Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 maja 1998 r.
I PKN 101/98
Przejęcie części zakładu pracy w trybie art. 23
1
§ 1 KP w okresie wypo-
wiedzenia pracownikowi umowy o pracę powoduje, że nowy pracodawca
wstępując z mocy prawa w uprawnienia i obowiązki poprzedniego pracodawcy
jest związany wypowiedzeniem umowy o pracę, jeżeli nie dokona czynności
zmierzających do jego cofnięcia przed datą rozwiązania stosunku pracy.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie: SN Adam
Józefowicz (sprawozdawca), SA Alina Krusz-Stankiewicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 13 maja 1998 r. sprawy z powództwa
Marka M., Andrzeja W. i Stanisława K. przeciwko Zakładowi Energetyki Cieplnej w K.
o nawiązanie stosunku pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 22 paź-
dziernika 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Końskich wyrokiem z dnia 21 maja 1997 r. [...]
zobowiązał Zakład Energetyki Cieplnej w K. do nawiązania stosunku pracy z Mar-
kiem M., Andrzejem W. i Stanisławem K. w terminie 1 tygodnia od uprawomocnienia
się orzeczenia, a w pozostałej części dotyczącej wynagrodzenia za pracę oddalił
powództwo. Sąd ustalił, że powodowie Marek M., Andrzej W. i Stanisław K. byli pra-
cownikami Zakładu Metalurgicznego „Z.” w K. w upadłości, zatrudnionymi w charak-
terze elektromonterów. Zgodnie z § 5 przedwstępnej umowy sprzedaży z dnia 24
lipca 1996 r. kupujący Zarząd Miasta i Gminy w K. zobowiązał się przejąć w trybie
2
art. 23
1
KP wszystkich pracowników, zatrudnionych na czas nie określony według
stanu zatrudnienia na dzień 15 czerwca 1996 r. W wykazie pracowników Zakładu
Elektrociepłowni z 15 września 1996 r., przekazanych do Urzędu Miasta na podsta-
wie art. 23
1
KP byli wymienieni powodowie. Z wykazu tego wynika, że byli oni zat-
rudnieni w nastawni głównej E-2 na stanowiskach elektromonterów dyżurnych. Do
ich obowiązków należała kontrola urządzeń elektrycznych wszystkich obiektów na
terenie całego Zakładu pracy, w tym obsługa zespołu urządzeń służących do prze-
syłania i rozdzielania energii elektrycznej do zespołów maszyn, odbiorników, oświet-
lenia wewnętrznego i zewnętrznego. Kierownikiem Zakładów Elektrociepłowni był
Grzegorz S., a bezpośrednim przełożonym powodów mistrz Andrzej R. W nastawni
głównej brak było zaplecza socjalnego. Andrzej R. miał swoje biuro na wydziale me-
chanicznym, a siedziba pozwanych znajdowała się w rozdzielni RP 15, w której mieli
swój warsztat pracy, półki na ubrania i stołówkę. Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany
przejął w październiku 1996 r. nastawnię główną, która zgodnie ze schematem orga-
nizacyjnym z dnia 1 marca 1996 r. [...] wchodziła w skład Elektrociepłowni. Powo-
dowie znajdowali się w analogicznej sytuacji, jak Andrzej R. Wszyscy mieli zaplecze
poza nastawnią główną E-2. Andrzej R. został przejęty przez pozwany zakład w try-
bie art. 23
1
KP, a z powodami z niezrozumiałych względów odmówiono nawiązania
stosunku pracy. Wprawdzie w wykazie przejmowanych pracowników przez Urząd
Miasta i Gminy w K., sporządzonym według stanu na dzień 15 czerwca 1996 r. przez
Grzegorza S. brak było nazwisk powodów [...]. Wykaz ten miał charakter projektu dla
dyrektora i podlegał uzupełnieniu. Dlatego wykaz ten nie stanowi dowodu
przesądzającego, że powodowie nie byli pracownikami Elektrociepłowni, gdyż byli oni
pracownikami nastawni głównej E-2, a nie rozdzielni RP 15, gdzie mieli tylko swoją
siedzibę. Na podstawie wykazu środków trwałych przejętych w całości przez
nabywcę Sąd Rejonowy ustalił, że nastawnia główna E-2 była przejęta przez poz-
wany zakład. Sąd zwrócił uwagę na brak konsekwencji pozwanego w zakresie wy-
płaty odpraw pieniężnych na podstawie art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.). Pomijając nieprawidłowości wypłaty odpraw pieniężnych pracowni-
kom przejmowanego zakładu pracy, których zatrudnia, pozwany powołuje się na fakt
wypłaty odpraw powodom, którym odmawia zatrudnienia. Sąd Rejonowy uznał, że
umowa o pracę uległa rozwiązaniu w dniu 30 września 1996 r. Z uwagi na to, że sto-
3
sunek pracy ze Stanisławem K. nie został nawiązany, nie przysługuje mu wynagro-
dzenie za czas pozostawania bez pracy, którego domagał się w pozwie. Sąd Rejo-
nowy uznał, że pracownicy nastawni, w tym powodowie, podlegają przejęciu przez
pozwanego na podstawie art. 23
1
KP. Bez znaczenia jest okoliczność, że budynek
RP-15, w którym powodowie mieli siedzibę nie został przejęty przez stronę pozwaną.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach po roz-
poznaniu apelacji pozwanego Zakładu Energetyki Cieplnej od powyższego wyroku
Sądu pierwszej instancji, wyrokiem z dnia 22 października 1997 r. [...] oddalił apela-
cję. Sąd Wojewódzki stwierdził, że Sąd pierwszej instancji wyciągnął prawidłowe
wnioski z zebranego materiału dowodowego i wydał trafny wyrok. Na skutek przeję-
cia zakładu pracy, nastąpiła zmiana podmiotowa po stronie pracodawcy (wejście w
prawa i obowiązki dotychczasowego pracodawcy przy zachowaniu istniejących sto-
sunków pracy) w sposób automatyczny i niezależny od woli dotychczasowego i no-
wego pracodawcy. Pozwany zobowiązał się zgodnie z § 5 umowy przedwstępnej do
przejęcia w trybie art. 23
1
KP wszystkich pracowników zatrudnionych na czas nie
określony w Elektrociepłowni na dzień 15 czerwca 1996 r. Pozwany przejął na włas-
ność część majątku Zakładu Metalurgicznego „Z.” w upadłości w K., tj. Elektrocie-
płownię i Nastawnię Główną, będącą organizacyjnie częścią składową Elektrocie-
płowni. Przejęcie Nastawni, w której pracowali powodowie nastąpiło w październiku
1996 r. Nie został przejęty budynek RP-15, w którym powodowie mieli swą siedzibę.
Przejęty został zatem faktycznie zarówno majątek Elektrociepłowni, jak i Nastawni.
Logiczny i zgodny z art. 23
1
KP jest - zdaniem Sądu Wojewódzkiego - wniosek, że
nastąpiło skuteczne przejęcie pracowników, w tym powodów, przez nowego praco-
dawcę. Sąd drugiej instancji nie podzielił zarzutu apelacji, że powodowie byli pra-
cownikami rozdzielni RP-15 i powinni być przejęci przez nabywcę Oddziału Stalowni.
Ponadto uznał, że zbędne było dopuszczenie przez Sąd dowodu z zeznań nabywcy
Odlewni oraz budynku rozdzielni RP-15. Sąd Wojewódzki uznał, że pomimo błędnej
redakcji sentencji, zobowiązującej stronę pozwaną do zawarcia z powodami umów o
pracę w sytuacji, gdy z mocy art. 23
1
KP są oni jej pracownikami z mocy prawa, nie
jest celowe uwzględnienie apelacji z tego powodu.
Od powyższego wyroku Sądu Wojewódzkiego strona pozwana wniosła kasa-
cję, w której zarzuciła naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 23
1
§ 1, art.
45 § 1 i art. 264 § 1 i 3 KP przez błędną ich wykładnię, a także niewłaściwe zasto-
sowanie prowadzące do nawiązania umów o pracę. Ponadto w kasacji zarzucono
4
naruszenie przepisów postępowania, a zwłaszcza art. 3 KPC i pominięcie dowodu z
ustalenia ilości przejętych pracowników przez nabywcę Zakładu Odlewniczego, w
tym miejsca pracy powodów w placówce RP-15 i sporządzonego wykazu pracowni-
ków z tej części zbytego zakładu pracy oraz naruszenie przepisów art. 224 i 227
KPC. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i jego zmianę przez odda-
lenie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja podlega uwzględnieniu, gdyż zaskarżony wyrok narusza prawo mate-
rialne (art. 23
1
§ 1 KP). Z ustaleń Sądu pierwszej instancji, które Sąd Wojewódzki
przyjął za podstawę faktyczną swojego orzeczenia wynika, że przed datą przejścia
zakładu pracy na innego pracodawcę, poprzedni zakład pracy powodów (Zakład
Metalurgiczny „Z.” w K. w upadłości) rozwiązał z nimi umowy o pracę po upływie
trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia z dniem 30 września 1996 r. Ponadto wy-
roki Sądów obu instancji opierają się na stwierdzeniu, że pozwany Zakład Energetyki
Cieplnej w K. faktycznie przejął w październiku 1996 r. elektrociepłownię wraz z na-
stawnią główną, w której powodowie pracowali przed rozwiązaniem umowy o pracę.
Z art. 23
1
§ 1 i 3 KP wynika, że na skutek przejęcia zakładu pracy lub jego części
następuje zmiana podmiotu zatrudniającego w stosunkach pracy istniejących w
chwili przejęcia i nie dotyczy byłych pracowników, z którymi poprzedni pracodawca
skutecznie rozwiązał umowy o pracę. Powodowie nie kwestionowali rozwiązania
umów o pracę i pobrali odprawy pieniężne. Przyjmując, że istotne znaczenie ma data
nabycia aktem notarialnym części zakładu pracy od poprzedniego pracodawcy w
dniu 5 września 1996 r., to nowy pracodawca wstępując z mocy prawa w uprawnie-
nia i obowiązki poprzedniego pracodawcy jest związany wypowiedzeniem umowy o
pracę, jeżeli nie dokona czynności prawnych zmierzających do jego cofnięcia przed
datą rozwiązania stosunku pracy. W ustalonej w sprawie sytuacji powodów, nie ma
więc zastosowania przepis art. 23
1
§ 1 KP. Sąd Wojewódzki naruszył zatem art. 23
1
§ 1 KP przez to, że w ustalonym stanie faktycznym sprawy przyjął przepis ten, jako
podstawę do wydania zaskarżonego orzeczenia. Ponadto wskutek niewłaściwego
zastosowania wymienionego przepisu powstała sprzeczność między sentencją wy-
roku Sądu pierwszej instancji, zobowiązującym stronę pozwaną do nawiązania z po-
wodami stosunku pracy bez wskazania podstaw prawnych, a uzasadnieniami wyro-
5
ków Sądów obu instancji, z których wynikałby obowiązek pozwanego przywrócenia
powodów do pracy, gdyby istniały ich stosunki pracy w dacie przejęcia przez niego
części zakładu pracy. Odnosiłoby się to do przypadku niezgodnej z prawem odmowy
ich zatrudnienia przez pracodawcę lub niezgodnego z prawem rozwiązania umów o
pracę, co w sprawie niniejszej nie wchodzi w rachubę. W związku z tym skarżący
niewłaściwie zarzucił w kasacji naruszenie przez Sąd drugiej instancji art. 45 § 1 i art.
264 § 1 i 3 KP w sytuacji, gdy rozwiązanie z powodami stosunku pracy jest ustaloną
przez Sąd i bezsporną między stronami okolicznością w sprawie. Z tego względu
powodowie domagali się w swych pozwach nawiązania stosunku pracy. Jako
podstawę swych roszczeń powodowie wskazali § 5 przedwstępnej umowy sprzedaży
z dnia 24 lipca 1996 r., zawartej między pracodawcą powodów, a nabywcą części
mienia zakładu pracy. Z ustaleń Sądu pierwszej instancji, zaaprobowanych przez
Sąd drugiej instancji, wynika, że nabywca pozwanego zakładu pracy Zarząd Miasta i
Gminy w K. zobowiązał się przejąć pracowników zatrudnionych na czas nie
określony według stanu na dzień 15 czerwca 1996 r., kiedy to powodowie byli pra-
cownikami przejętej części zakładu pracy. Sądy obu instancji nie rozpoznały rosz-
czeń powodów na tej przytoczonej w pozwach podstawie faktycznej, która wymagała
wyjaśnienia innych aspektów prawnych tak skonstruowanego powództwa - jak
wstępnie wydaje się - opartego na przepisach art. 389, art. 393 § 1 i art. 353 § 2 KC
w związku z art. 300 KP. Jednakże powodowie powinni przedtem dokładniej określić
podstawę swych roszczeń. Dopiero wtedy Sąd mógłby rozważyć, czy zobowiązanie
zawarte w tej umowie może być potraktowane, jako przyrzeczenie spełnienia świad-
czenia przez nabywcę pozwanego zakładu na rzecz ogólnikowo skonkretyzowanych
osób trzecich, które znajdą się w określonej w umowie sytuacji.
Z tego punktu widzenia rozpatrując kasację Sąd Najwyższy stwierdził, że
orzekając na podstawie materiału zebranego w pierwszej instancji, Sąd Wojewódzki
nie wyjaśnił dostatecznie okoliczności, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, co
usprawiedliwia zarzut kasacji naruszenia przepisów postępowania, to jest art. 229
KPC. Rozpatrując sprawę zgodnie z art. 393
11
KPC w granicach kasacji, Sąd Naj-
wyższy doszedł do przekonania, że nastąpiło w sprawie wskazane wyżej naruszenie
prawa. Ponadto brak jest w sprawie niezbędnych ustaleń przyjętych przez Sąd dru-
giej instancji, które stosownie do art. 393
15
KPC umożliwiałyby Sądowi Najwyższemu
wydanie orzeczenia co do istoty sprawy. Dlatego Sąd Najwyższy uwzględniając ka-
sację na zasadzie art. 393
13
§ 1 KPC orzekł, jak w sentencji.
6
========================================