Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 kwietnia 1998 r.
I PKN 55/98
Odszkodowanie, o którym mowa w art. 56 KP ustala się według wyna-
grodzenia brutto.
Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie: SN Barbara Wagner, SA
Alina Krusz-Stankiewicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 1998 r. sprawy z po-
wództwa Ryszarda M., Piotra C., Bogdana C., Zygmunta S. przeciwko Przedsiębiors-
twu Budowlano-Produkcyjnemu „R.” Romualda S. w Z.G. o odszkodowanie i ekwi-
walent za urlop wypoczynkowy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 9 paź-
dziernika 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze wy-
rokiem częściowym z 20 maja 1997 r. [...] zasądził od pozwanego Przedsiębiorstwa
Budowlano-Produkcyjnego „R.” w Z.G. - Romualda S. na rzecz powodów Piotra C.,
Bogdana C., Zygmunta S. i Ryszarda M. kwoty po 9.463 marek niemieckich z 8%
odsetkami od 1 kwietnia 1996 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania oraz ekwi-
walentów za urlop wypoczynkowy.
Wyrok częściowy dotyczył odszkodowania i ekwiwalentów za urlop wypoczyn-
kowy, gdyż Sąd pierwszej instancji uznał, że sprawa w tym zakresie została dosta-
tecznie wyjaśniona. Brak było bowiem podstaw do uznania, że powodowie porzucili
pracę u pozwanego. Z ustalonego stanu faktycznego wynikało, że powodowie oraz
inni pracownicy zatrudnieni u strony pozwanej przy pracach budowlanych w B. od-
mówili w dniu 31 marca 1996 r. podjęcia wynagrodzenia za ten miesiąc, gdyż jego
2
wysokość, podobnie jak poprzednio, znacznie odbiegała od wynagrodzenia zagwa-
rantowanego w umowach o pracę. W dniu 1 kwietnia 1996 r. po przerwie śniadanio-
wej udali się do Konsulatu Polskiego w B., gdzie uzyskali informację o konieczności
skierowania sprawy do sądu w Polsce. W tym czasie kierownik budowy podjął decy-
zję o wymeldowaniu powodów z hotelu i cofnięciu im zezwoleń na wykonywanie
pracy na terenie Niemiec. Dnia 3 kwietnia 1996 r. pracodawca wystawił powodom
świadectwa pracy z adnotacją, że stosunek pracy wygasł na skutek porzucenia przez
nich pracy.
Zasądzając odszkodowanie Sąd Rejonowy uznał, że zachowanie powodów
nie nosiło znamion porzucenia pracy, gdyż nie zamierzali zerwać łączącego ich ze
stroną pozwaną stosunku pracy, zwłaszcza że już w pierwszych dniach kwietnia, po
powrocie do kraju, zwrócili się do pracodawcy o przywrócenie do pracy. Nieobecność
powodów w pracy po 1 kwietnia 1996 r. została spowodowana przez samą stronę
pozwaną, skoro wymeldowano ich z hotelu i cofnięto zezwolenie na wykonywanie
pracy.
W tej sytuacji zachodziły podstawy do zasądzenia na rzecz powodów odszko-
dowania na podstawie art. 59 i 58 KP w związku z art. 67 KP (w brzmieniu obowią-
zującym do 1 czerwca 1996 r., tj. do zmiany Kodeksu pracy, wprowadzonej ustawą z
2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw,
Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia wynika-
jącego z umowy o pracę. Skoro powodowie nie porzucili pracy, to zachowali również
prawo do nie wykorzystanego urlopu wypoczynkowego za 1996 r. w ilości po 7 dni, i
wobec tego Sąd pierwszej instancji zasądził na rzecz powodów ekwiwalent z tego
tytułu. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 KC i § 1 ust. 2 rozporzą-
dzenia Rady Ministrów z 10 marca 1989 r. w sprawie określenia wysokości odsetek
ustawowych (Dz. U. Nr 27, poz. 339).
Wyrok ten zaskarżył pozwany pracodawca zarzucając naruszenie prawa ma-
terialnego przez błędną jego wykładnię, sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią
zebranego w sprawie materiału oraz niewyjaśnienie wszystkich okoliczności fak-
tycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i w związku z tym wnosił o zmianę zas-
karżonego wyroku i oddalenie powództwa.
Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podzielił stanowisko zajęte przez Sąd
pierwszej instancji i oparł je na ustalonym przez ten Sąd stanie faktycznym. Potwier-
dził także, że zachowania powodów nie można było ocenić jako porzucenia pracy, a
3
ich nieobecność na budowie wynikała z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.
Nie zaistniały żadne przesłanki do uznania, że została wypełniona dyspozycja, obo-
wiązującego do 2 czerwca 1996 r. art. 65 § 1 KP i że powodowie samowolnie uchylili
się od wykonywania pracy. Ten ustalony prawidłowo stan faktyczny nakazywał za-
sądzenie na rzecz powodów odszkodowania i konsekwentnie ekwiwalentów za nie
wykorzystane urlopy wypoczynkowe za 1996 r. Sąd Apelacyjny uwzględnił jedynie
zarzut apelacji, iż odszkodowanie należało określić i zasądzić w złotych polskich, a to
zgodnie z art. 358 § 1 KC w związku z art. 300 KP, przewidującym wyrażanie zo-
bowiązań na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej tylko w pieniądzu polskim, o ile
ustawa nie przewiduje odstępstw od tej zasady.
Świadczenie odszkodowawcze przewidziane w art. 59 KP powinno również
być zasądzone w złotych polskich i z tego względu należało to odszkodowanie prze-
liczyć według przelicznika marki niemieckiej na złote polskie obowiązującego w NBP
w dacie orzekania.
Kasację od tego wyroku wniosła strona pozwana zarzucając naruszenie prze-
pisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy; art. 328 § 2 KPC
poprzez brak należytego rozważenia stanu faktycznego, w tym wiarygodności dowo-
dów, na których oparł się Sąd i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wia-
rygodności oraz art. 317 § 1 KPC, poprzez przyjęcie, że istniały podstawy do wyda-
nia wyroku częściowego, podczas gdy warunkiem prawidłowego wyrokowania było
łączne rozpoznanie wszystkich powództw, skoro ustalenie zasadności roszczeń o nie
wypłacone wynagrodzenie miałoby wpływ na wysokość zasądzonego na rzecz po-
wodów odszkodowania, a także art. 384 KPC poprzez zmianę wyroku na niekorzyść
strony skarżącej, tj. wyliczenie odszkodowania według kursu marki niemieckiej obo-
wiązującego w dacie wyrokowania i zasądzenie odsetek ustawowych od 1 kwietnia
1996 r. podczas, gdy Sąd pierwszej instancji zasądził te odsetki w wysokości 8%.
Strona skarżąca zarzucała ponadto naruszenie prawa materialnego przez
błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, a to art. 65 § 1 KP poprzez
przyjęcie, że nie została zerwana więź łącząca powodów z zakładem pracy, a także
przepisu art. 62 KP zezwalającego na oddalenie powództwa, gdy jego uwzględnienie
byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Skarżący podnosił również,
że Sąd Apelacyjny naruszył art. 358 § 1 KC poprzez przyjęcie kursu marki z dnia
wyrokowania zamiast kursu obowiązującego w dniu wymagalności roszczenia, przy
jednoczesnym zasądzeniu odsetek od dnia wymagalności lub art. 481 KC w związku
4
z art. 455 KC przy założeniu, że wymagalność odszkodowania następuje w dniu wy-
rokowania i wówczas zastosowano prawidłowy kurs marki, bezpodstawnie zasadza-
jąc odsetki od 1 kwietnia 1996 r. Nieprawidłowo również Sąd Apelacyjny zastosował
art. 58 KP przez ustalenie odszkodowania w wysokości wynagrodzenia brutto za-
miast netto. Zgłaszając te zarzuty strona pozwana wnosiła o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania,
ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi
pierwszej instancji lub o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz
zasądzenie kosztów procesu.
W uzasadnieniu kasacji strona pozwana podnosiła, że Sąd Apelacyjny nie
ustosunkował się do zarzutów apelacji dotyczących między innymi ustaleń faktycz-
nych i oceny materiału dowodowego, a ponadto nie uzasadnił należycie zasadności
zasądzenia na rzecz powodów odszkodowania. Brak również było podstaw do wy-
dania wyroku częściowego, skoro nie rozstrzygnięto o roszczeniach powodów doty-
czących wynagrodzenia za pracę, oddalenie tych roszczeń wskazywałoby na ko-
nieczność oddalenia powództwa o odszkodowanie, gdyż jego zasądzenie pozosta-
wałoby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Samowolne opuszcze-
nie pracy stanowi niewątpliwie ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych i
uzasadniało do rozwiązanie z powodami umów o pracę w trybie art. 52 KP. Bezza-
sadnie także Sąd Apelacyjny ustalił wysokość odszkodowania, biorąc pod uwagę
kurs marki niemieckiej obowiązujący w dacie wyrokowania z jednoczesnym zasą-
dzeniem odsetek od daty wymagalności, a ponadto zasądził to odszkodowanie we-
dług wynagrodzenia brutto, co spowodowało, iż powodowie znaleźli się w sytuacji
uprzywilejowanej, skoro odszkodowanie zasądzone na podstawie art. 58 KP jest
wolne od podatku dochodowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja strona pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.
Przede wszystkim należy stwierdzić, iż chybiony jest zarzut dotyczący braku
przesłanek do wydania wyroku częściowego. Wyrok taki może być wydany - na
podstawie art. 317 § 1 KPC - jeżeli dostatecznie wyjaśniona jest część żądania lub
niektóre z żądań pozwu. Z taką sytuacją mamy do czynienia w rozpoznawanej spra-
wie. Ustalony stan faktyczny pozwolił na stwierdzenie, że brak było podstaw do
5
uznania, iż powodowie porzucili pracę, a co za tym idzie, że doszło do wygaśnięcia
stosunku pracy. Ustalenie to nakazywało zasądzenie przysługującego z mocy prawa
odszkodowania i bez znaczenia jest zarzut, iż zachowanie powodów mogłoby zostać
ocenione w płaszczyźnie zasad współżycia społecznego. Chybiony jest także zarzut
w zakresie naruszenia art. 328 § 2 KPC skoro Sąd Apelacyjny przyjął za własne
ustalenia Sądu pierwszej instancji. Nie było więc potrzeby powtarzania w uzasadnie-
niu wyroku Sądu Apelacyjnego z jakiego względu dano wiarę jednym dowodom, a
odmówiono jej innym, skoro uczynił to Sąd pierwszej instancji. Tym samym nie został
naruszony art. 65 § 1 KP. Bezzasadny jest również zarzut dotyczący orzekania przez
Sąd odwoławczy na niekorzyść strony skarżącej (naruszenia art. 384 KPC). Strona
pozwana w apelacji podnosiła zarzut braku podstaw do zasądzenia na rzecz powo-
dów odszkodowania wyrażonego w markach niemieckich i zarzut ten Sąd Apelacyjny
prawidłowo uwzględnił. Konsekwencją tego było zasądzenie odsetek ustawowych w
miejsce odsetek w wysokości 8% w stosunku rocznym przewidzianych dla kwot za-
sądzonych w walucie obcej. Przeliczenie wysokości odszkodowania na złote polskie
nakazywało również zastosowanie kursu marki niemieckiej obowiązującego w dacie
wyrokowania (zasada ta stosowana jest od lat w orzecznictwie sądów). Fakt ten nie
stanowił przeszkody w zasądzeniu odsetek od 1 kwietnia 1996 r., skoro odsetki
zasądzono od daty, od której zobowiązany do spełnienia świadczenia opóźnia się w
jego spełnieniu.
Z ustaleń Sądu pierwszej instancji, przyjętych przez Sąd Apelacyjny wynika,
że powodowie już w pierwszych dniach kwietnia 1996 r. domagali się przywrócenia
do pracy, a zasądzone obecnie odszkodowanie zastępuje to żądanie. Od daty uzna-
nia, iż stosunek pracy wygasł strona pozwana zobowiązana była wypłacić powodom
odszkodowanie, a skoro tego nie uczyniła, to przysługują powodom odsetki od daty
ustalonej przez Sąd Apelacyjny. Tym samym nie zostały naruszone przepisy art. 358
§ 1 KC i art. 481 KC w związku z art. 455 KC.
Niezrozumiały jest również zarzut dotyczący naruszenia art. 58 KP poprzez
zasądzenie odszkodowania przy uwzględnieniu wynagrodzenia powodów brutto,
zamiast netto. Przepis ten określa wysokość odszkodowania przyjmując za podstawę
ustalenia jego wysokości, wynagrodzenie uzyskiwane przez pracownika. Wynagro-
dzenie to określone w umowie o pracę jest wynagrodzeniem brutto, a z powoływa-
nych w kasacji przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika
obowiązek pobierania od tego wynagrodzenia zaliczki na poczet podatku dochodo-
6
wego. Zawsze więc pracodawca przeznacza na wynagrodzenie pracownika kwotę
wymienioną w ustawie i przepisach płacowych, a obowiązek opłacenia podatku po-
woduje jedynie zmniejszenie kwoty wypłaconej do rąk pracownika. Wyłączenie kwot
odszkodowań z obowiązku opłacania podatku dochodowego nie może zatem przys-
porzyć pracodawcy dodatkowej korzyści, a stanowi uprzywilejowanie w sferze podat-
kowej.
Uznając zarzuty kasacji za bezpodstawne, Sąd Najwyższy na podstawie art.
393
12
KPC oddalił kasację.
========================================