Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 21 kwietnia 1998 r.
II UKN 605/97
Wnioskodawca, wskazujący dla ustalenia podstawy wymiaru emerytury
wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia w więcej niż jednym zakładzie pracy, obo-
wiązany jest wykazać, że łączny wymiar czasu pracy nie przekroczył wymiaru
obowiązującego w danym zawodzie albo że wynagrodzenie łączne było uzys-
kiwane przez okres nie krótszy niż kolejne 5 lat kalendarzowych (art. 7 ust. 3
pkt 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr
104, poz. 450 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Roman Kuczyński (spra-
wozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 1998 r. sprawy z wniosku
Wiktora K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o wyso-
kość emerytury, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 21 października 1997 r.
[...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Pismem z dnia 24 listopada 1995 r. wnioskodawca Wiktor K., pobierający od
dnia 1 września 1977 r. emeryturę z tytułu pracy nauczycielskiej w zbiegu z rentą
inwalidzką wojenną I grupy inwalidów, zwrócił się do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w R. z szeregiem pytań dotyczących wysokości emerytury i jej walory-
zacji. W wyniku badania akt organ rentowy ustalił, że dokonując waloryzacji emerytu-
ry decyzjami z dnia 1 czerwca 1997 r. i z 15 marca 1994 r. popełniono błąd, wskutek
którego zawyżono na korzyść wnioskodawcy wysokość świadczenia i decyzją z dnia
2
5 stycznia 1996 r. Oddział ZUS „anulował” te decyzje i przedstawił dwa warianty
ustalenia wysokości podstawy wymiaru emerytury.
Według I wariantu wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia usta-
lono poprzez porównanie średniego wynagrodzenia wnioskodawcy z okresu 24-mie-
sięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o emeryturę, tj. od września 1975 r.
do sierpnia 1977 r. - z średnim wynagrodzeniem obowiązującym wówczas w jed-
nostkach gospodarki uspołecznionej. Wskaźnik ten po ubruttowieniu wyniósł 126,51.
Według II wariantu wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury ustalono
w oparciu o § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1976 r. w
sprawie podwyższania emerytur i rent dla niektórych nauczycieli i nauczycieli aka-
demickich (Dz.U. Nr 21, poz. 134), a mianowicie przez porównanie zarobków wnios-
kodawcy (ustalonych w decyzji z dnia 29 listopada 1980 r.) z uposażeniem zasadni-
czym nauczycieli według stawek na dzień 1 września 1976 r. posiadających maksy-
malny staż pracy. Porównanie to wykazało wskaźnik wysokości podstawy wymiaru
135,35% po ubruttowieniu. Wskaźnik ten jako korzystniejszy został zastosowany
przy ustaleniu wysokości emerytury wnioskodawcy.
Wnioskodawca nie zgodził się z tak obliczoną wysokością emerytury i w od-
wołaniu do Sądu domagał się przywrócenia wskaźników przyjętych w anulowanych
decyzjach (tj. 263,41% bądź 266,63%) i wypłaty emerytury wg ograniczonego do
250% wskaźnika - w dotychczasowej wysokości. W piśmie z dnia 1 czerwca 1996 r.
wnioskodawca wyliczył sobie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury na
806,86%, natomiast w piśmie z dnia 7 czerwca 1996 r., powołując się na przepis art.
7 ust. 5 ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent wyliczył ten wskaźnik na 139,5%
brutto zaznaczając, że się wprawdzie na taki wskaźnik nie godzi, ale wyliczenie jest
dokonane prawidłowo - co przeprowadził dla udowodnienia pracownikowi ZUS, iż nie
potrafi obliczyć podstawy wymiaru emerytury.
Wyrokiem z dnia 7 kwietnia 1997 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że do
podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy przyjął łączne wynagrodzenie z okresu
od 1 stycznia 1967 do 31 grudnia 1968 r.
Sąd Wojewódzki uznał, że skoro wnioskodawca przeszedł na emeryturę pod
rządem przepisów ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin a przepisy te upoważniały Prezesa ZUS do
wyrażenia zgody na przeliczenie wysokości świadczeń po ich przyznaniu według
3
zarobków korzystniejszych z innych okresów niż przyjęte do przyznanego świadcze-
nia, to wnioskodawca wobec obniżenia zaskarżoną decyzją wskaźnika waloryzacji
niemal o połowę powinien z dobrodziejstwa takiego przeliczenia skorzystać.
W apelacji od powyższego wyroku organ rentowy zarzucił, że ustawa z 23
stycznia 1968 r. przestała obowiązywać z dniem 1 stycznia 1983 r., tj. z dniem wejś-
cia w życie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowni-
ków i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), wobec czego zobowiązywanie ZUS
do zastosowania wobec wnioskodawcy uchylonych przepisów jest niedopuszczalne.
Wyrokiem z dnia 21 października 1997 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmie-
nił wyrok Sądu Wojewódzkiego w części uwzględniającej odwołanie wnioskodawcy i
odwołanie to oddalił, uznając zarzuty apelacji za zasadne.
Kasacja wnioskodawcy zarzuca naruszenie prawa materialnego - art. 7 ust. 3
pkt 2 lit. b ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 194,
poz. 450 ze zm.).
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja jest nieuzasadniona. Wynagrodzenie wnioskodawcy, przyjęte do
podstawy wymiaru emerytury w decyzji z dnia 21 listopada 1978 r. i w decyzji z dnia
29 listopada 1980 r. zostało ustalone prawidłowo i korzystnie dla wnioskodawcy. Było
to bowiem wynagrodzenie nominalne, wyższe od rzeczywiście otrzymywanego, co
dopuszczało rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 25 lipca
1972 r. w sprawie ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent dla nauczycieli (Dz.U.
Nr 32, poz. 19 ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem z dnia 2 kwietnia 1977
r. - Dz.U. Nr 11, poz. 47). Wnioskodawca zatem nie miał interesu prawnego w
żądaniu przeliczenia podstawy wymiaru emerytury w oparciu o rzeczywiście pobie-
rane wynagrodzenie z innego okresu (z trzech kolejnych lat w okresie ostatnich 12 lat
poprzedzających złożenie wniosku o emeryturę), bowiem to rzeczywiste wyna-
grodzenie było niższe od nominalnego.
Ustawa z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent dopuś-
ciła w stosunku do osób posiadających wcześniej ustalone prawo do emerytury lub
renty możliwość ustalania podstawy emerytur i rent w oparciu o dochody realne, co
polega na obliczeniu sumy wynagrodzeń i dochodów stanowiących podstawę wymia-
4
ru składek na ubezpieczenie społeczne w okresie każdego z wybranych przez wnios-
kodawcę lat kalendarzowych, następnie na ustaleniu procentowego stosunku
każdego z tych rocznych wynagrodzeń do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodze-
nia ogłaszanego za dany rok kalendarzowy i wyliczeniu średniej arytmetycznej tych
procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty
z tym, że wskaźnik ten jest ograniczony do 250%. W stosunku do wnioskodawcy - na
jego wniosek z 1992 r. - organ rentowy dokonał w powyższy sposób rewaloryzacji na
podstawie wynagrodzeń rzeczywistych z 1967, 1968 i 1969 r. (a więc nie nominal-
nych z 1976-1977) z tym, że w decyzji z 1 czerwca 1992 r. popełniono błąd polega-
jący na tym, że zarobki przyjęto łącznie ze wszystkich zakładów pracy. Tymczasem
art. 7 ust. 3 pkt 2 ustawy rewaloryzacyjnej stanowi, że łączne wynagrodzenie uzys-
kiwane w kilku zakładach może być przyjęte do podstawy wymiaru świadczenia tylko
wówczas, gdy zatrudnienie wykonywano w wymiarze czasu pracy nie przekraczają-
cym łącznie wymiaru obowiązującego w danym zawodzie. W przypadku wniosko-
dawcy wymiar czasu jego pracy przekraczał wymiar obowiązujący w zawodzie nau-
czyciela. W takiej sytuacji do podstawy wymiaru świadczenia mogą być przyjęte
łączne wynagrodzenia z kilku zakładów pracy, ale tylko wówczas, gdy zatrudnienie to
było wykonywane nie krócej niż 5 kolejnych lat kalendarzowych. Tymczasem
wskazany przez wnioskodawcę okres pobierania wynagrodzenia z kilku zakładów
pracy, jest krótszy niż 5 lat.
Dlatego też podstawą wymiaru emerytury wnioskodawcy może być tylko real-
ne wynagrodzenie, otrzymywane w latach 1967,1968 i 1969 w jednym zakładzie
pracy. Wyliczony na tej podstawie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi
121,05%.
Wobec powyższego organ rentowy obliczył wskaźnik wysokości podstawy
wymiaru emerytury w oparciu o nominalne wynagrodzenie wnioskodawcy z lat 1976-
1977, które stanowiło podstawę wymiaru emerytury przyznanej po raz pierwszy w
1977 r., na co zezwala przepis art. 27 ustawy rewaloryzacyjnej. Tak wyliczony
wskaźnik wyniósł 135,35%, jako korzystniejszy został przez organ rentowy przyjęty
do podstawy wymiaru emerytur. Innej możliwości obliczenia wskaźnika nie ma i nie
może on być przyjęty w wysokości z decyzji z 1992 r., gdyż decyzja ta dotknięta była
wskazanym wyżej błędem. [...]
Sąd Najwyższy nie znalazł zatem usprawiedliwionych podstaw do uwzględ-
nienia kasacji i w oparciu o art. 393
12
KPC orzekł, jak w sentencji wyroku.
5
========================================