Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 stycznia 1999 r.
III RN 101/98
Uchylenie lub zmiana decyzji na podstawie art. 155 KPA może nastąpić
jedynie wówczas, gdy brak jest podstaw prawnych do jej uchylenia lub zmiany
w trybie wznowienia postępowania (art. 145 § 1 KPA) lub do stwierdzenia nie-
ważności (art. 156 § 1 KPA).
Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Walerian Sanetra,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 stycznia 1999 r. sprawy ze skargi
Przedsiębiorstwa Produkcyjnego „D.” - Jerzy M. w R. na decyzję Prezesa Głównego
Urzędu Ceł w Warszawie z dnia 11 grudnia 1995 r. [...] w przedmiocie klasyfikacji
taryfowej i wymiaru cła, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...]
od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 grudnia
1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.
U z a s a d n i e n i e
Dyrektor Urzędu Celnego w K. decyzją z dnia 22 czerwca 1994 r. wydaną
zgodnie z wnioskiem Jerzego M. - właściciela Przedsiębiorstwa Produkcyjnego „D.”
w R., a zawartą w Jednolitym Dokumencie Administracyjnym SAD [...],
zakwalifikował zgłoszony do odprawy celnej towar w postaci papieru
opakowaniowego według kodu PCN 4811 39 00 0 i na podstawie przyporządkowanej
mu stawki celnej dokonał wymiaru cła. Od tej decyzji odwołał się importer -
Przedsiębiorstwo Produkcyjne „D.” w R. podnosząc, że sprowadzony z zagranicy
towar powinien zostać zaklasyfikowany według pozycji kodu PCN 4819 20 10 0,
która objęta jest zerową stawką celną. Jednakże Prezes Głównego Urzędu Ceł
decyzją z dnia 12 sierpnia 1994 r. [...] utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej
2
instancji, wskazując w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia, że obowiązująca w dniu
dokonania zgłoszenia celnego taryfa celna importowa, która stanowi załącznik do
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1993 r. w sprawie ceł na towary
przywożone z zagranicy (Dz.U. Nr 128, poz. 591 ze zm.), przejęła w całości
nazewnictwo wprowadzone stosowną konwencją międzynarodową oraz tzw.
Ogólnymi Regułami Interpretacji Nomenklatury Scalonej Towarów. Wedle tych
przepisów do każdego importowanego towaru przypisany jest odpowiedni kod taryfy
z przyporządkowaną mu stawką celną. Przy czym taryfa celna nie różnicuje towarów
według kryterium ich przydatności lub celu ich wykorzystania, ale wyłącznie według
rodzaju towarów, a przyjęta przez polskie organy celne klasyfikacja towarów
importowanych została potwierdzona przez Radę Współpracy Celnej w Brukseli na
XIV Sesji Komitetu Systemu Zharmonizowanego w listopadzie 1994 r. Decyzja ta
uprawomocniła się, ponieważ Przedsiębiorstwo Produkcyjne „D.” nie zaskarżyło jej
do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Natomiast pismem z dnia 28 lutego 1995 r.
Przedsiębiorstwo Produkcyjne „D.” zwróciło się do Prezesa Głównego Urzędu Ceł z
wnioskiem o uchylenie w trybie art. 155 KPA powyższej decyzji Prezesa Głównego
Urzędu Ceł z dnia 12 sierpnia 1994 r., zaliczenie importowanego towaru do pozycji
kodu PCN 4819 20 10 0 i w konsekwencji o zwrot uiszczonego cła. Prezes Głównego
Urzędu Ceł decyzją z dnia 25 kwietnia 1995 r. [...] odmówił uchylenia swojej
uprzednio wydanej decyzji z dnia 12 sierpnia 1994 r. i utrzymanej nią w mocy decyzji
Dyrektora Urzędu Celnego w K. z dnia 22 czerwca 1994 r. Wówczas pismem z dnia
22 maja 1995 r. Przedsiębiorstwo Produkcyjne „D.” zwróciło się w trybie art. 127 § 3
KPA z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, w wyniku czego Prezes
Głównego Urzędu Ceł decyzją z dnia 11 grudnia 1995 r. [...] utrzymał w mocy swą
decyzję z dnia 25 kwietnia 1995 r. W tej sytuacji Przedsiębiorstwo Produkcyjne „D.”
[...] złożyło skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego na decyzję Prezesa
Głównego Urzędu Ceł z dnia 11 grudnia 1995 r., zarzucając naruszenie art. 7, art. 77
i art. 80 KPA przez błędne ustalenie, że skarżący importował papier do produkcji
pudełek, podczas gdy w rzeczywistości importował on pudełka do napojów
owocowych, co w konsekwencji spowodowało błędne zaklasyfikowanie przedmiotu
importu według kodu PCN 4811 39 00 0, zamiast według objętego zerową stawką
cła kodu PCN 4819 20 10 0. W skardze podniesiono także, że producenci soków
oraz napojów w Polsce, którzy zakupili maszyny do produkcji w firmie „T.P.” do pa-
kowania soków lub napojów przy wykorzystaniu tych maszyn, muszą kupować pu-
3
dełka w belach, natomiast producenci, którzy zakupili maszyny w firmie „C.B.”, za-
kupują w tym celu pudełka, które są już wstępnie uformowane poprzez zgrzanie
(czyli połączenie) jednej podstawy i jednego boku pudełka. W odpowiedzi na skargę
Prezes Głównego Urzędu Ceł wnosił o jej oddalenie, podnosząc w szczególności, że
zgodnie z brzmieniem taryfy celnej, pozycja 4811 obejmuje „papier, tekturę, watę
celulozową i wstęgi z włókien celulozowych, powlekane, impregnowane, barwione
powierzchniowo, ozdobione lub drukowane powierzchniowo w zwojach lub arku-
szach”, natomiast pozycja 4819 obejmuje „kartony, pudła, pudełka, torby i inne po-
jemniki opakowaniowe z papieru, tektury, waty celulozowej lub wstęg włókien celu-
lozowych, segregatory, pudełka na listy i podobne wyroby z papieru lub tektury sto-
sowane w biurach, sklepach itp.”, przy czym o tym, czy towar zgłoszony do odprawy
celnej będzie klasyfikowany według kodu 4811, czy według kodu 4819, decyduje
stan towaru w dniu dokonania jego zgłoszenia do odprawy celnej (art. 23 ust. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne, jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 71,
poz. 312 ze zm.), a nie sposób jego późniejszego wykorzystania przez importera.
Przeto taryfikacja spornego wyrobu nie może być oparta na informacjach o przy-
szłym jego wykorzystaniu (jako opakowań do soków lub napojów), ale musi być
zgodna z regułą nr 1 tzw. Ogólnych Reguł Interpretacji Nomenklatury Scalonej, co
oznacza, że wynikać ona musi z prostego zestawienia rzeczywistego stanu towaru w
dniu dokonania zgłoszenia celnego oraz brzmienia odpowiedniej pozycji taryfy celnej,
które w danym wypadku jednoznacznie wskazuje na pozycję kodu PCN 4811.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 19 grudnia 1997
r. [...] uchylił zaskarżoną decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 11 grudnia
1995 r. W uzasadnieniu tego wyroku Naczelny Sąd Administracyjny podniósł w
szczególności, że zgodnie z postanowieniem art. 23 ust. 1 ustawy - Prawo celne, cło
wymierza się według stanu towaru i jego wartości celnej w dniu dokonania zgłosze-
nia celnego, a klasyfikacja towaru dokonywana jest wyłącznie w oparciu o taryfę
celną importową, która obowiązuje w dniu dokonania zgłoszenia celnego. Równo-
cześnie, w opinii Naczelnego Sądu Administracyjnego, przystąpienie Polski z dniem
1 stycznia 1996 r. do sporządzonej w Brukseli w dniu 14 czerwca 1983 r. Międzyna-
rodowej Konwencji Zharmonizowanego Systemu Oznaczania i Kodowania Towarów
(Dz.U. z 1997 r. Nr 11, poz. 62) zobowiązuje wprawdzie polską administrację celną
do stosowania zaleceń w sprawie interpretacji klasyfikacji taryfowej (por. w tej kwestii
między innymi: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 czerwca 1993
4
r., SA/Wr 1852/92 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1996 r., III RN
28/96), jednakże należy mieć na uwadze, że zarówno interpretacje WCO, jak i
zalecenia Komitetu Systemu Zharmonizowanego mogą wiązać strony konwencji
dopiero po ich podjęciu. Dlatego klasyfikacja towarowa dokonywana w czerwcu 1994
r. nie mogła opierać się na wykładni ustalonej w listopadzie 1994 r. W konsekwencji
prawidłowość zakwalifikowania spornego materiału pakunkowego „T.P.”, który od-
prawiony był w dniu 22 czerwca 1994 r., powinna zostać oceniona po przeanalizo-
waniu pozycji 4811 i pozycji 4819 oraz uwagi 7. do działu 48. taryfy celnej, a także po
zapoznaniu się z wyglądem towaru i sposobem jego wykorzystania. Zdaniem Na-
czelnego Sądu Administracyjnego wynika stąd, że importowane kartony opakowa-
niowe do napojów i soków owocowych do maszyn „T.P.” i „C.B.” charakteryzują się
takimi samymi cechami wyrobu, który jest gotowym materiałem służącym do pako-
wania wymienionych płynów i powinny być zakwalifikowane do tej samej pozycji
taryfy celnej objętej kodem 4819. Pozycja taryfy celnej 4811 obejmuje natomiast
materiały do pakowania prostego lub przeznaczone do dalszej obróbki, tymczasem w
przedmiotowej sprawie sporny materiał posiada wymiary i tłoczenia pozwalające, po
wprowadzeniu go do specjalnej maszyny, na uformowanie w pudełka i równoczesne
zapakowanie w nie napojów lub soków owocowych w jednym ciągu technologicznym,
a zatem materiał ten spełnia funkcję kartonu w brzmieniu pozycji 4819 taryfy celnej
(w opinii Naczelnego Sądu Administracyjnego analogiczny pogląd wyraził zajął Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 26 listopada 1997 r., III RN 29/96 - OSN 1997 Nr 12,
poz. 205, w którym wywiódł między innymi, że: „zakwalifikowaniu do tej samej stawki
celnej podlegają importowane, nie różniące się istotnie materiały do pakowania
soków i napojów (kartony), choć przywożone są z zagranicy w formie ukształtowanej
w sposób dostosowany do różnych maszyn produkcyjnych”).
Minister Sprawiedliwości pismem z dnia 31 lipca 1998 r. [...] wniósł rewizję
nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego [...] za-
rzucając mu rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o
Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) oraz art. 155
KPA w związku z art. 23 ust. 1 ustawy - Prawo celne i w związku z § 1 rozporządze-
nia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1993 r. w sprawie ceł na towary przywożone z
zagranicy (Dz.U. Nr 128, poz. 591), a w konsekwencji wniósł o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku i oddalenie skargi. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono
w szczególności, że wydając zaskarżony wyrok Naczelny Sąd Administracyjny nie
5
wziął pod uwagę tego, iż zaskarżona decyzja Głównego Urzędu Ceł z dnia 11 grud-
nia 1995 r. utrzymała w mocy decyzję z dnia 25 kwietnia 1995 r., która została wyda-
na na podstawie art. 155 KPA, pomimo że uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej
na podstawie art. 155 KPA może nastąpić jedynie wówczas, gdy wady takiej decyzji
lub postępowania, w wyniku którego została ona wydana, uniemożliwiają jej wzru-
szenie w trybie wznowienia postępowania (art. 145 - art. 146 KPA) oraz stwierdzenie
jej nieważności (art. 156 KPA). Tymczasem, według rewizji nadzwyczajnej, zarzuty
rażącego naruszenia prawa - wobec wydania rozstrzygnięcia opartego na niewłaś-
ciwej podstawie prawnej - które podniesione zostały we wniosku o uchylenie lub
zmianę decyzji w trybie określonym w art. 155 KPA, mogłyby ewentualnie stanowić
uzasadnienie dla załatwienia sprawy przez organ administracji celnej, a następnie
przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyniku wniesienia skargi, wyłącznie na pods-
tawie art. 156 § 1 pkt 2 KPA. Równocześnie w rewizji nadzwyczajnej podniesiono, że
istota sporu dotyczy tego, czy importowany przez skarżącego towar był „papierem”
służącym do produkcji pudełek na soki lub napoje i jako taki powinien zostać zakla-
syfikowany do pozycji 4811 taryfy celnej, czy też należało go traktować jako „pudeł-
ka” i wówczas powinien zostać zaklasyfikowany do pozycji 4819 taryfy celnej. Z
punktu widzenia taryfy celnej jest oczywiście rzeczą obojętną, na jakie cele lub do
jakiej maszyny towar ten miał być przeznaczony, tym bardziej że w myśl obowiązu-
jących przepisów prawnych każdy importer może swobodnie dysponować towarem
po jego dopuszczeniu na polski obszar celny. Cło wymierza się natomiast zawsze
według stanu towaru i według stawek obowiązujących w dniu dokonania zgłoszenia
celnego (art. 21 ust. 1 ustawy - Prawo celne). Skoro więc taryfa celna przewiduje
między innymi określone w pozycji 4811 oraz 4819 zróżnicowanie kwalifikacji towa-
rów importowanych, to - w opinii skarżącego - trafne było w rozpoznawanej sprawie
stanowisko Głównego Urzędu Ceł, wedle którego wielowarstwowe kartony importo-
wane w zwoju nie posiadają cech wyrobu gotowego, a tym samym nie stanowią
towaru służącego do pakowania, a w konsekwencji musiały być zaklasyfikowane do
pozycji 4811, a nie do pozycji 4819 taryfy celnej. W rewizji nadzwyczajnej podkreś-
lono także, że podejmując rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie, polskie organy
celne stosowały klasyfikację spornych towarów według pozycji 4811 taryfy celnej w
sposób autonomiczny, a ich stanowisko w tej sprawie okazało się następnie zgodne
z późniejszymi zaleceniami Komitetu Systemu Zharmonizowanego. Dlatego bez-
przedmiotowa dla ocen prawnych w niniejszej sprawie jest argumentacja Naczelnego
6
Sądu Administracyjnego, który w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wywodzi, że
klasyfikacja towarowa dokonywana w czerwcu 1994 r. nie mogła opierać się na
wykładni oficjalnie zaleconej dopiero w listopadzie 1994 r. Natomiast, zdaniem rewizji
nadzwyczajnej, należy mieć na uwadze, że interpretacje Rady Współpracy Celnej
powołanej na podstawie art. III lit. d Konwencji sporządzonej w Brukseli w grudniu
1950 r., a przyjętej przez Polskę na podstawie oświadczenia Rady Państwa z dnia 6
czerwca 1974 r. (Dz.U. z 1978 r. Nr 11, poz. 43) oraz oświadczenia Rządu Polskiego
z dnia 30 marca 1978 r. (Dz.U. nr 11, poz. 44), które dotyczą wykładni przepisów,
mają charakter wiążący także dla polskich organów celnych. Ponadto, ponieważ
Rzeczpospolita Polska jest państwem stowarzyszonym z Unią Europejską na mocy
przyjętego oświadczenia rządowego z dnia 23 grudnia 1993 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 11,
poz. 38), to tym samym jest zobowiązana do przestrzegania porządku prawnego
wynikającego z Układu Stowarzyszeniowego, a w tej sytuacji wykonanie przez or-
gany celne zaskarżonego rewizją nadzwyczajną wyroku Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego naraziłoby je na zarzut postępowania sprzecznego z traktatem międzyna-
rodowym ratyfikowanym przez nasz kraj (art. 91 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Dz.U. Nr 78, poz. 438).
W odpowiedzi na rewizję nadzwyczajną Przedsiębiorstwo Produkcyjne „D.” w
R. wniosło o jej odrzucenie, zarzucając, że została wniesiona dopiero w dniu 31 lipca
1998 r., czyli z naruszeniem sześciomiesięcznego terminu do jej wniesienia, który
liczony jest od dnia wydania zaskarżonego wyroku Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego z dnia 19 grudnia 1997 r. (art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie
Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej -
Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektó-
rych innych ustaw - Dz.U. Nr 43, poz. 189). Ponadto w odpowiedzi na rewizję nadz-
wyczajną podniesiono, że nietrafny jest jej zarzut jakoby podstawą uchylenia zaskar-
żonych decyzji organów celnych powinien być w danym wypadku art. 156 KPA, a nie
art. 155 KPA, bowiem skarżący we wniosku do Prezesa Głównego Urzędu Ceł o
uchylenie ostatecznej decyzji wyraźnie wskazywał na „słuszny interes strony” jako
przesłankę mającą uzasadnić uchylenie i zmianę decyzji, a nie na naruszenie prawa
uzasadniające stwierdzenie jej nieważności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
7
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Stosownie do wyraźnego postanowienia art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r.
o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypos-
politej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postę-
powania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 wraz ze zmianą wprowadzoną
art. 98 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji - Dz.U.
Nr 133, poz. 882) sześciomiesięczny termin do wniesienia rewizji nadzwyczajnej li-
czyć należy od daty „doręczenia” (a nie od daty „wydania”) prawomocnego orzecze-
nia, którego rewizja nadzwyczajna dotyczy. Dlatego w rozpoznawanej sprawie brak
było podstaw do jej odrzucenia.
Natomiast art. 155 KPA określa prawne przesłanki dopuszczalności uchylenia
lub zmiany ostatecznej decyzji administracyjnej, na mocy której strona nabyła prawa,
co odnosi się także do sytuacji, w której ostateczna decyzja administracyjna nakłada
na stronę określone obowiązki, a tym samym kształtuje jej sytuację prawną (por. wy-
rok Najwyższego Trybunału Administracyjnego z dnia 27 stycznia 1932 r., 1.Rej.
7168/29; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 grudnia 1985 r., III
SA 1003/85, OSPiKA 1987 nr 7-8, poz. 163; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12
grudnia 1997 r., III RN 92/97, OSNAPiUS 1998 nr 10, poz. 290). Jednakże należy
mieć na uwadze, że uchylenie lub zmiana decyzji w trybie art. 155 KPA może mieć
miejsce jedynie w sytuacji, gdy brak jest podstaw prawnych do jej uchylenia lub
zmiany w trybie wznowienia postępowania (art. 145 § 1 KPA) lub do stwierdzenia
nieważności tej decyzji (art. 156 § 1 KPA) oraz to, że rozstrzygnięcie podejmowane
przez organ na podstawie art. 155 KPA ma charakter uznaniowy i podejmowane jest
za zgodą strony, o ile równocześnie przemawia za tym interes społeczny lub słuszny
interes strony, a nie sprzeciwiają się temu przepisy prawa. Tymczasem w rozpozna-
wanej sprawie Naczelny Sąd Administracyjny, wydając wyrok, nie wziął pod uwagę,
że zaskarżona decyzja Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 11 grudnia 1995 r. [...]
wydana została w wyniku postępowania administracyjnego, prowadzonego na skutek
wniosku strony z dnia 28 lutego 1995 r. o uchylenie w trybie art. 155 KPA pra-
womocnej już decyzji administracyjnej Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 12
sierpnia 1994 r. [...], który został uzasadniony tym, że organ celny zaliczył impor-
towany przez stronę towar do niewłaściwej, w opinii strony, pozycji kodu taryfy celnej
8
(do pozycji kodu PCN nr 4811 39 00 0 zamiast do pozycji kodu PCN 4819 20 10 0) i
w konsekwencji naliczył z tego tytułu nienależne cło. Oznacza to, że jakkolwiek w
pismach procesowych składanych w niniejszej sprawie strona powoływała się wy-
łącznie na swój „słuszny interes”, to jednak wniosek o uchylenie w trybie art. 155
KPA niekorzystnej dla niej decyzji oparła faktycznie na zarzucie naruszenia prawa
przez organy celne, który był już uprzednio przedmiotem wydanej w wyniku odwoła-
nia strony decyzji Prezesa Głównego Ceł z dnia 12 sierpnia 1994 r. [...], która stała
się prawomocna. Tymczasem na gruncie obowiązującego porządku prawnego zarzut
taki stanowić mógł podstawę zarówno skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego
od decyzji Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 12 sierpnia 1994 r., której jednak
strona nie wniosła, jak i podstawę wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji, o ile
w grę wchodziło rażące naruszenie prawa (art. 156 § 1 pkt 2 KPA), czego jednak
strona nie wykazała. Natomiast zarzut naruszenia prawa nie może stanowić podsta-
wy do uchylenia lub zmiany decyzji w trybie art. 155 KPA. Z tej samej przyczyny w
rozpoznawanej sprawie nie było dopuszczalne uchylenie przez Naczelny Sąd Ad-
ministracyjny decyzji ostatecznej wydanej na podstawie art. 155 KPA, skoro organ
administracyjny odmówił uchylenia lub zmiany innej decyzji ostatecznej.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 393
15
KPC w związku art. 10 ustawy z
dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń
Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu ukła-
dowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.)
orzekł jak w sentencji.
========================================