Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 czerwca 1998 r.
I PKN 173/98
Nieskuteczny jest zarzut kasacji naruszenia prawa materialnego, jeżeli
pozew został z mocy art. 199 § 1 pkt 2 KPC odrzucony ze względu na to, że
sprawa między tymi samymi stronami o to samo roszczenie została już prawo-
mocnie osądzona (art. 366 KPC).
Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 1998 r. sprawy z powódz-
twa Barbary K. przeciwko 1. Szkole Podstawowej [...] w D., 2. Kuratorium Oświaty w
T. o ustalenie, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 20 listopada 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Barbara K. wystąpiła w dniu 23 września 1996 r. z powództwem
przeciwko Szkole Podstawowej Nr 9 w D. i Kuratorium Oświaty w T. o ustalenie, że z
dniem 1 września 1994 r. stała się nauczycielem mianowanym z mocy prawa w
Szkole Podstawowej Nr 9 w D. Kolejnym pozwem z dnia 18 czerwca 1997 r. powód-
ka wniosła o ustalenie, że po zakończonym urlopie wychowawczym od września
1991 r. przysługiwało jej prawo do zatrudnienia w tej Szkole Podstawowej. Zarzą-
dzeniem z dnia 30 czerwca 1997 r. połączono powyższe sprawy do łącznego rozpo-
znania i rozstrzygnięcia.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Dębicy wyrokiem z dnia 18 września 1997 r. [...]
odrzucił pozew w części obejmującej żądanie ustalenia, że po ukończonym urlopie
wychowawczym od września 1991 r. przysługiwało powódce prawo do zatrudnienia
w świetlicy Szkoły Podstawowej Nr 9 w D. zgodnie z posiadaną umową o pracę, a w
2
pozostałej części oddalił powództwo i zniósł koszty procesu między stronami. Sąd
ustalił, że powódka zgodnie z umową o pracę na czas nie określony rozpoczęła
pracę w Szkole Podstawowej Nr 9 w D. od dnia 8 września 1987 r., jako wychowaw-
ca w świetlicy. Od 29 lipca 1988 r. do 31 sierpnia 1991 r. przebywała na urlopie ma-
cierzyńskim, a potem wychowawczym.
W piśmie z dnia 21 sierpnia 1991 r. Kuratorium Oświaty i Wychowania w T.,
Delegatury Zamiejscowej w D. zaproponowano powódce pracę na stanowisku rów-
norzędnym z poprzednio zajmowanym w Szkole Podstawowej Nr 2 w D. Powódka
przyjęła nowe warunki do czasu rozstrzygnięcia sprawy jej powrotu do Szkoły Pods-
tawowej Nr 9 w D. i mianowania z urzędu. W uzasadnieniu wyroku Sąd podał, że w
Sądzie Rejonowym w Dębicy toczyło się już postępowanie z powództwa Barbary K.
[...] o ustalenie, że weszła w stosunek mianowania z mocy prawa oraz o ustalenie,
że przysługuje jej prawo zatrudnienia na równorzędnym stanowisku jak poprzednio w
Szkole Podstawowej Nr 9. Postępowanie to zakończyło się wyrokiem oddalającym
powództwo w dniu 13 kwietnia 1992 r. Dnia 15 czerwca 1994 r. powódka otrzymała
mianowanie z mocy prawa w Szkole Podstawowej Nr 2 w D., a 1 września 1994 r.
zgłosiła się do pracy w Szkole Podstawowej Nr 9, ale nie została dopuszczona do jej
wykonywania. Nie kontynuowała pracy w Szkole Podstawowej Nr 2, za co ukarano ją
w trybie dyscyplinarnym karą zwolnienia z pracy. Orzeczenie to zostało utrzymane w
mocy decyzją z 14 marca 1995 r. Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczy-
cieli przy Ministrze Edukacji Narodowej. Pismem z dnia 4 kwietnia 1995 r. dyrektor
Szkoły Podstawowej Nr 2 poinformował powódkę, że w dniu 30 marca 1995 r. wygasł
z nią stosunek pracy na stanowisku wychowawcy w świetlicy Szkoły Podstawowej Nr
2 w D. w związku z prawomocnym ukaraniem w trybie dyscyplinarnym karą zwolnie-
nia z pracy.
W dniu 10 kwietnia 1995 r. powódka powtórnie wniosła do Sądu Pracy w Dę-
bicy powództwo o ustalenie bezzasadności przeniesienia jej do Szkoły Podstawowej
Nr 2 w D. po ukończonym urlopie wychowawczym we wrześniu 1991 r., pomimo
trwania umowy o pracę na czas nie określony w Szkole Podstawowej Nr 9 oraz usta-
lenie, że ta Szkoła jest nadal zakładem pracy powódki na podstawie umowy o pracę
z dnia 7 września 1987 r. Sąd Rejonowy w Dębicy wyrokiem z 30 listopada 1995 r.
[...] odrzucił pozew w części obejmującej żądanie ustalenia zasadności przeniesienia
powódki do Szkoły Podstawowej Nr 2 w D. po urlopie wychowawczym, a w pozosta-
łej części oddalił powództwo. Rozstrzygnięcie to pozostało w mocy na skutek wyroku
3
Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z 5 września 1996 r. i wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 7 stycznia 1997 r. [...].
Wobec bezsporności stanu faktycznego sprawy Sąd Rejonowy uznał, iż żąda-
nie pozwu o ustalenie, że po urlopie wychowawczym powódce przysługiwało prawo
do zatrudnienia w Szkole Podstawowej Nr 9, pomimo iż inaczej zostało sformułowa-
ne, było przedmiotem prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawach [...] i podlega od-
rzuceniu. W pozostałym zakresie Sąd Rejonowy stwierdził, że przez różnego rodzaju
czynności konkludentne i oświadczenia stron doszło do zawarcia umowy, w której
nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy między powódką a Szkołą Podstawową Nr 9 i
nawiązanie stosunku pracy między powódką a Szkołą Podstawową Nr 2 w D. W
Szkole tej uzyskała akt mianowania z mocy prawa w dniu 15 czerwca 1994 r. Po-
wódka będąc nauczycielem mianowanym nie może domagać się stwierdzenia, że
uzyskała drugi akt mianowania w dacie 1 września 1994 r. W dniu 1 września 1994 r.
powódka nie była już pracownikiem Szkoły Podstawowej Nr 9, lecz była pracowni-
kiem Szkoły Podstawowej Nr 2 w D.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie po roz-
poznaniu apelacji powódki, wyrokiem z dnia 20 listopada 1997 r. [...] oddalił apelację.
Badając zarzut naruszenia art. 199 § 1 pkt 2 KPC w związku z odrzuceniem pozwu,
Sąd drugiej instancji stwierdził, że w niniejszej sprawie i w sprawie poprzedniej [...]
podstawę rozstrzygnięcia stanowił ten sam stan faktyczny, a żądanie zmierzało do
tego samego celu, tj. badania zasadności przeniesienia powódki po zakończonym
urlopie wychowawczym do Szkoły Nr 2, pomimo, że umowa o pracę zawarta była ze
Szkołą Nr 9. We wszystkich sprawach powódka zarzucała naruszenie § 17
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. o urlopach wychowawczych
(jednolity tekst: Dz. U. z 1990 r. Nr 76, poz. 454 ze zm.). W sprawie tożsamości
roszczeń powódki wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 stycznia 1997
r., I PKN 54/96, oddalając kasację powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Kra-
kowie z dnia 5 września 1996 r. Pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasad-
nieniu wyroku oddalającego kasację jest aktualny w niniejszej sprawie.
Zdaniem Sądu Wojewódzkiego trafnie Sąd pierwszej instancji oddalił powódz-
two o ustalenie, że powódka stała się z dniem 1 września 1994 r. nauczycielem mia-
nowanym z mocy prawa w Szkole Podstawowej Nr 9. Nie jest rzeczą Sądu w niniej-
szym procesie dokonywanie oceny czy akt mianowania z mocy prawa w Szkole
Podstawowej Nr 2 na dzień 15 czerwca 1994 r. był prawnie skuteczny, gdyż żądanie
4
dotyczy ustalenia, że powódka stała się z mocy prawa nauczycielem mianowanym z
dniem 1 września 1994 r. w Szkole Podstawowej Nr 9. Zarzut powódki naruszenia
art. 11 KP może być postawiony Szkole Podstawowej Nr 2, nie będącej stroną w ni-
niejszym procesie. Dlatego należy uznać ten zarzut za bezprzedmiotowy.
Sąd Wojewódzki uznał, że trafnie Sąd pierwszej instancji przyjął, iż brak jest
podstaw do ustalenia uzyskania przez powódkę z mocy prawa mianowania z dniem
1 września 1994 r. w Szkole Nr 9, gdyż nie spełniła przesłanek z art. 10 ust. 2 pkt 7
Karty Nauczyciela. Nie wykonywała bowiem bezpośrednio przed mianowaniem nie-
przerwanie co najmniej przez trzy lata pracy w pozwanej Szkole Nr 9. Ustalenia
zawarte w sprawie [...] wskazują, że powódka była w spornym okresie nauczycielem
Szkoły Podstawowej Nr 2, a nie Szkoły Podstawowej Nr 9 w D.
Od powyższego wyroku Sądu Wojewódzkiego powódka wniosła kasację, za-
rzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 3 i art. 11 KP, §
17 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wy-
chowawczych, art. 10 ust. 2 pkt 7 Karty Nauczyciela, art. 77, 78 i 5 KC. Ponadto po-
wódka zarzuciła naruszenie art. 199 § 1 pkt 2 KPC przez błędną jego interpretację,
co miało istotny wpływ na wynik sprawy.
Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie w całości
roszczenia oraz zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w
Dębicy z dnia 18 września 1997 r. oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoz-
nania Sądowi pierwszej instancji z uwzględnieniem kosztów postępowania kasacyj-
nego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie może być uwzględniona, gdyż jej zarzuty są bezzasadne. Powód-
ka Barbara K. wystąpiła po raz trzeci do Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Dębicy z
powództwem opartym na tej samej podstawie faktycznej, przeciwko tym samym poz-
wanym - Szkole Podstawowej Nr 9 w D. i Kuratorium Oświaty w T. z częściowo
zmodyfikowanymi żądaniami, które zmierzały do osiągnięcia tego samego celu i były
w istocie z niewielkimi różnicami tożsame przedmiotowo.
5
Dla zbadania w postępowaniu kasacyjnym, czy zarzut naruszenia art. 199 § 1
pkt 2 KPC jest zasadny, niezbędna jest analiza porównawcza żądań powódki w
kolejno wniesionych sprawach.
W sprawie [...] powódka domagała się ustalenia, że po zakończeniu urlopu
wychowawczego przysługiwało jej od września 1991 r. prawo zatrudnienia na równo-
rzędnym stanowisku w świetlicy w Szkole Podstawowej Nr 9 w D. oraz ustalenia, że
z dniem 1 października 1988 r. stała się nauczycielem mianowanym z mocy prawa w
Szkole Podstawowej Nr 9 w D. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Dębicy wyrokiem z dnia
13 kwietnia 1992 r. oddalił powództwo, a Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych wyrokiem z dnia 30 czerwca 1992 r. [...] oddalił rewizję powódki.
Sprawa ta została prawomocnie zakończona.
W sprawie [...], po sprecyzowaniu żądania pozwu na rozprawie powódka
wniosła o ustalenie zasadności przeniesienia jej we wrześniu 1991 r. po urlopie wy-
chowawczym do Szkoły Podstawowej Nr 2 w D. oraz ustalenia, że Szkoła Podsta-
wowa Nr 9 w D. była i jest zakładem pracy powódki. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Dę-
bicy wyrokiem z dnia 30 listopada 1995 r. odrzucił pozew w części obejmującej żą-
danie ustalenia zasadności przeniesienia powódki do Szkoły Nr 2 w D. po urlopie
wychowawczym i oddalił powództwo w pozostałej części, dotyczącej ustalenia, że
Szkoła Podstawowa Nr 9 jest nadal zakładem powódki z mocy umowy z dnia 7
września 1987 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z
dnia 5 września 1996 r. [...] oddalił rewizję powódki. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia
7 stycznia 1997 r., I PKN 54/96, oddalił kasację powódki. Sąd Najwyższy stwierdził,
że w obu powyższych sprawach istniała tożsamość podmiotowa. Ponadto stwierdził,
że w odniesieniu do obu zgłoszonych żądań „podstawę rozstrzygnięcia stanowił ten
sam stan faktyczny, a różnice w sformułowaniu roszczeń mają charakter jedynie ję-
zykowy, gdyż w istocie zmierzały one do tego samego celu. Było nim zakwestiono-
wanie przez powódkę przeniesienia jej do Szkoły Podstawowej Nr 2 w Dębicy i
ocena tej czynności. Należy zatem uznać, że w obu przypadkach przedmiotem rozs-
trzygnięcia było to samo roszczenie”, co doprowadziło do zasadnego odrzucenia
pozwu.
W kolejnym, trzecim powództwie, będącym przedmiotem postępowania kasa-
cyjnego w niniejszej sprawie, Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Dębicy wyrokiem z dnia 18
września 1997 r. [...] odrzucił pozew „w części obejmującej żądanie ustalenia, że po
ukończonym urlopie wychowawczym od września 1991 r. przysługiwało powódce
6
prawo do zatrudnienia na świetlicy Szkoły Podstawowej Nr 9 w D. zgodnie z posia-
daną umową o pracę”. W pozostałej, to jest o ustalenie, że z dniem 1 września 1994
r. powódka stała się nauczycielem mianowanym z mocy prawa w Szkole Podstawo-
wej Nr 9 w D. oddalił powóztwo Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Krakowie zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 listopada 1997 r. [...] oddalił
apelację.
Z powyższego zestawienia orzeczeń sądowych wynika, że zgłoszone w ni-
niejszej sprawie żądanie powódki o ustalenie, iż po zakończonym urlopie wychowaw-
czym od września 1991 r. przysługiwało jej prawo do zatrudnienia w Szkole Podsta-
wowej Nr 9 w D. jest identyczne przedmiotowo i podmiotowo z żądaniem zgłoszonym
w sprawie [...], które zostało prawomocnie oddalone. Zgodnie z art. 365 § 1 KPC
orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, które je wydał, lecz również
inne sądy. Zaistniała zatem negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi rze-
czy osądzonej, co zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 KPC uzasadnia odrzucenie pozwu.
Sąd Wojewódzki zasadnie więc zaskarżonym wyrokiem oddalił w tym przedmiocie
apelację. Zarzut kasacji naruszenia art. 199 § 1 pkt 2 KPC jest również bezzasadny.
Jeżeli pozew w części dotyczącej, jednego z żądań, został z mocy art. 199 § 1 pkt 2
KPC w wyroku odrzucony ze względu na to, że sprawa w tym przedmiocie między
tymi samymi stronami została już prawomocnie osądzona i wyrok w poprzedniej
sprawie korzysta z powagi rzeczy osądzonej (art. 365 § 1 KPC), a następnie apelacja
od zaskarżonego drugiego wyroku została oddalona, to poza zarzutem kasacji
naruszenia przepisów postępowania (art. 199 § 1 pkt 2 KPC), zarzut naruszenia
prawa materialnego postawiony w kasacji zaskarżonemu wyrokowi w całości „odda-
lającemu apelację również w części odrzucającej pozew, nie podlega rozpoznaniu w
odniesieniu do tej części wyroku”. Powoduje to ten skutek w niniejszej sprawie, że
zarzut naruszenia prawa materialnego ogólnikowo postawiony w kasacji zaskarżo-
nemu w całości wyrokowi, nie może być rozpatrywany w odniesieniu do tego
żądania, które zostało już prawomocnie osądzone, a powtórne żądanie - odrzucone.
Pozostające w związku z rozstrzygniętym wcześniej, a następnie odrzuconym
żądaniem ustalenia, że po urlopie wychowawczym od września 1991 r. przysługiwało
powódce zatrudnienie w Szkole Podstawowej Nr 9 w D., zarzuty kasacji naruszenia
art. 3 KP i § 17 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie
urlopów wychowawczych (jednolity tekst: Dz. U. z 1990 r. Nr 76, poz. 454 ze zm.),
7
nie mogą być skutecznie postawione i rozpatrzone z uwagi na wyżej wykazaną ist-
niejącą w tym przedmiocie powagę rzeczy osądzonej.
Z przytoczonego stanu sprawy wynika, że drugie żądanie powódki ustalenia,
że stała się z mocy prawa nauczycielem mianowanym w Szkole Podstawowej Nr 9 w
D. było już merytorycznie rozpatrywane i zostało oddalone. Jednakże w odniesieniu
do tego żądania nie istniała powaga rzeczy osądzonej, bowiem powódka żądała
ustalenia innej daty mianowania. W sprawie [...] powódka domagała się ustalenia
mianowania z dniem 1 października 1988 r., a w niniejszej sprawie z dniem 1 wrześ-
nia 1994 r. Dlatego w tej części powództwo nie zostało odrzucone, lecz wyrokiem
Sądu pierwszej instancji oddalone, a apelacja powódki została oddalona przez Sąd
drugiej instancji. Z motywów zaskarżonego kasacją wyroku wynika, że Sąd Woje-
wódzki uznał, iż Sąd pierwszej instancji trafnie oddalił to żądanie, gdyż powódka
wcześniej, bo z dniem 15 czerwca 1994 r., uzyskała potwierdzenie, iż stała się nau-
czycielem mianowanym z mocy prawa w Szkole Podstawowej Nr 2 w D., w której
zgodziła się podjąć pracę do czasu rozstrzygnięcia sprawy powrotu do pracy w
Szkole Podstawowej Nr 9 w D. (pismo powódki z dnia 3 września 1991 r.). Powódce
zaproponowano pracę w Szkole Podstawowej Nr 2 z powodu baraku etatu w Szkole
Podstawowej Nr 9. Do kwestii skutków tego oświadczenia powódki ustosunkował się
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 stycznia 1997 r., I PKN 54/96, stwierdzając, że
„wola powódki podjęcia zatrudnienia w Szkole Nr 2 w D. została ostatecznie przeja-
wiona w sposób na tyle wyraźny, aby uznać ją za skutecznie złożone oświadczenie
woli. Powódka przecież przez ponad trzy lata wykonywała obowiązki pracownicze w
Szkole Podstawowej Nr 2 w D. Doszło więc przez różnego rodzaju oświadczenia
stron oraz przez tzw. fakty konkludentne do zawarcia tego rodzaju umowy, w wyniku
której nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy ze Szkołą Podstawową Nr 9 i nawiąza-
nie stosunku pracy ze Szkołą Podstawową Nr 2 w D. Wobec tego słusznie Sądy obu
instancji uznały, że nie łączy powódki ze Szkołą Podstawową Nr 9 w D. stosunek
pracy, co skutkowało oddalenie powództwa w zakresie żądania ustalenia w tym
przedmiocie”. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela to
stanowisko i uznaje, że skoro przez fakty konkludentne nastąpiło rozwiązanie umowy
o pracę z powódką w Szkole Podstawowej Nr 9 i stwierdzono pismem nawiązanie
stosunku pracy ze Szkołą Podstawową Nr 2 w D., to chybiony jest zarzut kasacji
naruszenia przez Sąd drugiej instancji art. 77 i 78 KC i art. 11 KP, wobec spełnienia
dyspozycji tych przepisów. Ze względu na zarzut kasacji naruszenia art. 10 ust. 2 pkt
8
7 Karty Nauczyciela należy stwierdzić, że według tego przepisu nawiązanie stosunku
pracy z nauczycielem przez mianowanie z mocy prawa uzależnione jest od
bezpośredniego przed mianowaniem wykonywania nieprzerwanie pracy nauczyciela
w okresie trzech lat od dnia zatrudnienia w określonej szkole. Powódka pracowała w
Szkole Podstawowej Nr 2 od 1 września 1991 r. do 30 marca 1995 r., w której była
nauczycielem mianowanym. W dniu 1 września 1994 r. powódka nie pracowała w
Szkole Podstawowej Nr 9 w D. Z tego względu, bez uprzedniego zatrudnienia i
wykonywania pracy bezpośrednio przed tą datą przez wymagany prawem, czas nie
mogła uzyskać mianowania z mocy prawa w tej Szkole. Powódka mogłaby
kontynuować stosunek pracy nauczyciela mianowanego w tej Szkole, gdyby została
w niej zatrudniona w dniu 1 września 1994 r. W związku z tym Sądy orzekające w
niniejszej sprawie nie mogły uwzględnić żądania powódki ustalenia, że w dniu 1
września 1994 r. stała się ona z mocy prawa nauczycielem mianowanym w Szkole
Podstawowej Nr 9 w D. Zasadnie zatem Sąd drugiej instancji uznał, że powódka nie
spełniła przesłanek z art. 10 ust. 2 pkt 7 Karty Nauczyciela i brak jest podstaw do
uwzględnienia jej apelacji. Dlatego zarzut kasacji naruszenia tego przepisu przez
Sąd drugiej instancji jest bezzasadny. Skarżąca poza sformułowaniem zarzutu naru-
szenia przez Sąd drugiej instancji art. 5 KC (niewłaściwie wskazanego zamiast art. 8
KP) nie uzasadniła swego zarzutu. Sąd Najwyższy nie dopatrzył się także potwier-
dzenia tego zarzutu w sprawie.
Wobec braku usprawiedliwionych postaw kasacji Sąd Najwyższy na zasadzie
art. 393
12
KPC orzekł jak w sentencji.
N o t k a
Wskazany w uzasadnieniu wyrok z dnia 7 stycznia 1997 r., I PKN 54/96, został opublikowany
w OSNAPiUS 1997 r. nr 16, poz. 289.
========================================