Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 marca 1999 r.
II UKN 535/98
Okresy służbowych skierowań na zagraniczne staże naukowe podlegają
uwzględnieniu jako okresy składkowe mimo, że pracodawca nie opłacał skła-
dek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudniania tego pracownika.
Przewodniczący: SSN Maria Mańkowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Kijowski, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 marca 1999 r. sprawy z powództwa
Stanisława Ł. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o
emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wro-
cławiu z dnia 15 kwietnia 1998 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację strony poz-
wanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we
Wrocławiu z dnia 11 września 1997 r. [...],
zasądził od strony pozwanej na rzecz Stanisława Ł. kwotę złotych 150 (sto
pięćdziesiąt) tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w W. decyzją z dnia 13 grudnia
1996 r. odmówił wnioskodawcy Stanisławowi Ł., urodzonemu w dniu 1 marca 1937 r.,
prawa do emerytury na podstawie art. 112 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 września 1990
r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) z uwagi na nieosiągnięcie
30 lat okresów składkowych wraz z okresami nieskładkowymi, w tym 20 lat w szkol-
nictwie lub instytucjach naukowych. W odwołaniu od powyższej decyzji wniosko-
dawca wskazał, iż jako pracownik naukowy Instytutu Konstrukcji i Eksploatacji Ma-
szyn Politechniki W. przebywał służbowo w oparciu o obowiązujące wówczas przepi-
sy uchwały Rady Ministrów Nr 110 z dnia 16 marca 1963 r. i Nr 47 z dnia 5 marca
1976 r. na stażach naukowych w Holandii i USA w ramach urlopu bezpłatnego. W
2
okresie tego zatrudnienia za granicą przekazywał na rzecz Politechniki część otrzy-
mywanego wynagrodzenia, łącznie przekazał 11. 850 dolarów USA.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 11 września 1997 r. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i
przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 1 marca 1997 r. przy uwzględ-
nieniu okresów pracy na stażach zagranicznych. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego pra-
cownik naukowy nie może ponosić ujemnych konsekwencji niemożności płacenia
osobiście składek na ubezpieczenie społeczne, jak też niemożności płacenia składek
przez pracodawcę.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu po rozpoznaniu apelacji pozwanego organu
rentowego wyrokiem z dnia 15 kwietnia 1998 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten spo-
sób, że oddalił odwołanie wnioskodawcy Stanisława Ł. Sąd Apelacyjny uznał, iż brak
jest podstawy prawnej do uwzględnienia okresów pracy wnioskodawcy za granicą, za
które nie zostały uiszczone składki na ubezpieczenie społeczne z uwagi na to, że
wnioskodawca korzystał wówczas w kraju z urlopów bezpłatnych. Politechnika W. nie
mogła płacić składek na ubezpieczenie społeczne w czasie urlopów bezpłatnych,
gdyż wnioskodawca nie otrzymywał wynagrodzenia, które stanowiłoby podstawę
wymiaru składek.
Pełnomocnik wnioskodawcy zaskarżył kasacją powyższy wyrok, zarzucając
naruszenie art. 2 ust. 2 lit. c ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur ... (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.)
oraz art. 472 i 473 KPC przez nieprzesłuchanie przedstawiciela Politechniki W. na
okoliczności skierowania wnioskodawcy do pracy za granicą. Wskazując na powyż-
sze naruszenia, wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie
apelacji strony pozwanej, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekaza-
nie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest uzasadniona w zakresie naruszenia przez Sąd drugiej instancji
prawa materialnego, nie jest natomiast zasadna odnośnie do zarzutu naruszenia art.
472 i 473 KPC, bowiem niesporne w sprawie są okoliczności i zasady, na podstawie
których wnioskodawca wyjeżdżał za granicę w celach naukowo - badawczych. Sąd
pierwszej instancji ustalił, i fakty te nie były negowane przez strony, iż wnioskodawca,
3
jako pracownik naukowy Politechniki W. był przez nią kierowany na staże naukowe
za granicę: od 11 sierpnia 1973 r. do 31 grudnia 1974 r. do USA w ramach urlopu
bezpłatnego, od 15 września 1980 r. do 31 października 1981 r. do Holandii w ra-
mach urlopu płatnego, od 1 września 1982 r. do 30 września 1987 r. i od 1 paździer-
nika 1989 r. do 30 września 1992 r. do USA w ramach urlopu bezpłatnego. W okresie
pobytu za granicą wnioskodawca pobierał stypendia, z których wpłacił na dewizowe
konto Politechniki łączną kwotę 11.850 USD, zgodnie ze zobowiązaniami, które pod-
pisywał przed kolejnymi służbowymi wyjazdami na staże naukowe. Politechnika za-
trudniała wnioskodawcę po każdym jego powrocie do kraju na dotychczasowym sta-
nowisku, to jest adiunkta w Instytucie Konstrukcji Maszyn. Stosunek pracy wniosko-
dawcy z Politechniką W. trwał w okresie od 1 września 1963 r. do 30 września 1992
r.
Powyższy stan faktyczny pozwala na uznanie, że okres pracy wnioskodawcy
za granicą powinien być wliczony jako okres składkowy w rozumieniu art. 2 ust.2 pkt
1 lit. c ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasa-
dach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz.
450 ze zm.). Wnioskodawca był bezsprzecznie zatrudniany za granicą za zgodą
właściwych władz polskich, skoro miał zgodę pracodawcy na wyjazd służbowy do
odbycia stażu naukowego i prowadzenia prac naukowo - badawczych w ośrodkach
naukowych za granicą. Zobowiązanie pracownika naukowego do wpłacania na rzecz
pracodawcy części stypendium otrzymywanego w tym czasie za granicą, przekonuje
dodatkowo o bezzasadności udzielania pracownikowi w tym okresie urlopów bez-
płatnych i istnieniu obowiązku pracodawcy do opłacania składek na ubezpieczenie
społeczne za oddelegowanego pracownika do pracy za granicą. (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1995 r., II UR 3/95, OSNAPIUS 1995 nr 17, poz. 222,
w którym stwierdzono, że okresami składkowymi w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1
ustawy rewaloryzacyjnej są te okresy zatrudnienia wykonywanego po dniu 15 listo-
pada 1991 r., w których istniał, wynikający z art. 4 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r.
o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, obowiązek opłacania składek
na ubezpieczenie społeczne, chociażby pracodawca składek tych nie opłacił.
W kasacji trafnie też powołano się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11
maja 1994 r., II UZP 5/94 ( OSNAPIUS 1994 nr 6, poz.97 ), w której przyjęto, iż pra-
cownikowi, który zgłosił wniosek o świadczenie emerytalno-rentowe po 15 listopada
1991 r., to jest po wejściu w życie ustawy rewaloryzacyjnej, można uwzględnić
4
okresy zatrudnienia w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
z.e.p. wykonywanego przed 15 listopada 1991 r., za które pracodawca nie opłacił
składek na ubezpieczenie społeczne. Podzielając w pełni ten pogląd Sąd Najwyższy
w składzie rozpoznającym przedmiotową sprawę uznał, iż okresy pracy wnioskodaw-
cy za granicą, świadczonej na podstawie służbowych skierowań na zagraniczne
staże naukowe, podlegają uwzględnieniu jako okresy składkowe, mimo iż Politech-
nika W. nie opłacała w tym okresie składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu za-
trudnienia wnioskodawcy.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy zaakceptował stanowisko Sądu
pierwszej instancji. Wnioskodawca spełnia bowiem warunki przewidziane w art. 112
ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze
zm.) skoro w dniu 1 marca 1997 roku ukończył 60 lat i wykazał 30 lat (okresy skład-
kowe i nieskładkowe), w tym 20 lat pracy w szkolnictwie.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315
KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================