Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 czerwca 1998 r.
I UKN 95/98
Matka nie ma prawa do wcześniejszej emerytury, jeżeli choroba dziecka
nie upośledza sprawności jego organizmu, w sposób wymagający jej stałej
opieki (§ 1 ust. 3 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w
sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się
dziećmi wymagającymi stałej opieki, Dz.U. Nr 28, poz. 149).
Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 1998 r. sprawy z wniosku
Jadwigi K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o wcześ-
niejszą emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apela-
cyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 5 listopada
1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wnioskodawczyni Jadwiga K., urodzona 11 października 1951 r., złożyła w
dniu 31 sierpnia 1994 r. wniosek o emeryturę z powodu konieczności stałej opieki
nad dzieckiem Łukaszem urodzonym 11 czerwca 1981 r. Do wniosku dołączone zos-
tało zaświadczenie lekarskie z 17 sierpnia 1994 r., z którego wynika, że Łukasz K.
choruje na astmę oskrzelową, bardzo często nawracające stany astmatyczne i wy-
maga osobistej opieki matki. Decyzją z dnia 16 września 1994 r. organ rentowy
przyznał wnioskodawczyni od dnia 1 maja 1994 r. prawo do wcześniejszej emerytury
na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie
uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wy-
magającymi stałej opieki (Dz.U. nr 28, poz.149) ponieważ udowodniła jednocześnie
2
okres zatrudnienia w rozmiarze 27 lat, 10 miesięcy i 17 dni. W dniu 10 lutego 1997 r.
do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynął wniosek Prokuratury Wojewódzkiej w
R. o wszczęcie postępowania w celu ponownego ustalenia prawa wnioskodawczyni
do świadczeń emerytalnych. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że w wyniku pos-
tępowania wyjaśniającego stwierdzono, iż Łukasz K. nie jest chory w stopniu wyma-
gającym stałej osobistej opieki matki. Potwierdziła to analiza dokumentacji lekarskiej,
przeprowadzona przez Wojewódzką Przychodnię Matki i Dziecka. Wobec tego, de-
cyzją z dnia 17 lutego 1997 r. organ rentowy wstrzymał wnioskodawczyni wypłatę
emerytury od dnia 1 marca 1997 r. Odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji oddalił
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z
dnia 22 lipca 1997 r.
Sąd Wojewódzki zażądał dokumentacji lekarskiej dotyczącej Łukasza K. i po
jej dołączeniu dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy pneumonologa i internisty.
Biegli po zapoznaniu się z dokumentacją lekarską i zbadaniu Łukasza K. stwierdzili u
niego spastyczny (alergiczny) nieżyt oskrzeli bez odchyleń od stanu prawidłowego
ani zaburzeń wydolności oddechowej. Wymaga to okresowego leczenia, ale nie wy-
maga stałej opieki ani aktualnie, ani od 31 sierpnia 1994 r. Na tej podstawie Sąd
pierwszej instancji ustalił, że Łukasz K. nie wymagał w 1994 r. i w dalszym ciągu nie
wymaga stałej opieki innej osoby. Wobec tego wnioskodawczyni nie ma uprawnień
do wcześniejszej emerytury, jak prawidłowo stwierdził organ rentowy w zaskarżonej
decyzji.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem a dnia 5 listopada 1997 r. oddalił apelację wnioskodawczyni i uznał, że Sąd
Wojewódzki prawidłowo ustalił na podstawie dowodów zgromadzonych w postępo-
waniu przed organem rentowym i w postępowaniu sądowym, że schorzenia, na jakie
cierpi syn wnioskodawczyni Łukasz nie wymagają stałej opieki matki. Takie okolicz-
ności jak to, że Łukasz uczęszcza do szkoły bez żadnych dłuższych przerw, że bez
żadnych ograniczeń uczestniczy w lekcjach w.f. i że rodzice nie informowali szkoły o
przewlekłych i ciężkich schorzeniach syna, w zestawieniu z opiniami lekarskimi, daje
pełne podstawy do przyjęcia, iż wnioskodawczyni nie ma uprawnień do wcześniejszej
emerytury na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja
1989 r. Biegli lekarze specjalności właściwych dla schorzeń syna wnioskodawczyni
po zapoznaniu się z pełną dokumentacją lekarską i zbadaniu Łukasza stwierdzili w
sposób wyraźny, że cierpi on na alergiczny nieżyt oskrzeli bez zaburzeń wydolności
3
oddechowej i że choroba ta wymaga okresowego leczenia, ale badany nie wymagał i
nie wymaga stałej opieki innej osoby.
Sąd Wojewódzki miał zatem pełne podstawy, aby opinie te uznać za trafne i
wiarygodne. Są one bowiem zgodne z opinią Wojewódzkiej Przychodni Matki i
Dziecka w R., wydanej na prośbę organu rentowego, a ponadto jasne, wyczerpujące,
fachowe i należycie uzasadnione. Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd Wojewódzki prawid-
łowo zgromadził w tej sprawie pełny materiał dowodowy i ocenił go w sposób zgodny
z obowiązującymi przepisami (art.233 §1 KPC). Jeżeli zatem syn wnioskodawczyni
nie jest chory w stopniu, który wymagałby tak w roku 1994, jak i w chwili obecnej
stałej opieki matki, to Sąd pierwszej instancji trafnie uznał, że wnioskodawczyni nie
spełnia i nie spełniała warunków dla uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury w
myśl przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. W takiej zaś
sytuacji wstrzymanie wypłaty emerytury na podstawie art.80 ust.1 w związku z
art.102 ust.1 pkt 4 i ust.2 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu eme-
rytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. nr 40, poz.267 ze zm.) było zgodne z obo-
wiązującym prawem.
Powyższy wyrok pełnomocnik wnioskodawczyni zaskarżył kasacją, zarzucając
na podstawie art.393
1
KPC naruszenia przepisów postępowania mające istotny
wpływ na wynik sprawy, a polegające na obrazie przepisów art.5 KPC na skutek jego
niezastosowania, art.232 zdanie drugie w związku z art.468 §2 pkt 3 KPC - na skutek
nieprzeprowadzenia dowodu z zeznań świadka Bronisława N., art.326 §1 w związku
z art.328 §2 KPC na skutek pominięcia w ocenie Sądu dokumentacji lekarskiej
znajdującej się w aktach sprawy, a zwłaszcza zaświadczenia lekarskiego z dnia 9
kwietnia 1997 r. Wojewódzkiego Szpitala Zespołowego w R. oraz pominięcia dowodu
z przesłuchania powódki w charakterze strony. Wnioskodawczyni wniosła o
uchylenie wyroków Sądów obu instancji i przekazanie sprawy do ponownego roz-
poznania Sądowi pierwszej instancji z uwzględnieniem kosztów postępowania kasa-
cyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest zasadna. Stosownie do §1 ust.1 i 2 rozporządzenia Rady Mi-
nistrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pra-
cowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz.U. nr 28,
4
poz.149), wydanym na podstawie art.27 ust.2a ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. nr 40, poz.267 ze zm.)
prawo do wcześniejszej emerytury przysługuje matce dziecka, które ze względu na
stan zdrowia wymaga jej stałej opieki, a matka ma okres zatrudnienia co najmniej 20
lat. Z ustaleń Sądu pierwszej instancji, zaakceptowanych przez Sąd drugiej instancji
wynika, że wnioskodawczyni nie spełnia pierwszego z tych warunków.
Zarzuty kasacji o naruszeniu art.5, 232, 468 § 2 pkt 3, 316 § 1 i 328 § 2 KPC
nie są zasadne. Powódka przedłożyła do akt sprawy zaświadczenie lekarskie o sta-
nie zdrowia syna z dnia 9 kwietnia 1997 r. [...] i podlegało ono ocenie przez biegłych
lekarzy specjalności właściwych dla schorzeń syna wnioskodawczyni. Wnioskodaw-
czyni, działająca bez adwokata lub radcy prawnego, nie potrzebowała od Sądów do-
datkowej pomocy albo wskazówek, a najlepszym na to dowodem jest to, że nie do-
szło do żadnych jej zaniedbań w dokonaniu czynności procesowych w sprawie. Była
natomiast pouczona o sposobie składania środków odwoławczych, z czego prawid-
łowo skorzystała.
Zaświadczenie lekarskie wydane w dniu 9 kwietnia 1997 r. przez lekarza -
alergologa Bronisława N. potwierdza wcześniejsze jego rozpoznanie, że syn wnios-
kodawczyni cierpi na astmę oskrzelową i pyłkowicę, czyli alergiczną astmę oskrze-
lową. Dowód z tego dokumentu wykluczał potrzebę przeprowadzenia dowodu z zez-
nań tego lekarza na te same okoliczności zarówno na wniosek strony jak i z urzędu
(art.232 zdanie drugie KPC). W sprawie nie zachodziła też konieczność podjęcia
czynności wyjaśniających (art.468 §2 pkt 3 KPC), gdyż w odwołaniu od decyzji orga-
nu rentowego jedyną sporną okolicznością w sprawie była ocena stanu zdrowia syna
wnioskodawczyni, dla której Sąd pierwszej instancji powołał dowód z opinii 2 biegłych
lekarzy: internisty i pneumonologa.
Zarzut naruszenia art.316 §1 w związku z art.328 §2 KPC także nie mógł być
uznany za słuszny. Sąd pierwszej instancji wydał wyrok biorąc za podstawę stan rze-
czy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, natomiast czym innym jest, że stan ten,
w ocenie wnioskodawczyni, został ustalony w sposób nieprawidłowy. Nie jest bowiem
prawdziwe twierdzenie kasacji, że dowód z zaświadczenia wystawionego przez
lekarza Bronisława N. nie był brany pod rozwagę Sądów obu instancji, skoro został
oceniony w opinii biegłych. Biegli wydali opinię po zbadaniu chłopca i zapoznaniu się
z aktami sprawy dołączonej dokumentacji lekarskiej, w tym z Poradni Alergolo-
gicznej, w której pracuje lekarz - specjalista Bronisław N. Biegli potwierdzili rozpoz-
5
nanie lekarza Bronisława N. zawarte w zaświadczeniu z 9 kwietnia 1997 r. [...] oce-
niając, że stan zdrowia Łukasza K. wymaga okresowego leczenia, ale nie jest ko-
nieczna stała opieka innej osoby, ani pomoc w postępowaniu leczniczym i rehabilita-
cyjnym. Wnioski biegłych lekarzy nie są w niczym sprzeczne z dowodem znajdują-
cym się w aktach sprawy, zostały uznane przez Sądy obu instancji za trafne i wiary-
godne, nie wymagały zatem innego omówienia w uzasadnieniu wyroku o dokonane-
go przez Sąd Apelacyjny. Niestwierdzenie bowiem choroby dziecka w bardzo po-
ważnym stopniu upośledzającej sprawność jego organizmu, (§1 ust.3 pkt 4 rozpo-
rządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r.), które wymagałoby stałej opieki
matki, wyklucza jej uprawnienia do wcześniejszej emerytury.
Z tych wszystkich względów i na podstawie art.393
12
KPC Sąd Najwyższy
orzekł jak w sentencji.
========================================