Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 maja 1998 r.
II UKN 29/98
Naruszenie przez pracownika przepisów z zakresu ochrony życia i zdro-
wia, które nie było wyłączną przyczyną wypadku przy pracy oraz nie nastąpiło z
winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa, nie uzasadnia pozbawienia go świad-
czeń określonych ustawą z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr
30, poz. 144 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Teresa Romer (spra-
wozdawca), Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 maja 1998 r. sprawy z wniosku An-
drzeja K. przeciwko Kopalni Węgla Kamiennego „P.-K.” S.A. w S. o odszkodowanie i
sprostowanie protokołu powypadkowego, na skutek kasacji pozwanej od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia
28 sierpnia 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powód Andrzej K. wnosił o sprostowanie protokołu powypadkowego z dnia 31
maja 1995 r. poprzez uznanie, że nie przyczynił się do wypadku oraz zasądzenie od
pozwanej Kopalni Węgla Kamiennego „P.-K.” Spółka Akcyjna w S. jednorazowego
odszkodowania z tytułu następstw wypadku przy pracy, który spowodował uszczer-
bek na zdrowiu.
Strona pozwana wniosła o oddalenie roszczeń z tego względu, iż powód na-
ruszył przepisy dotyczące ochrony życia i zdrowia, nie zachował właściwych zasad
technologicznych i bhp oraz zataił występującą u niego chorobę wibracyjną , która
mogła mieć wpływ na zaistnienie wypadku.
2
Pozwana nie kwestionowała wysokości stwierdzonego uszczerbku na zdrowiu
powoda i związku tego uszczerbku z wypadkiem przy pracy w dniu 27 maja 1995 r.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Sosnowcu wyrokiem z dnia 8 kwietnia 1997 r.
zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 12.912 zł z ustawowymi odset-
kami od dnia 21 października 1995 r. do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie oddalił
powództwo. W uzasadnieniu Sąd zauważył, że w związku z tym, iż powód naruszył
przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, żądanie pozwu o ustalenie, że
powód nie przyczynił się w ogóle do powstania wypadku oraz sprostowania w tym
zakresie protokołu powypadkowego musiało ulec oddaleniu jako bezzasadne. Sąd
uznał jednak, że zgodnie z treścią art. 8 ustawy wypadkowej powodowi nie można
przypisać rażącego niedbalstwa w spowodowaniu wypadku.
Powyższy wyrok pozwany zaskarżył apelacją zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez niewłaściwe zastosowanie oraz sprzeczność ustaleń Sądu z treś-
cią zebranego w sprawie materiału i wniósł o uchylenie wyroku.
Wyrokiem z dnia 28 sierpnia 1997 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Katowicach oddalił apelację, uznając że zachowanie powoda
nie było wyłączną przyczyną wypadku, co skutkuje pełną odpowiedzialnością praco-
dawcy w zakresie świadczeń określonych w ustawie wypadkowej.
Od wyroku Sądu Wojewódzkiego strona pozwana złożyła kasację zarzucając
naruszenie prawa materialnego - przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o
świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst:
Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144) i wniosła o uchylenie wyroku Sądu Wojewódzkiego
w Katowicach oraz poprzedzającego wyroku Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia
8 kwietnia 1997 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd
pierwszej instancji.
W odpowiedzi na kasację powód wniósł o jej oddalenie. Wyjaśnił, że nie za-
chodzi przytoczona przez pozwanego podstawa kasacji (art. 393
1
pkt 1 KPC), gdyż
Sądy obu instancji prawidłowo zastosowały obowiązujące przepisy prawa material-
nego do wyczerpująco ustalonego stanu faktycznego sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Pozostaje poza sporem, że powód podczas zatrudnienia w pozwanej Kopalni
uległ w dniu 27 maja 1995 r. zbiorowemu wypadkowi przy pracy w rozumieniu art. 6
3
ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.).
W następstwie tego wypadku doznał 80% uszczerbku na zdrowiu i został
uznany za całkowicie niezdolnego do pracy. Pozwana Kopalnia odmówiła wypłaty
jednorazowego odszkodowania wychodząc z założenia, że powód przyczynił się do
wypadku nieumyślnie nie przestrzegając technologii i nie używając ochrony osobis-
tej. Wypadek polegał na tym, że w lampiarni, gdzie powód był zatrudniony, przy obs-
łudze i konserwacji lamp górniczych doszło do wybuchu roztworu wodorotlenku po-
tasu, który to roztwór powód wraz z drugim pracownikiem przygotowywali w celu
wymiany elektrolitu w lampach górniczych.
Sąd Najwyższy zauważa, że już odmowa wypłaty powodowi jednorazowego
odszkodowania na podstawie protokołu powypadkowego pozostawała w ewidentnej
sprzeczności z treścią art. 8 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Przepis ten zezwala na pozba-
wienie świadczeń określonych w ustawie tylko takiego pracownika, którego zacho-
wanie polegające na udowodnionym przez zakład pracy, naruszeniu przepisów doty-
czących ochrony życia i zdrowia spowodowanym przez niego umyślnie lub wskutek
rażącego niedbalstwa, stało się wyłączną przyczyną wypadku. Skoro w protokole
powypadkowym nie zarzucono powodowi takiego zachowania, które stało się wy-
łączną przyczyną wypadku - pozwana nie była upoważniona do odmowy wypłaty
stosownego odszkodowania.
Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że stwierdzenie to zawarte w protokole powy-
padkowym nie mogło mieć wpływu na pozbawienie powoda odszkodowania i dlatego
powództwo o sprostowanie protokołu oddalił. Sąd ten przeprowadził bardzo wnikliwie
i wyczerpujące postępowanie dowodowe dla wyjaśnienia czy istnieją podstawy do
pozbawienia Andrzeja K. odszkodowania za następstwa wypadku na podstawie art.
8 ust. 1 ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Prócz zeznań świadków Sąd Rejonowy dysponował protokołem Państwowej Inspek-
cji Pracy, z którego wynikało, że w miejscu, w którym doszło do wypadku stwierdzono
szereg nieprawidłowości, których usunięcie wskazano w nakazie z dnia 10 września
1993 r. z terminem wykonania do dnia 30 września 1993 r. Polecenie to nie zostało
zrealizowane przez pozwaną do dnia wypadku. Ponadto Sąd Pracy dysponował ak-
tami sprawy Sądu Rejonowego w Sosnowcu [...]. W sprawie tej zapadł wyrok skazu-
jący Stefana M. - kierownika lampiarni - przełożonego powoda, za to, że w dniu 27
4
maja 1995 r. nie dopełnił obowiązku czuwania nad bezpieczeństwem i higieną pracy,
dopuścił do wykonywania przez powoda prac związanych z produkcją ługu potaso-
wego w sposób niezgodny z instrukcją, bez posiadania przez niego wymaganego
przepisami bhp sprzętu ochrony osobistej. W ten sposób Stefan M. doprowadził do
powstania gwałtownej reakcji chemicznej, wskutek której powód doznał poparzenia
obu oczu i tułowia, które spowodowało u niego ciężkie kalectwo. Z materiału dowo-
dowego Sąd Rejonowy wyprowadził prawidłowe wnioski co do tego, że powodowi nie
można przypisać rażącego niedbalstwa będącego wyłączną przyczyną wypadku.
Sąd Wojewódzki, który zaskarżonym wyrokiem oddalił apelację podzielił ustalenia i
wnioski Sądu Rejonowego.
Sąd drugiej instancji przytoczył wszystkie przesłanki przewidziane w art. 8 ust.
1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r prowadzące do możliwości zwolnienia pracodaw-
cy od odpowiedzialności za następstwa wypadku przy pracy: naruszenie przez pra-
cownika przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, jego winy umyślnej lub ra-
żącego niedbalstwa przy takim naruszeniu, wyłączności wpływu zachowania pra-
cownika na zaistnienie wypadku przy pracy.
Odpowiadając na zarzut apelacji, Sąd Wojewódzki podkreślił, że nie można
pozbawić pracownika prawa do świadczeń z ustawy wypadkowej wówczas, gdy za-
niedbał on sam pewne obowiązki w zakresie dotyczącym ochrony zdrowia i życia
lecz zaniedbanie to nie było wyłączną przyczyną wypadku. Wyłączność ta, zgodnie z
poglądami doktryny oznacza, że pracodawca w żaden sposób nie przyczynił się do
wypadku. Całkowicie bezprzedmiotowe i nie mające związku ze sprawą są wywody
kasacji dotyczące zdrowia powoda.
Wobec treści wyroku Sądu Wojewódzkiego, który podzielił ustalenia i wywody
Sądu pierwszej instancji, zarzuty kasacji także co do naruszenia art. 8 ustawy wy-
padkowej są bezpodstawne. Sądy obu instancji prawidłowo zinterpretowały przepis
art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych.
Jak już wspomniano, treść protokołu powypadkowego sporządzonego przez
stronę pozwaną, była wystarczająca do wypłacenia powodowi jednorazowego odsz-
kodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu jakiego doznał w wyniku wypadku przy
pracy.
Wyrok skazujący bezpośredniego przełożonego wnioskodawcę Stefana M. za
czyn z art. 191 §1 KK i art. 155 §1 pkt 2 KK za to, że wskutek niedopełnienia wyni-
5
kających z zakresu jego obowiązków czynności w ramach czuwania nad bezpie-
czeństwem i higieną pracy oraz dopuszczenia do prac związanych z produkcją ługu
potasowego pracownika (powoda) nie posiadającego wymaganego przepisami bhp
sprzętu ochrony osobistej, doprowadził do gwałtownej reakcji chemicznej, która spo-
wodowała u Andrzeja K. ciężkie kalectwo, w sposób jednoznaczny wykluczał przyję-
cie, że do wypadku doszło wyłącznie wskutek tego, iż powód w sposób umyślny lub
wskutek rażącego niedbalstwa naruszył przepisy dotyczące ochrony życia i zdrowia.
Sąd Rejonowy dołożył jeszcze dodatkowych starań dla wyjaśnienia przebiegu
wypadku i prawidłowo ustalił, że zachowaniu powoda nie można przypisać cech wy-
łączających jego prawo do świadczeń przewidzianych w ustawie wypadkowej. Te
słuszne ustalenia i wywody podzielił Sąd Wojewódzki.
Kasacja błędnie interpretuje treść art. 8 ustawy wypadkowej koncentrując
swoje zarzuty na przypisaniu zachowaniu powoda cech niedbalstwa. Dla pozbawie-
nia pracownika, który uległ wypadkowi przy pracy, świadczeń przewidzianych ustawą
z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (art. 8 ust. 1 tej ustawy) nie jest wystarczające udowodnienie przez
pracodawcę, iż zaniedbał on przepisy dotyczące ochrony życia i zdrowia. Pracodaw-
ca musi ponadto udowodnić, że zaniedbanie to miało charakter rażący lub nastąpiło
umyślnie oraz że takie zachowanie pracownika było wyłączną przyczyną wypadku.
Przy braku udowodnienia wystąpienia łącznego tych trzech elementów pracownik nie
może być pozbawiony świadczeń przewidzianych ustawą wypadkową. Powodowi
wykazano jedynie zaniedbanie w zakresie odzieży roboczej, które nie może być
uznane za przyczynę uzasadniającą pozbawienie go świadczeń zgodnie z przepisem
art. 8 ustawy wypadkowej.
Dlatego też Sąd Najwyższy uznał, że kasacja nie ma uzasadnionych podstaw i
na mocy art. 393
12
KPC orzekł jak w sentencji.
========================================