Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 29 grudnia 1998 r.
I PZ 67/98
Ograniczenie dopuszczalności kasacji w sprawach o świadczenia ze
względu na wartość przedmiotu zaskarżenia (art. 393 pkt 1 KPC) nie jest
sprzeczne z Konstytucją RP i art. 6 ust. 1 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o
ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie
(Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284).
Przewodniczący: SSN Teresa Flemming – Kulesza, Sędziowie SN: Józef
Iwulski (sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 grudnia
1998 r. sprawy z powództwa Jacka B. przeciwko Politechnice W. w W. o zapłatę, na
skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 16 września 1998 r. [...]
p o s t a n o w i ł:
o d d a l i ć zażalenie.
U z a s a d n i e n i
Powód Jacek B. wniósł o zasądzenie od pozwanej Politechniki W. kwoty 245
zł, jako dofinansowania do indywidualnego wypoczynku letniego w 1996 r. z zakła-
dowego funduszu świadczeń socjalnych. Jak podkreślił w uzasadnieniu pozwu, wys-
tąpił z roszczeniem o konkretne świadczenie.
Wyrokiem z dnia 12 lutego 1998 r. [...], Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Wrocła-
wia Śródmieścia uwzględnił powództwo w całości, zasądzając na rzecz powoda
kwotę 245 zł.
Apelację strony pozwanej od tego wyroku, uwzględnił Sąd Wojewódzki-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu, który wyrokiem z dnia 14 maja
1998 r., zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji i oddalił powództwo.
2
Od tego wyroku kasację złożył powód. Sąd Wojewódzki kasację tę odrzucił
postanowieniem z dnia 16 września 1998 r., powołując się na zbyt niską wartość
przedmiotu zaskarżenia (art. 393 pkt 1 KPC).
Zażalenie na to postanowienie złożył powód, który zarzucił naruszenie art. 45
ust. 1 i 77 ust. 2 Konstytucji RP; art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności oraz art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu
Praw Obywatelskich i Politycznych. Powód wywiódł, że przedmiotem sporu było
ustalenie prawa podmiotowego do wypłaty świadczenia socjalnego. Powód uważa,
że jego roszczenie miało "mieszany" charakter.
Sąd Najwyższy zważył, że zażalenie jest bezzasadne.
Zgodnie z art. 393 pkt 1 KPC kasacja jest niedopuszczalna w sprawach o
świadczenie niższe niż pięć tysięcy zł (poza sprawami gospodarczymi). Powód nie
dochodził ustalenia istnienia prawa (art. 189 KPC) lecz skonkretyzowanego roszcze-
nia pieniężnego (powództwo o świadczenie). Powództwo o ustalenie jest zgłosze-
niem żądania szczególnej formy ochrony prawnej, w której sąd ogranicza się do
ustalenia i tylko ustalenia istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.
Każde powództwo o świadczenie mieści w sobie pośrednio także żądanie ustalenia
stosunku prawnego lub prawa, z którego wynika roszczenie powoda. Zmierza jednak
do uzyskania innego rodzaju ochrony prawnej, gdyż nadto dąży jeszcze do zasądze-
nia świadczenia (por. np.: T. Rowiński "Interes prawny w procesie cywilnym i w pos-
tępowaniu nieprocesowym" Warszawa 1971 r., s. 72). Proponowana przez powoda
wykładnia, sprowadzająca się do uznania, że powództwem o ustalenie jest każde
powództwo o świadczenie, całkowicie zniekształcałaby treść art. 393 pkt 1 KPC.
Według art. 78 Konstytucji RP każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orze-
czeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Nadto ustawowo mogą być wprowa-
dzone wyjątki od tej zasady. Tym samym konstytucyjnie zagwarantowane (i to z
możliwością wyjątków) jest jedynie odwołanie się od orzeczeń sądowych wydanych
w pierwszej instancji. Możliwość wniesienia kasacji (trzecia instancja) nie wynika
wprost z Konstytucji. Nie wynika ona z szerszego prawa dostępu do sądu. Zgodnie
bowiem z art. 77 ust. 2 Konstytucji ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej
dochodzenia naruszonych wolności lub praw, a zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji
każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasad-
nionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. W tym aspek-
3
cie należy stwierdzić, że przepis art. 393 pkt 1 KPC nie zamyka (ogranicza) sądowej
drogi dochodzenia naruszonych praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji), gdyż droga sądo-
wego dochodzenia praw istnieje niezależnie od ilości instancji, w których sprawa jest
rozpoznawana.
W zakresie prawa dostępu do sądu przydatne jest odwołanie się do orzecz-
nictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu co do wykładni art. 6
ust. 1 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawo-
wych wolności sporządzonej w Rzymie (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 i 285). Try-
bunał ten prezentuje w tym przedmiocie utrwalone orzecznictwo. Z ostatniego okresu
można powołać orzeczenie z dnia 19 grudnia 1997 r., w sprawie Brualla Gomez de la
Torre przeciwko Hiszpanii (raport Europejskiej Komisji Praw Człowieka z dnia 18
października 1996 r., skarga nr 26737/95). W jego uzasadnieniu wyrażono pogląd,
że prawo do sądu, którego jednym z aspektów jest prawo dostępu do sądu, nie ma
charakteru absolutnego. Podlega ograniczeniom, zwłaszcza w zakresie warunków
dopuszczalności odwołań, które z samej natury wymagają regulacji przez państwo.
Korzysta ono w tym zakresie z pewnego marginesu swobody. Ograniczenia nie
mogą prowadzić do restrykcji lub redukcji dostępu do sądu w sposób lub w stopniu
powodującym naruszenie istoty tego prawa. Ograniczenia nie są zgodne z art. 6 ust.
1 Konwencji, jeśli nie realizują uprawnionego celu lub nie ma rozsądnej proporcji
między zastosowanymi środkami i celem do osiągnięcia. Przepis art. 6 Konwencji nie
zmusza państw do tworzenia sądów apelacyjnych lub kasacyjnych. Jeśli jednak
powstaną, muszą zapewniać gwarancje art. 6, np. skutecznego prawa dostępu do
sądu w celu rozstrzygnięcia o prawach i obowiązkach cywilnych. Sposób stosowania
art. 6 ust. 1 przez sądy apelacyjne i kasacyjne uzależniony jest od szczególnych
cech postępowania wchodzącego w grę. Należy uwzględnić całość postępowania i
rolę sądu kasacyjnego. Warunki dopuszczalności kasacji mogą być surowsze niż
zwykłej apelacji. Ze względu na specjalną rolę Sądu Najwyższego jako instancji ka-
sacyjnej, Trybunał akceptuje większy formalizm procedury (podobnie orzeczenie
ETPC z dnia 19 lutego 1998 r., raport Europejskiej Komisji Praw Człowieka z dnia 4
września 1996 r., skarga nr 20124/92 w sprawie Spółka Edificaciones March Gallego
S.A. przeciwko Hiszpanii). Nadto w orzeczeniu z dnia 27 marca 1998 r., w sprawie
K.D.B. przeciwko Holandii (raport Europejskiej Komisji Praw Człowieka z dnia 21
maja 1997 r., skarga nr 21981/93) Trybunał uznał, że postępowanie w sprawie zez-
wolenia na apelację i procedura obejmująca wyłącznie kwestie prawne - w odróżnie-
4
niu od faktów - może być zgodna z wymaganiami art. 6 Konwencji, chociaż odwołu-
jącemu się nie dano możliwości osobistego wysłuchania przez sąd apelacyjny lub
kasacyjny. Wykładnię te należy odpowiednio odnieść do art. 14 ust. 1 Międzynaro-
dowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.
Kasacja według regulacji Kodeksu postępowania cywilnego jest szczególnym
środkiem zaskarżenia. Postępowanie kasacyjne nie jest zwykłą kontynuacją postę-
powania cywilnego, lecz polega na kontroli orzeczenia sądu drugiej instancji, pod
kątem ewentualnego naruszenia prawa. Sąd Najwyższy nie ustala faktów. Kontrola
rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji ograniczona jest do wskazanych w kasacji za-
rzutów naruszenia konkretnych przepisów prawa (art. 39311
i 3931
KPC). Dlatego też
ustawodawca wprowadził określone ograniczenia dopuszczalności kasacji, między
innymi ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. Nie jest to sprzeczne z Kons-
tytucją i wskazanymi normami prawa międzynarodowego.
Z tych względów należało uznać zażalenie powoda za bezzasadne i podlega-
jące oddaleniu z mocy art. 385 w związku z art. 397 § 2 oraz art. 39318
w związku z
art. 3932
KPC.
========================================