Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 sierpnia 1998 r.
II UKN 82/98
Członek zarządu spółki z o.o. podlega ubezpieczeniu społecznemu pra-
cowników (art. 4 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowa-
niu ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze
zm.), jeżeli umowę o pracę na rzecz tej spółki zawarł z jej pełnomocnikami
(członkami zarządu) powołanymi uchwałą wspólników (art. 203 KH).
Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie SN: Teresa Romer (spra-
wozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dnia 12 sierpnia 1998 r. sprawy z wniosku
Roberta Andrzeja S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w
B. o objęcie ubezpieczeniem społecznym, na skutek kasacji organu rentowego od
wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku
z dnia 10 grudnia 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 2 listopada 1995 . Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w B. odmówił, na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organi-
zacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 25, poz. 137 ze zm.), obję-
cia Roberta S. ubezpieczeniem społecznym od 22 listopada 1994 r. ze względu na
fakt, iż nie świadczy osobiście pracy w spółce „R.”, ponieważ na stałe zamieszkuje w
B.-Z., gdzie prowadzi działalność gospodarczą.
Od powyższej decyzji organu rentowego wnioskodawca złożył odwołanie, za-
rzucając niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzyg-
nięcia sprawy, a w konsekwencji wydanie decyzji naruszającej prawo materialne
przez niewłaściwe jego zastosowanie.
2
Wyrokiem z dnia 19 kwietnia 1996 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Białymstoku zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że Robert S.
podlega ubezpieczeniu społecznemu od dnia 28 listopada 1994 r. z tytułu zatrudnie-
nia w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym „R.” Spółka z o.o. w B.-Z. Oddział
w B. Zdaniem Sądu, fakt świadczenia pracy przez odwołującego w innych przedsię-
biorstwach nie ma wpływu na ocenę jego pracy wykonywanej w Spółce z o.o. „R.”.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżył powyższy wyrok Sądu Woje-
wódzkiego rewizją, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego przez
błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności art. 58 § 1 KC,
a także art. 353
1
KC oraz niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istot-
nych do rozstrzygnięcia sprawy i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przekaza-
nie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, po-
dzielając stanowisko Sądu Wojewódzkiego, wyrokiem z dnia 29 sierpnia 1996 r. od-
dalił rewizję organu rentowego.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. zaskarżył powyższy wyrok
kasacją zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie art. 4 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i
finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 25, poz. 137 ze zm.) oraz naru-
szenie przepisów postępowania - art. 393
1
pkt 2 KPC i wniósł o zmianę lub uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu w Białymstoku lub Sądowi Wojewódzkiemu w Białymstoku.
Wyrokiem z dnia 22 listopada 1996 r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok
oraz wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Białymstoku z dnia 19 kwietnia 1996 r. i sprawę przekazał temu Sądowi do ponow-
nego rozpoznania. Sąd Najwyższy stwierdził, że Sąd pierwszej instancji oparł swoje
ustalenia wyłącznie na zeznaniach wnioskodawcy złożonych w trybie art. 299 KPC w
charakterze strony. Zastosowanie tego przepisu może mieć miejsce tylko wówczas,
gdy po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku, pozostały nie wyjaśnione
fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Wojewódzki dopuścił dowód z zeznań
wnioskodawcy, pomijając inne środki dowodowe istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Sąd Najwyższy podzielił pogląd Sądu Apelacyjnego odnośnie do pracy świadczonej
na rzecz spółki z o.o., jednakże zdaniem Sądu Najwyższego, brak jest w sprawie
3
prawidłowych, wyczerpujących ustaleń, które pozwoliłyby podzielić wywody Sądu
Apelacyjnego.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po ponownym roz-
poznaniu sprawy wyrokiem z dnia 16 września 1997 r. zmienił zaskarżoną decyzję
organu rentowego i ustalił, że Robert S. podlega ubezpieczeniu społecznemu od
dnia 28 listopada 1994 r. Zdaniem tego Sądu, wnioskodawcę i pracodawcę w niniej-
szej sprawie łączy stosunek zależności i charakteryzuje ścisłe podporządkowanie
poleceniom pracodawcy. Robert S. nie był samodzielny w podejmowaniu decyzji
dotyczących współpracy z innymi kontrahentami. Działał w imieniu i na rzecz spółki
jako jej pracownik. Organ rentowy zaskarżył powyższy wyrok apelacją zarzucając mu
naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię, a w szczególności art.
41 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń
społecznych oraz art. 203 Kodeksu handlowego oraz niewyjaśnienie istotnych oko-
liczności i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponow-
nego rozpoznania przez Sąd Wojewódzki.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 10 grudnia 1997 r. oddalił apelację. Sąd nie podzielił stanowiska organu
rentowego w kwestii nieważności umów o pracę z 21 listopada 1994 r. i 31 maja
1995 r.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. zaskarżył kasacją ten wyrok
Sądu Apelacyjnego i zarzucił mu naruszenie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 listopada
1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych przez błędną jego
wykładnię, oraz błędną wykładnię art. 203 Kodeksu handlowego i wniósł o zmianę
lub uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpozna-
nia Sądowi Apelacyjnemu w Białymstoku lub Sądowi Wojewódzkiemu w
Białymstoku.
W uzasadnieniu kasacji organ rentowy przyznał, że podstawę zaskarżonej
decyzji stanowił zarzut, że Robert S. nie świadczył osobiście pracy w spółce z o.o.
„R.” w B. ze względu na to, że nie mieszkał w B. i prowadził działalność gospodarczą
w B.-Z., a ponadto był także zatrudniony w innej spółce. Kasacja została oparta na
zarzucie naruszenia art. 203 Kodeksu handlowego ponieważ wnioskodawca, jako
prezes zarządu spółki nie mógł zawrzeć umowy o pracę z innym członkiem zarządu
spółki.
4
Pierwszą umowę o pracę wnioskodawca zawarł z członkiem zarządu spółki, a
drugą z tą samą osobą - Barbarą S. - prezesem spółki. W rejestrze handlowym
Przedsiębiorstwa „R.” spółka z o.o. jako członkowie zarządu spółki są prócz wnios-
kodawcy zarejestrowane jeszcze dwie osoby.
Organ rentowy powołał się m.in. na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8
marca 1995 r., I PZP 7/95 i wyrok tego Sądu z dnia 17 grudnia 1996 r., II UKN 37/96.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Ze stanu faktycznego sprawy, którego kasacja nie kwestionuje, gdyż podnosi
wyłącznie zarzut naruszenia prawa materialnego, wynika, że w spółce z o.o. „R.” nie
powołano w ogóle rady nadzorczej, ale ustanowiono pełnomocników. Wnioskodawcę
ze spółką łączyła rzeczywista, a nie pozorna, jak to poprzednio utrzymywał organ
rentowy, umowa o pracę. Wnioskodawca pozostawał wobec spółki w stosunku za-
leżności i podporządkowania, stosował się do poleceń spółki.
Sąd Apelacyjny podkreślił, że wbrew zarzutowi apelacji, umowy o pracę jakie
zawarł wnioskodawca nie są umowami nieważnymi.
Sąd Apelacyjny odwołując się do art. 203 KH wskazał, że nie ma przeszkód,
aby pełnomocnikami spółki byli członkowie zarządu. Ma rację Sąd Apelacyjny, że
przepis art. 203 KH nie określa kto może być pełnomocnikiem spółki, a tym samym
pozostawia swobodę wyboru zgromadzeniu wspólników. Dlatego też, skoro umowę z
wnioskodawcą zawarła osoba prawidłowo umocowana, to umowy tej nie można
uznać za nieważną (art. 58 § 1 KC).
Twierdzenia zawartego w kasacji, iż w ocenie organu rentowego przepis art.
203 KH nie zezwala członkowi zarządu spółki na zawarcie umowy z innym członkiem
zarządu, nie zostało w żaden sposób uzasadnione. Nie znajduje ono także potwier-
dzenia w literalnej treści art. 203 KH „w umowach między spółką a członkami za-
rządu tudzież w sporach z nimi reprezentuje spółkę rada nadzorcza lub pełnomocni-
cy powołani uchwałą wspólników”
Przy pierwszym rozpoznaniu sprawy organ rentowy nie czynił w ogóle zarzutu
naruszenia art. 203 KH, lecz podniósł, że w okolicznościach sprawy wnioskodawca
nie mógł świadczyć pracy ze względu na nadmiar innych obowiązków i warunki.
Obecnie fakt świadczenia przez wnioskodawcę pracy pozostaje poza sporem.
5
Zarzut nieważności zawartej umowy zawarty w kasacji nie znajduje, jak
wspomniano, uzasadnienia w treści art. 203 KH, którą Sąd Apelacyjny niewadliwie
zinterpretował.
Orzeczenia Sądu Najwyższego przytoczone w kasacji, jako argument prze-
mawiający za nieważnością umowy, dotyczyły całkowicie odmiennego stanu praw-
nego - „umowy z samym sobą” zawieranej przez jedynego wspólnika jednoosobowej
spółki z o.o. W tego rodzaju umowach nie można było dopatrzeć się podstawowych
elementów stosunku pracy, między innymi podporządkowania pracownika polece-
niom pracodawcy.
Sytuacja w rozpatrywanej sprawie jest całkowicie odmienna. Dlatego też wy-
wody kasacji w tej mierze są bezprzedmiotowe. Zwrócił już na to uwagę organowi
rentowemu Sąd Apelacyjny, gdyż te same orzeczenia z taką samą argumentacją
były zawarte w apelacji.
Skoro brak jest podstaw do uznania nieważności umowy o pracę zawartej
między wnioskodawcą a pełnomocnikami spółki, to bezpodstawny jest również zarzut
naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 4 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organi-
zacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25,
poz. 137 ze zm.), gdyż wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu jako
pracownik.
Kierując się przytoczonymi względami Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================