Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 czerwca 1998 r.
I PKN 49/98
1. Uznanie przez inwestora przy odbiorze robót, że prace wykonano wad-
liwie lub niezgodnie z umową, nie powoduje obniżenia wynagrodzenia pracow-
ników, jeżeli uprzednio pracodawca zaakceptował wykonanie tych robót, jako
odpowiadające wymaganym kryteriom jakościowym.
2. Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy
(art. 117 § 2 KP). Nie jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznacze-
niem prawa dochodzenie przez pracowników roszczeń o należne im wynagro-
dzenie za pracę w sytuacji, gdy nie ponoszą winy za nieosiągnięcie przez pra-
codawcę spodziewanych korzyści z działalności gospodarczej.
Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 1998 r. sprawy z powódz-
twa Marka B., Marka Z., Jerzego Z., Krzysztofa P. i Władysława P. przeciwko Przed-
siębiorstwu Usługowo-Produkcyjno-Handlowemu „B.” Spółce z o.o. w B.Z. o zapłatę,
na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 19 marca 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powodowie: Marek B., Marek Z., Jerzy Z., Krzysztof P. i Władysław P. wystą-
pili z powództwami przeciwko Przedsiębiorstwu Usługowo-Produkcyjno-Handlowemu
„B.” Spółka z o.o. w B.Z. o zasądzenie w markach niemieckich wynagrodzenia za
pracę, ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, diet wjazdowych i wyjazdowych, zwrotu
kaucji oraz ekwiwalentu z tytułu świadczeń na wyżywienie. Powodowie Marek B. i
Jerzy Z. domagali się ponadto sprostowania świadectw pracy. Strona pozwana nie
2
uznała powództwa i wniosła powództwo wzajemne o odszkodowanie bez bliższego
uzasadnienia.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Busku Zdroju zarządził połączenie spraw do ich
wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia na zasadzie art. 219 KPC.
Wyrokiem z dnia 31 grudnia 1996 r. [...] Sąd Rejonowy zasądził od pozwane-
go Przedsiębiorstwa na rzecz powodów następujące należności:
1) na rzecz Marka B. kwotę 3.726,88 marek niemieckich z 8% od dnia 20
czerwca 1995 r.;
2) na rzecz Marka Z. kwotę 3.955 marek niemieckich z 8% od dnia 16 maja
1995 r.;
3) na rzecz Jerzego Z. kwotę 3.770,70 marek niemieckich z 8% od dnia 16
czerwca 1995 r.;
4) na rzecz Krzysztofa P. kwotę 3.,728,20 marek niemieckich z 8% od dnia 16
maja 1995 r,;
5) na rzecz Władysława P. kwotę 666,70 marek niemieckich z 8% od dnia 1
kwietnia 1995 r.
Ponadto Sąd sprostował wydane przez pozwanego świadectwa pracy w taki
sposób, że w świadectwie Marka B. nakazał wpisać jako datę wygaśnięcia stosunku
pracy „19 czerwca 1995 r.”, a w świadectwie Jerzego Z. datę „16 czerwca 1995 r.”.
W pozostałej części Sąd powództwo oddalił.
Sąd Rejonowy ustalił, że wszyscy powodowie byli zatrudnieni w pozwanym
Przedsiębiorstwie w 1995 r. na podstawie umów o pracę na czas określony do czasu
zakończenia kontraktu na budowie zagranicznej w Niemczech. Umowy te wygasły w
odniesieniu do Marka B. 7 maja 1995 r., a do pozostałych 16 czerwca 1995 r. Strona
pozwana nie kwestionowała sprostowania świadectw pracy w dacie wykazanej przez
powodów. Sporne wynagrodzenia powodów Sąd Rejonowy ustalił na podstawie opi-
nii biegłego z dziedziny księgowości, który w oparciu o dostępną dokumentację do-
konał szczegółowych wyliczeń wynagrodzenia za wskazany okres, jak i pozostałych
świadczeń.
Zdaniem Sądu Rejonowego biegły zasadnie zakwestionował i odrzucił sposób
wyliczenia przez pozwanego wynagrodzenia, którego wysokość miałaby być ograni-
czona do 30% zafakturowanego i zapłaconego przez kontrahenta zagranicznego
przerobu. Wobec braku takiego zapisu w zawartych umowach o pracę, Sąd Rejono-
wy podzielając w całości opinię biegłego odrzucił zarzuty i dowody ze świadków
3
zgłoszone w piśmie procesowym pozwanego na okoliczność obowiązującego w
przedsiębiorstwie systemu wynagrodzenia, jakości pracy powodów, zakresu robót
poprawkowych oraz organizacji pracy na budowie. Sąd zwrócił uwagę na to, że
strona pozwana poza lakoniczną odpowiedzią na pozew i złożeniem pozwu wzajem-
nego nie zgłaszała żadnych dowodów, uchylała się od podejmowania wezwań sądo-
wych. Dlatego złożenie wniosków dowodowych po roku od złożenia pozwów i po
niekorzystnej opinii biegłego, Sąd uznał za działanie mające na celu dalszą zwłokę
postępowania. Ponadto uznał, że ustalanie „obowiązującego systemu wynagradza-
nia” za pośrednictwem świadków jest niewłaściwe, skoro od lat pozwana Spółka nie
opracowała dokumentów płacowych. W umowach o pracę nie określono, że wyna-
grodzenie powodów ma być obliczone od 30% wynagrodzenia pozwanego uzyska-
nego od kontrahenta zagranicznego. Zbędne też byłoby przesłuchanie świadków na
okoliczność jakości pracy, zakresu robót poprawkowych na potrzeby powództwa
wzajemnego, skoro nie zostało opłacone i pozwy zostały zwrócone. Sąd oparł swoje
rozstrzygnięcie na podstawie art. 78 i nast. KP, a w części dotyczącej sprostowania
świadectw pracy na podstawie art. 97 § 2 KP.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wyrokiem
z dnia 19 marca 1997 r. [...] oddalił apelację pozwanej. W uzasadnieniu wyroku Sąd
ten stwierdził, że przepisy Kodeksu pracy dotyczące wynagrodzenia za pracę mające
zapewnić jego ochronę zawierają zasadę, że gdy pracownik jest dłużnikiem, to
potrącenie z jego wynagrodzenia może odbyć się tylko przy zachowaniu zasad
określonych w art. 87 KP. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego kwestia potrącenia z
wynagrodzenia powodów ewentualnych należności strony pozwanej (innych niż
wymienione w art. 87 KP) mogła być rozważona w powództwie wzajemnym w razie
spełnienia przesłanek z art. 204 § 1 KPC. Potrącenie z wynagrodzeń powodów nie
może nastąpić w związku z treścią art. 82 KP. Wadliwe, ale niezawinione wykonanie
przez pracownika produktu lub usług nie niweczy jego prawa do wynagrodzenia.
Umowa o pracę jest umową starannego działania, a nie rezultatu. Podnoszona przez
stronę pozwaną okoliczność, że z tytułu niewłaściwego wykonania robót objętych
kontraktem poniosła straty finansowe - w ocenie Sądu drugiej instancji - nie daje
podstaw do pozbawienia powodów wynagrodzeń za pracę.
Od powyższego wyroku Sądu Wojewódzkiego Przedsiębiorstwo Usługowo-
Produkcyjno-Handlowe „B.” Spółka z o.o. w B.Z. wniosło kasację, w której zarzuciło
naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastoso-
4
wanie art. 82 i art. 8 KP na skutek uznania, że pracownikom należy się wynagrodze-
nie za pracę niewłaściwie wykonaną. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji,
gdyż nie wypłacone powodom wynagrodzenia za ostatni miesiąc ich pracy, nie było
potrąceniem, lecz jedynie niewypłaceniem nienależnego wynagrodzenia za wadliwie
wykonaną pracę kamieniarską, za którą wynagrodzenie nie przysługuje. W uza-
sadnieniu kasacji skarżący stwierdził, że zaskarżone orzeczenie zapadło w stanie
faktycznym, który zasadniczo nie budzi kontrowersji, gdyż z pozwanymi została za-
warta umowa w ramach akordu zryczałtowanego, na podstawie której pracownicy
mieli uzyskać kwotę 30% wynagrodzenia netto, osiągniętego przez pozwanego od
kontrahenta niemieckiego. W umowie pisemnej powołano się tylko na akord, jed-
nakże między stronami bezsporny był sposób ustalania wynagrodzenia. Pracodawca
nie osiągnął wynagrodzenia, jakie kalkulował.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W myśl art. 393
1
KPC kasację można oprzeć na podstawie naruszenia prawa
materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie (pkt 1) oraz
na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny
wpływ na wynik sprawy (pkt 2). W niniejszej sprawie skarżący oparł swoją kasację na
podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 82 i 8 KP. Wobec braku
w kasacji zarzutu popełnienia przez Sąd drugiej instancji uchybień procesowych,
które mogłyby mieć istotny wpływ na wynik sprawy, Sąd Najwyższy jest związany
stanem faktycznym sprawy ustalonym w toku postępowania przez Sąd pierwszej ins-
tancji oraz zaakceptowanym przez Sąd drugiej instancji i uznanym za prawidłowy.
Wynika to wyraźnie z przepisu art. 393
15
KPC. Z ustaleń Sądu przyjętych za podsta-
wę zaskarżonego wyroku (opartych na opinii biegłego sądowego mgr Józefa W.)
wynika, że powodowie nie otrzymali należnego im wynagrodzenia akordowego,
obliczonego według uzyskiwanych średnio zarobków w okresie umownym oraz za
godziny ponadnormatywnie przepracowane, zgodnie z ustną umową oraz przysłu-
gujących im innych należności. Sąd Rejonowy zasądził należności powodów zgodnie
z art. 78 KP. Skarżący nie kwestionuje w kasacji wysokości uwzględnionych rosz-
czeń powodów, a jedynie twierdzi, że nie wypłacił wynagrodzenia, gdyż nie należało
się im za wadliwie wykonaną pracę, na skutek czego nie osiągnął kalkulowanych
5
korzyści z kontraktu zagranicznego. Jednakże twierdzenia te nie znajdują odzwier-
ciedlenia w ustaleniach Sądów obu instancji, gdyż pozwany nie udowodnił tych oko-
liczności, ani nie wykazał wyrządzenia szkody przez określonych pracowników. W tej
sytuacji brak było podstaw do zastosowania art. 82 KP, gdy Sądy obu instancji
ustaliły, że powodowie nie ze swej winy wadliwie wykonywali pracę i wyrządzili pra-
codawcy szkodę. Nie było zatem podstaw do redukcji ich wynagrodzenia za pracę
wykonaną w systemie akordowym. Powodowie wykonywali pracę podporządkowaną
pod kierownictwem ustanowionym przez pracodawcę. Skoro powodowie wykonywali
pracę zgodnie z poleceniami kierownika budowy, który akceptował jakość i wyniki ich
pracy, pracodawca był obowiązany wypłacić im wynagrodzenie zgodnie z art. 86 i 94
pkt 3 KP, a tego obowiązku nie wykonał z naruszeniem tych przepisów. Pracodawca,
pod którego kierownictwem jest wykonywana praca w systemie akordowo-zadanio-
wym obowiązany jest bieżąco kontrolować jakość wykonanych usług przez pracow-
ników, stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny wyników pracy oraz pro-
wadzić należytą ich dokumentację (art. 94 pkt 2, 9 i 9a KP).
Uznanie przez inwestora przy odbiorze robót, że prace zostały wadliwie wy-
konane, niezgodnie z umową, nie ma wpływu na ograniczenie z tego tytułu wyna-
grodzenia pracowników, jeżeli uprzednio pracodawca zaakceptował wykonanie tych
robót, jako odpowiadające wymaganym kryteriom jakościowym. Skutki ekonomiczne
nieuzyskania przez pracodawcę kalkulowanych korzyści z realizacji kontraktu na
wykonanie prac budowlanych zagranicznych obciążają pracodawcę i nie mogą być
przerzucane na pracowników. Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalno-
ścią zakładu (art. 117 § 2 KP), gdyż ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej
obciąża pracodawcę. W tym świetle okazuje się, że zarzut kasacji naruszenia przez
Sąd drugiej instancji art. 82 KP jest bezpodstawny. Zdaniem Sądu Najwyższego nie
jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa dochodzenie
przez pracowników roszczeń o należne im wynagrodzenia za pracę w sytuacji, gdy
nie ponoszą winy nieosiągnięcia przez pracodawcę kalkulowanych korzyści z okreś-
lonej operacji gospodarczej i nie można im przypisać przyczynienia się do powstania
szkody pracodawcy. W związku z tym brak jest podstaw do uznania, że zaskarżony
wyrok narusza art. 8 KP.
Mając to wszystko na uwadze, Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że nie
ma w sprawie usprawiedliwionych podstaw kasacji i dlatego na zasadzie art. 393
12
KPC orzekł, jak w sentencji.
6
========================================