Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 maja 1998 r.
I PKN 126/98
Wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas określo-
ny, dokonane z naruszeniem art. 33 KP, powoduje rozwiązanie umowy w termi-
nie wskazanym przez pracodawcę. Przepis art. 189 KPC nie może stanowić
podstawy do skutecznego domagania się ustalenia istnienia stosunku pracy po
dacie rozwiązania umowy.
Przewodniczący: Prezes SN: Jan Wasilewski (sprawozdawca), Sędziowie:
SN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz, SA Alina Krusz-Stankiewicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 maja 1998 r. sprawy z powództwa
Mariana B. przeciwko Zakładom Chemicznym „A.” SA w A. o wynagrodzenie i usta-
lenie istnienia stosunku pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyj-
nego -Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 15 października
1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Zaskarżonym kasacją wyrokiem Sąd Apelacyjny w Krakowie oddalił apelację
powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Krakowie oddalającego powództwo Ma-
riana B. przeciwko Zakładom Chemicznym „A.” w A.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że powód w pozwie przeciwko pozwanym Zakła-
dom domagał się ustalenia istnienia stosunku pracy na podstawie umowy o pracę
zawartej na czas określony na stanowisku członka Zarządu Spółki oraz zasądzenia
41.600 zł wynagrodzenia za pracę w okresie od listopada 1995 r. do 1 stycznia 1997
r. Sąd Apelacyjny ustalił, że po wyborze powoda do Zarządu Spółki, Przewodniczący
jej Rady Nadzorczej zawarł z nim 1 października 1993 r. umowę o pracę na stano-
wisku członka Zarządu, na czas trwania kadencji Zarządu. W dniu 16 kwietnia 1994
2
r. powód ponownie został wybrany w skład Zarządu II kadencji i dopuszczony do
pracy u pozwanej. Rada Nadzorcza Spółki odwołała powoda z funkcji członka Za-
rządu z dniem 10 czerwca 1995 r. W związku z powyższym Prezes Zarządu Spółki
pismem z dnia 12 czerwca 1995 r. wypowiedział powodowi umowę o pracę z dwuty-
godniowym okresem wypowiedzenia. Powód zakwestionował okres wypowiedzenia,
wobec czego w tej samej dacie Prezes Zarządu wręczył mu pismo ustalające trzy-
miesięczny okres wypowiedzenia. Powód nie odwołał się od wypowiedzenia mu
umowy o pracę, mimo pouczenia o trybie i sposobie odwołania. Dlatego Sąd Woje-
wódzki uznał, że stosunek pracy między stronami ustał 30 września 1995 r. i oddalił
powództwo.
Sąd Apelacyjny ocenił wyrok Sądu Wojewódzkiego jako prawidłowy i zgodny z
obowiązującymi przepisami prawa. Żądanie ustalenia istnienia stosunku pracy i za-
sądzenia wynagrodzenia, w sytuacji gdy powód, mimo stosownego pouczenia, nie
odwołał się do sądu od dokonanego mu wypowiedzenia umowy o pracę, jest pozba-
wione podstaw prawnych, ponieważ stosunek pracy stron został rozwiązany z upły-
wem okresu wypowiedzenia, tj. z dniem 30 września 1995 r. Sąd Apelacyjny uznał,
że w takiej sytuacji nie miał podstaw do badania, czy rozwiązanie z powodem umowy
o pracę nastąpiło z naruszeniem art. 23 i 33 KP oraz art. 368 KH. Mimo tego stwier-
dzenia, Sąd Apelacyjny wyraził jednak pogląd, że skoro powód został 10 czerwca
1995 r. skutecznie odwołany z funkcji członka Zarządu, czego nie kwestionował, to
zaistniała podstawa do rozwiązania z nim umowy o pracę, której to czynności, zgod-
nie z art. 23 KP dokonał kierownik zakładu pracy. Nieuzasadnione jest stanowisko
powoda, że rozwiązać z nim umowę o pracę mógł przedstawiciel Rady Nadzorczej,
stosownie do treści § 16 statutu, ponieważ powód w dacie wręczenia mu oświadcze-
nia o rozwiązaniu umowy nie był już członkiem Zarządu. Jeżeli zaś rozwiązanie
umowy o pracę nastąpiło z naruszeniem art. 33 KP, to powód mógł dochodzić na
podstawie art. 50 § 3 i 4 KP stosownego odszkodowania.
Powód w kasacji zarzucił naruszenie art. 368 KH, art. 23 KP (przed noweliza-
cją) oraz art. 33 KP i § 16 statutu pozwanej polegające na zastosowaniu Kodeksu
pracy do stosunku pracy stron, oraz naruszenia art. 189 KPC polegające na uznaniu,
że powód nie ma interesu prawnego w domaganiu się ustalenia stosunku pracy,
ponieważ nie wystąpił z roszczeniem o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne.
Skarżący wywiódł, że art. 368 KH nie pozbawia pracownika odwołanego z funkcji
członka zarządu spółki roszczeń wynikających z umowy o pracę. Sąd Apelacyjny nie
3
dostrzegł, że strony zawarły umowę dla wykonania określonej pracy (do czasu
upływu II kadencji Zarządu), której pracodawca nie mógł rozwiązać z zachowaniem
okresu wypowiedzenia, oraz że wypowiedzenia umowy dokonał organ nieuprawniony
według § 16 statutu. Skoro powodowi nie przysługiwało roszczenie o świadczenie, to
miał prawo wystąpić z roszczeniem o ustalenie, a Sąd Apelacyjny nawet nie żądał
uprawdopodobnienia interesu prawnego i nie uzasadnił, dlaczego oddalił apelację w
zakresie tego żądania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest nieuzasadniona. Zarzut naruszenia art. 368 KH jest bezpodstaw-
ny. Przepis ten stanowi jedynie, że odwołanie członka zarządu spółki nie pozbawia
go roszczeń wynikających z umowy o pracę. Nie określa natomiast, jakie roszczenia
pracownicze przysługują odwołanemu członkowi zarządu. Prawa i obowiązki pra-
cowników są regulowane przepisami prawa pracy. Istnienie stosunku pracy, sku-
teczność wypowiedzenia umowy o pracę, czy też prawo do wynagrodzenia powinny
być ocenione na podstawie obowiązujących przepisów prawa pracy. Tak też postą-
piły Sądy orzekające w sprawie.
Również nietrafnie zarzuca się w kasacji naruszenie § 16 statutu pozwanej
Spółki stanowiącego, że umowę o pracę z członkami Zarządu Spółki zawiera przeds-
tawiciel Rady Nadzorczej i w tym trybie dokonuje się innych czynności związanych ze
stosunkiem pracy członka Zarządu. W tym postanowieniu mieści się także czynność
rozwiązania umowy o pracę z członkiem Zarządu. Rzecz jednak w tym, że powód w
dacie wypowiedzenia mu umowy o pracę nie był już członkiem Zarządu pozwanej
Spółki. Zatem § 16 statutu nie mógł stanowić podstawy do oceny, jaki organ był
uprawniony do rozwiązania umowy o pracę z powodem. Słusznie Sądy uznały, że
prawo to przysługiwało kierownikowi zakładu pracy.
Myli się skarżący twierdząc, że zawarta z powodem umowa o pracę była
umową na czas wykonania określonej pracy. Treść umowy stron zawartej na okres
kadencji Zarządu wyraźnie wskazuje, iż była to typowa umowa zawarta na czas
określony. Moment kończący trwanie tej umowy został wyrażony określeniem upływu
kadencji Zarządu. Umowa na czas określony nie musi wskazywać końcowej daty jej
trwania, którą można zastąpić zwrotem dostatecznie jasno wyrażającym wolę stron.
Natomiast niewątpliwie powód nie zawarł umowy dla wykonania określonej pracy.
4
Zasadnie natomiast skarżący podkreśla, że umowa o pracę na czas określony,
zgodnie z treścią art. 33 KP, może być wcześniej rozwiązana wskutek jej wypowie-
dzenia, jeżeli strony wprowadziły do jej treści takie zastrzeżenie. Wypowiedzenie
umowy o pracę zawartej na czas określony, co do której strony nie przewidziały
możliwości wcześniejszego jej rozwiązania, jest sprzeczne z treścią art. 33 KP. W
takiej zaś sytuacji uprawnionemu, z mocy art. 50 § 3 i 4 KP, przysługuje odszkodo-
wanie. Prawidłowo Sądy uznały, że takie roszczenie powoda nie mogło być
uwzględnione, ponieważ uchybił on terminowi z art. 264 § 2 KP.
Co do zarzutu naruszenia art. 189 KPC, to należy stwierdzić, że przepis ten
uprawnia do żądania ustalenia istnienia stosunku prawnego, jeżeli zainteresowany
ma w tym interes prawny. Powód nie wskazał, na czym polega jego interes prawny w
żądaniu ustalenia istnienia stosunku pracy między stronami. Powodowi przysługiwało
roszczenie o świadczenie, którego zresztą dochodził w sprawie, lecz okazało się ono
nieuzasadnione wobec uchybienia terminu do jego wniesienia. Zarzut pod adresem
Sądu Apelacyjnego, iż nie zmusił powoda reprezentowanego przez adwokata, do
wykazania interesu prawnego jest wręcz niezrozumiały i nie mający żadnego oparcia
w obowiązującej procedurze sądowej, a w szczególności ukształtowanej w Kodeksie
postępowania cywilnego zasadzie kontradyktoryjności. Przepis art. 5 KPC
zobowiązuje sąd do udzielenia stronie wskazówek co do czynności procesowych, ale
tylko wówczas, gdy strona działa bez adwokata lub radcy prawnego. Jeżeli przy
rozwiązaniu umowy pracodawca naruszył obowiązujące przepisy, to pracownik może
dochodzić przed sądem w terminach przewidzianych w art. 264 KP roszczeń
wynikających z przepisów prawa pracy. Niewykorzystanie tej drogi powoduje, iż sto-
sunek pracy rozwiązuje się i nie istnieje. Art. 189 KPC nie może służyć obejściu tych
przepisów i mimo prawnego nieistnienia tego stosunku doprowadzić do orzeczenia
ustalającego istnienie takiego stosunku.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
12
KPC od-
dalił kasację.
========================================