przy
ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników,
przez przyjęcie, że dochód, o którym mowa w tym przepisie jest dochodem pomniej-
szonym o koszty jego uzyskania. Przemawia za tym i to, że przepisy rozporządzenia
o ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników
posługują się nadto pojęciem „wynagrodzenie”, co daje podstawę do przyjęcia, iż
dochód w rozumieniu przepisów tego rozporządzenia Rady Ministrów (z dnia 29
stycznia 1990 r.) oznacza w istocie wynagrodzenie brutto. Zupełnie inna była kons-
trukcja pojęcia dochodu jako „faktycznego dochodu uzyskanego przez emeryta lub
rencistę w danym roku kalendarzowym” w rozumieniu § 1 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 rozpo-
rządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szcze-
gółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. Nr 58, poz.
290). Sformułowanie „faktyczny” oznaczało tu - wobec zakresu przedmiotowego roz-
porządzenia wynagrodzenie uzyskane w ramach stosunku pracy po odliczeniu
kosztów jego uzyskania wyliczanych według zasad przewidzianych w przepisach o
podatku dochodowym od osób fizycznych (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia
24 października 1996 r., II UZP 19/96, OSNAPiUS 1997 nr 8, poz. 133). W uzasad-
nieniu tej uchwały Sąd Najwyższy zauważył, że składki na ubezpieczenie społeczne
pracowników oblicza się od należnego pracownikowi wynagrodzenia, wypłacanego
przez pracodawcę, którego obciąża obowiązek obliczania i odprowadzania składek,
przy czym chodzi tu o całe wynagrodzenie bez potrącenia kosztów jego uzyskania.
Ono będzie bowiem stanowić podstawę wymiaru należnego świadczenia emerytalno-
4
rentowego (art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji eme-
rytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw -
Dz. U. Nr 104, poz. 250 ze zm.), nie zaś o „faktyczny dochód” osiągnięty przez pra-
cownika w danym roku kalendarzowym, mający znaczenie dla zawieszenia lub
zmniejszenia emerytury lub renty (różne są bowiem ich zakresy pojęciowe).
Wszystko to wskazuje na pewną „nieprzystawalność” pojęcia wynagrodzenia z tytułu
zatrudnienia jako podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne oraz wy-
nagrodzenia jako faktycznego dochodu dla ustalenia, czy istnieje podstawa do za-
wieszenia lub zmniejszenia świadczenia emerytalno-rentowego.
Wbrew więc twierdzeniom zawartym w uzasadnieniu kasacji nie można mówić
o „niekonsekwencji” w orzecznictwie w sytuacji, gdy dotyczy ono odmiennego rozu-
mienia pojęć użytych dla różnych celów i w różnych aktach prawnych.
Gdy więc kasacja nie zawiera usprawiedliwionych podstaw, należało orzec o
jej oddaleniu po myśli art. 393
12
KPC.
========================================