Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 maja 1998 r.
I PKN 151/98
Sąd obowiązany jest zbadać zarzuty niezgodnego z prawem lub z naru-
szeniem uchwał statutowych organów związkowych, o których mowa w art. 10
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234
ze zm.) dokooptowania pracownika do zarządu zakładowej organizacji związ-
kowej w celu wyjaśnienia, czy pracownikowi temu przysługuje ochrona, wy-
mieniona w art. 10 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 maja 1998 r. sprawy z powództwa
Angeli G.-M. przeciwko Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w K. o przy-
wrócenie do pracy i nagrodę jubileuszową za 20 lat pracy, na skutek kasacji strony
pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Warszawie z dnia 12 listopada 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pkt 1 i 3 i w tym zakresie przekazał sprawę
Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie do
ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Angela G. wystąpiła w pozwie z dnia 12 kwietnia 1996 r. z powódz-
twem przeciwko Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w K. o przywrócenie
do pracy, a w pozwie z dnia 10 września 1996 r. o zasądzenie w związku z wyrokiem
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia
2
29 marca 1996 r. [...] wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy, to jest
od 4 grudnia 1995 r. do 31 marca 1996 r., a ponadto o zasądzenie kwoty jednorazo-
wej waloryzacji dla sfery budżetowej wraz z ustawowymi odsetkami od grudnia 1995
r. oraz nagrody jubileuszowej za 20 lat pracy. Sąd Rejonowy połączył do wspólnego
rozpoznania powyższe sprawy.
Odrębnym postanowieniem z dnia 7 marca 1997 r. Sąd Rejonowy-Sad Pracy
w Kutnie odrzucił pozew w zakresie wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy
od 4 grudnia 1995 r. do 31 marca 1996 r. W uzasadnieniu postanowienia Sąd
Rejonowy uznał, że wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Warszawie z dnia 29 marca 1996 r. [...] przywracający powódkę do pracy
na poprzednie warunki i zasądzający odszkodowanie od pozwanej na rzecz powódki
w kwocie 1.186,65 zł pod warunkiem podjęcia pracy w terminie 7 dni, korzysta z po-
wagi rzeczy osądzonej, co oznacza, że powództwo między tymi samymi stronami, o
ten sam przedmiot, na tej samej podstawie faktycznej jest niedopuszczalne i podlega
odrzuceniu.
Wyrokiem częściowym z dnia 7 marca 1997 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w
Kutnie oddalił powództwo co do nagrody jubileuszowej, uznając, że powódka osiąg-
nęła staż pracy 19 lat 10 miesięcy i 21 dni, a okresy sporne (czyli 8 miesięcy i 3 dni
sprawowania opieki nad dzieckiem po upływie 3 lat urlopu bezpłatnego na wycho-
wanie dziecka i okresu 2 miesięcznego skróconego wypowiedzenia) nie mogą być
zaliczone do stażu pracy, uprawniającego do nagrody jubileuszowej.
Kolejnym wyrokiem z dnia 9 maja 1997 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kutnie
zasądził od pozwanej na rzecz powódki odsetki od 7 lutego 1997 r. do 16 marca
1997 r. od kwoty 14,55 zł, stanowiącej skapitalizowane odsetki, od jednorazowej
waloryzacji dla pracowników sfery budżetowej oraz oddalił powództwo w pozostałej
części, w tym o przywrócenie do pracy.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona w pozwanym zakładzie
pracy od 10 września 1990 r. na czas określony, a od 1 marca 1991 r. na czas nie-
określony, ostatnio na stanowisku starszego inspektora do spraw osobowych. Po
przywróceniu powódki do pracy wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z dnia 29 marca
1996 r. powódka zgłosiła się do dyrektora w dniu 2 kwietnia 1996 r., a z dniem 4
kwietnia 1996 r. podjęła pracę. Tymczasem 30 marca 1996 r. dyrektor pozwanej
zwrócił się do zarządu zakładowej organizacji związku zawodowego o wyrażenie
3
zgody na rozwiązanie z powódką umowy o pracę w trybie art. 10 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U.
z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Zgodę taką uzyskał. Następnie zawiadomiono po-
wódkę o rozwiązaniu z nią stosunku pracy za wypowiedzeniem z dniem 1 kwietnia
1996 r., skracając jednocześnie na podstawie art. 36
1
KP okres wypowiedzenia do 1
miesiąca. Pismo w tej sprawie doręczono jej 4 kwietnia 1996 r. Sąd Rejonowy ustalił
także, że w czerwcu 1995 r. po rozwiązaniu z powódką umowy o pracę doszło w poz-
wanej Stacji do zmian organizacyjnych w pionie administracyjnym. Zarządzeniem
dyrektora sekcja administracyjno-gospodarcza obejmowała 7 1/4 etatu, w tym etat
referenta administracyjno-gospodarczego, zajmowany przed rozwiązaniem umowy o
pracę przez powódkę. Aneksem z 1996 r. do powyższego zarządzenia wprowadzone
zostały zmiany, polegające na likwidacji sekcji administracyjno-gospodarczej, etatów
referenta administracyjno-gospodarczego i sekretarki oraz dodanie w Oddziale
Epidemiologii stanowiska sekretarki medycznej. Sąd przyjął, że powódka zajmowała
stanowisko inspektora do spraw pracowniczych i nigdy nie pracowała jako kierownik
sekcji administracyjno-gospodarczej. W ocenie Sądu Rejonowego w następstwie
reorganizacji TSSE zlikwidowano etat zajmowany przez powódkę i doszło do
zmniejszenia stanu zatrudnienia. Wprawdzie dotyczyło to jedynie powódki, to nie
można okoliczności tej traktować jako wykluczającej zastosowanie przepisów ustawy
„o zwolnieniach grupowych” w małym zakładzie pracy. Sąd Rejonowy ustalił na
podstawie informacji Zarządu Związku Zawodowego Pracowników Państwowej
Inspekcji Sanitarnej przy Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w K., że
„Angela G. nie podlega ochronie z ustawy o związkach zawodowych”. Sąd ten uznał,
że „nie jest trafny zarzut powódki, że wyłączona była możliwość rozwiązania z nią
umowy o pracę z przyczyn dotyczących zakładu pracy z uwagi na szczególną
ochronę z ustawy o związkach zawodowych. Zarząd Związku wskazał bowiem, iż
powódka takiej ochronie nie podlega”. Sąd Rejonowy uznał wypowiedzenie powódce
umowy o pracę za uzasadnione, gdyż nie jest dotknięte wadą prawną. Nie było -
zdaniem Sądu Rejonowego - uzasadnione żądanie zasądzenia waloryzacji, skoro
zostało zaspokojone. Słuszne jest wyłącznie roszczenie o odsetki za okres od 7 lu-
tego do 10 marca 1997 r.
4
Powódka zaskarżyła oba wyroki w odniesieniu do żądania przywrócenia do
pracy i nagrody jubileuszowej.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie po roz-
poznaniu apelacji powódki wyrokiem z dnia 12 listopada 1997 r. [...] przywrócił
Angelę G.-M. do pracy na poprzednie warunki pracy i płacy i zasądził na jej rzecz od
Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w K. kwotę 7.119,90 zł pod warunkiem
podjęcia pracy w terminie 7 dni, zmieniając w ten sposób pkt 2 zaskarżonego wyroku
z dnia 9 maja 1997 r. Ponadto oddalił apelację od wyroku częściowego z dnia 7
marca 1997 r., to jest w odniesieniu do nagrody jubileuszowej za 20 lat pracy, a
koszty postępowania apelacyjnego zniósł między stronami. Sąd Wojewódzki uznał
za słuszną apelację powódki co do przywrócenia do pracy, bowiem do reorganizacji
doszło przed 1 czerwca 1995 r., a więc zanim rozwiązano z powódką umowę o pracę
po raz pierwszy w trybie art. 52 KP. Świadczy o tym zarządzenie z 20 maja 1995 r. i
projekt kadrowy do nowej struktury w postaci załącznika nr 1 [...]. Z tego względu
twierdzenie powódki, że przewidywano w projekcie zmian organizacyjnych pozwa-
nego objęcie przez nią stanowiska kierownika sekcji administracyjno-gospodarczej
nie jest gołosłowne. Na ten dzień powódka zajmowała stanowisko st. inspektora do
spraw osobowych. Ustalenie Sądu pierwszej instancji, że ostatnio pracowała jako
referent administracyjno-gospodarczy jest dowolne i nie wynika z zebranego mate-
riału. Dlatego dla rozstrzyganej kwestii treść aneksu z dnia 4 stycznia 1996 r. do za-
rządzenia z 30 maja 1995 r. [...] nie ma znaczenia, gdyż jego mocą nie likwidowano
stanowiska powódki, a jedynie referenta i sekretarki. W konsekwencji konsultacja
zamiaru rozwiązania z powódką umowy o pracę była wadliwa, ponieważ nie wyka-
zywała rzeczywistej przyczyny, dla której pracodawca powziął taki zamiar. Wypo-
wiedzenie zostało dokonane również wadliwie, gdyż z datą wsteczną. Dokonano go
bowiem 4 kwietnia 1996 r. z mocą od 1 kwietnia 1996 r., czego Sąd pierwszej ins-
tancji nie zauważył. Pozwana nie wzięła też pod uwagę, że wobec powódki istniały
przesłanki nie zezwalające na zastosowanie art. 10 ustawy z 28 grudnia 1989 r.
Przepis ten bowiem wyklucza możliwość wypowiedzenia umowy o pracę pracowni-
kowi chronionemu przez rok po upływie kadencji, który był uprzednio członkiem za-
rządu zakładowej organizacji związkowej, a takim była powódka w dacie wypowie-
dzenia umowy o pracę. Stwierdzenie tej okoliczności i naruszenia tego przepisu po-
woduje konieczność stosowania art. 45 § 1 i art. 47 KP. Ponadto Sąd Wojewódzki
5
uznał, że Sąd Rejonowy analizując art. 36
1
§ 1 KP nie popełnił błędu prawnego, co
przesądza negatywnie problem prawa powódki do nagrody jubileuszowej, gdyż do-
tychczasowy staż jej pracy nie daje 20 lat, choć niewiele do tego brakuje.
Od powyższego wyroku Sądu Wojewódzkiego w części dotyczącej przywró-
cenia powódki Angeli G.-M. do pracy i zasądzenia od pozwanej na jej rzecz kwoty
7.119,90 zł, Terenowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w K. wniosła kasację.
Skarżący zarzucił uchybienia przepisom postępowania: art. 233 § 1, art. 316 § 1 i art.
328 § 2 KPC, mające istotny wpływ na wynik sprawy przez rażące naruszenie zasady
swobodnej oceny dowodów, brak rozważenia zebranych dowodów, oparcie wyroku
na nie istniejącym stanie rzeczy oraz brak w uzasadnieniu wskazania podstaw
nieuwzględnienia części dowodów. Ponadto skarżący zarzucił naruszenie prawa
materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności art. 22 i 29 §
1 KP przez przyjęcie, że stosunek prawny powódki w następstwie zmian przekształcił
się w umowę o pracę na stanowisku kierownika sekcji administracyjno-gospodarczej.
W kasacji zarzucono także obrazę art. 10 ustawy o związkach zawodowych przez
naruszenie kompetencji statutowych organów związkowych do określenia zasad
sprawowania funkcji związkowych, na skutek czego nieprawidłowo zastosowano art.
6 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw. Skarżący wniósł o zmianę wyroku i utrzymanie wyroku Sądu
pierwszej instancji w mocy w części oddalającej powództwo o przywrócenie do pracy,
ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu Wojewódzkiego w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty kasacji są tylko w części uzasadnione. Przede wszystkim trafny jest
zarzut naruszenia przez Sąd drugiej instancji art. 328 § 2 KPC. Uchybienie temu
przepisowi mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Dotyczy to w szczególności
braku w uzasadnieniu orzeczenia podania podstaw dowodowych przyjętego przez
Sąd Wojewódzki stanowiska, że powódka podlegała szczególnej ochronie jako czło-
nek zarządu zakładowej organizacji związkowej i z tego powodu niedopuszczalne
było rozwiązanie z nią stosunku pracy. Sąd Wojewódzki nie przeprowadził uzupeł-
6
niającego postępowania dowodowego, którego wyniki mogłyby stanowić podstawę
do dokonania odmiennych ustaleń w tym przedmiocie niż Sąd pierwszej instancji.
Sąd Wojewódzki orzekając zgodnie z art. 382 KPC na podstawie materiału zebrane-
go w postępowaniu w pierwszej instancji powinien wykazać błąd tego Sądu w usta-
leniach lub w ocenie zebranych dowodów. Jednakże Sąd drugiej instancji nie usto-
sunkował się do tych ustaleń i nie wskazał na jakich dowodach oparł swoje odmien-
ne od Sądu pierwszej instancji stanowisko w sprawie. Sąd Wojewódzki nie przeana-
lizował zebranego materiału w sprawie i nie ocenił dowodów oraz nie podał przyczyn,
dla których dowodom odmiennym od zajętego stanowiska odmówił wiarygodności i
mocy dowodowej. Istotna dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy okoliczność, że
powódka znajdowała się w okresie ochronnym z powodu sprawowania funkcji
członka zarządu zakładowej organizacji związkowej powinna być dokładnie ustalona.
Tymczasem Sąd Wojewódzki załatwił tę kwestię jednym zdaniem „a takim
pracownikiem powódka w dacie wypowiedzenia niewątpliwie była”, choć należało
ustosunkować się do zeznań św. Barbary R. - przewodniczącej Rady Wojewódzkiej
Federacji Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia w P., informacji
zarządu zakładowej organizacji związkowej z dnia 2 kwietnia 1996 r., a nawet w razie
wątpliwości sprawdzić, ze względu na twierdzenia strony pozwanej, czy powódka
była wymieniona jako członek zarządu w rejestrze związków zawodowych. Uzasad-
nienie zaskarżonego orzeczenia nie odpowiada więc wymaganiom art. 328 § 2 KPC
w omawianej kwestii. Dlatego należy uznać zarzut kasacji naruszenia tego przepisu
za uzasadniony.
Chybiony jest natomiast zarzut kasacji naruszenia art. 233 § 1 i art. 316 § 1
KPC przez Sąd drugiej instancji, który nie prowadził uzupełniającego postępowania
dowodowego, lecz orzekał na podstawie materiału zebranego przez Sąd pierwszej
instancji i nie dokonywał w omawianej kwestii oceny tego materiału. Ogólnikowo
sformułowany zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 22 i 29
KP nie został wykazany przez skarżącego w kontekście zmian organizacyjnych w
pozwanym zakładzie pracy. Prawidłowo Sądy obu instancji ustaliły, że powódka za-
trudniona była na stanowisku starszego inspektora do spraw osobowych. Wbrew
twierdzeniom wnoszącego kasację Sądy obu instancji nie ustaliły, aby na skutek
zmiany struktury organizacyjnej pozwanego, stosunek pracy powódki przekształcił
się w umowę o pracę na stanowisku kierownika sekcji administracyjno-gospodarczej.
7
Sąd Wojewódzki nie ustosunkował się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku
do zasad wynikających z art. 10 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawo-
dowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) wobec przyjęcia, że powódka była członkiem
zarządu zakładowej organizacji związkowej. Skoro ta kwestia nie została w uzasad-
nieniu orzeczenia należycie wyjaśniona z naruszeniem art. 328 § 2 KPC, istnieją
podstawy do uznania tego zarzutu za uzasadniony.
W związku z zarzutami strony pozwanej i informacją zakładowej organizacji
związkowej Sąd obowiązany był zbadać, czy powódka faktycznie podjęła działalność
związkową w ramach zarządu zakładowej organizacji związkowej. Stosownie do wy-
ników ustaleń w tym zakresie, Sąd Wojewódzki rozważy, czy do powódki ma zasto-
sowanie teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1990 r., III PZP 1/90
(OSNCP 1991 z. 5-6, poz. 55 z glosą B.Wagner, OSP 1991 z. 6, poz. 159). W sytua-
cji, gdy wybór lub dokooptowanie powódki do zarządu zakładowej organizacji związ-
kowej nastąpiły niezgodnie ze statutem lub z naruszeniem uchwał statutowych orga-
nów związkowych, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związ-
kach zawodowych pozostaje do rozstrzygnięcia kwestia, czy powódce przysługuje
ochrona wymieniona w art. 10 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw. Zdaniem Sądu Najwyższego
nie jest trafny zarzut kasacji naruszenia przez Sąd drugiej instancji przepisu art. 6
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19) skoro w niniejszej sprawie ten prze-
pis nie ma zastosowania. Pozwany zakład pracy nie dokonał w stosunku do powódki
wypowiedzenia zmieniającego, lecz wypowiedzenia umowy o pracę. W kontekście
żądania powódki przywrócenia do pracy w związku z zarzutami o wadliwym rozwią-
zaniu umowy o pracę z datą wsteczną i brakiem konsultacji ze związkami zawodo-
wymi, nie zawierającej rzeczywistej przyczyny zamiaru wypowiedzenia powódce
umowy o pracę przez pozwany zakład pracy, to ten zarzut kasacji jest bezprzedmio-
towy i nie podlega uwzględnieniu.
Wobec zasadności części zarzutów skarżącego, Sąd Najwyższy uznał, ze
kasacja wymaga uwzględnienia i dlatego na zasadzie art. 393
13
§ 1 KPC orzekł, jak
w sentencji.
8
========================================