Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 maja 1999 r.
I PKN 60/99
Oczekiwanie pracownika na wezwanie go przez pracodawcę do wykony-
wania pracy nie oznacza gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 § 1 KP, jeżeli
takiego zachowania pracownika nie usprawiedliwiają okoliczności sprawy.
Przewodniczący: Prezes SN Jan Wasilewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 maja 1999 r. sprawy z powództwa
Krystyny R. przeciwko Zakładom Przemysłu Odzieżowego „O.” Spółce z o.o. w W. o
ustalenie i wynagrodzenie, na skutek kasacji strony pozwanej i powódki od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia
2 czerwca 1998 r. [...]
o d d a l i ł obie kasacje i zniósł wzajemnie między stronami koszty postępo-
wania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Krystyna R. wniosła przeciwko pozwanym Zakładom Przemysłu
Odzieżowego „O.” Spółce z o.o. w W. pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy na
stanowisku szwaczki w okresie od 1 lipca 1995 r. oraz o wynagrodzenie za czas po-
zostawania bez pracy od 25 marca 1996 r. w kwocie 14.550 zł z ustawowymi odset-
kami za poszczególne miesiące. Strona pozwana wniosła o oddalenie tego żądania.
Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieście wyrokiem z dnia 22 grudnia 1997 r.
ustalił, że powódka od dnia 1 lipca 1995 r. pozostaje z pozwaną Spółką w stosunku
pracy na stanowisku szwaczki i oddalił powództwo w zakresie wynagrodzenia.
Sąd ten ustalił, że powódka została zatrudniona przez pozwaną w dniu 8
września 1981 r. na czas nie określony, początkowo na stanowisku szwacza, a od 1
czerwca 1987 r. krawca – brygadzisty. W marcu 1995 r. pozwana zawiadomiła KZ
NSZZ „Solidarność 80”, którego powódka była członkiem i przewodniczącą komisji
2
zakładowej, o zamiarze wypowiedzenia powódce, na podstawie ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U.
z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), warunków pracy i płacy w związku ze zmianami orga-
nizacyjnymi w sposobie pracy na wydziale szwalni oraz zmniejszeniem zatrudnienia
w grupie brygadzistów i zaproponowania jej po okresie wypowiedzenia, tj. od dnia 1
lipca 1995 r., pracy na stanowisku szwaczki z zachowaniem dotychczasowego wy-
nagrodzenia do końca okresu, w którym objęta jest szczególną ochroną stosunku
pracy. Po wniesieniu przez zakładową organizację związkową zastrzeżeń do wypo-
wiedzenia powódce warunków pracy pozwana przedstawiła sprawę Zarządowi Re-
gionu [...] NSZZ „Solidarność 80” w W., który poparł stanowisko Komisji Zakładowej.
W dniu 30 marca 1995 r. pozwana wypowiedziała powódce warunki pracy i płacy,
proponując jej jednocześnie od 1 lipca 1995 r. stanowisko szwaczki. Powódka nie
złożyła oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych jej warunków pracy
przed upływem połowy okresu wypowiedzenia, a jedynie w prywatnych rozmowach z
koleżankami z wydziału zaznaczała, iż nie zgodzi się na przyjęcie zmiany stanowiska
z brygadzisty na szwaczkę. W dniu 4 maja 1995 r. powódka złożyła pozew do Sądu
Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieście o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia
jej w dniu 1 kwietnia 1995 r. (data podana przez powódkę) dotychczasowych warun-
ków pracy i płacy i o przywrócenie jej na poprzednie stanowisko za dotychczasowym
wynagrodzeniem [...]. W uzasadnieniu pozwu, oprócz kwestionowania wskazanej
przez pozwaną przyczyny wypowiedzenia, nie zawarła żadnych oświadczeń. Wyro-
kiem z dnia 24 stycznia 1996 r. Sąd oddalił powództwo w tej sprawie. W dniu 29
czerwca 1995 r. dyrektor strony pozwanej Janusz N. wystosował do powódki pismo,
w którym polecił jej podjęcie z dniem 1 lipca 1995 r. pracy na stanowisku szwaczki za
wynagrodzeniem akordowym, zaznaczając, iż gdyby nastąpiło obniżenie jej wyna-
grodzenia, otrzyma stosowny dodatek wyrównawczy. Pouczył także powódkę, iż
wniesienie sprawy do Sądu nie wstrzymuje ani nie przedłuża okresu wypowiedzenia
warunków pracy i płacy. Powódka, która od 29 czerwca 1995 r. do 24 marca 1996 r.
nieprzerwanie przebywała na zwolnieniu lekarskim, otrzymała to pismo w lipcu 1995
r. W dniu 22 lutego 1996 r. pozwana doręczyła powódce za pośrednictwem poczty
świadectwo pracy, w którym stwierdziła, że stosunek pracy z powódką został rozwią-
zany z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia z dniem 30 czerwca 1995
r. W odpowiedzi na to pismo powódka podniosła, że jej stosunek pracy trwa nadal,
3
jako że nie odmówiła świadczenia pracy (zostało to przez Sąd ustalone), zaś od 29
czerwca 1995 r. otrzymuje nieprzerwanie zasiłek chorobowy. Pozwana, ustosunko-
wując się do stanowiska powódki stwierdziła, iż powódka co prawda nie złożyła w
zakładzie oświadczenia o odmowie przyjęcia nowych warunków pracy i płacy, ale
złożyła w sądzie pozew, co jest jednoznaczne z nieprzyjęciem zaproponowanych
warunków pracy. Podkreśliła także, że zakład jest jedynie pośrednikiem w wypłacie
zasiłku chorobowego. Po zakończeniu zwolnienia lekarskiego powódka nie stawiła
się u pracodawcy celem podjęcia pracy i nie zwracała się do pozwanej w żadnej for-
mie o dopuszczenie jej do świadczenia pracy. Sąd ustalił ponadto, że w okresie za-
trudnienia powódki u pozwanej bywały takie okresy, kiedy powódka miała trudności z
wchodzeniem na teren zakładu, a w szczególności na teren wydziałów produkcyj-
nych. W 1994 r. pracownikom ochrony zakazano wpuszczania powódki na teren zak-
ładu, ci jednak zakazu tego nie respektowali. W 1994 r. doszło jednak do sytuacji, w
której powódka nie została wpuszczona na teren zakładu i doszło do szarpaniny z
pracownikami ochrony. W 1995 roku w czasie zwolnienia lekarskiego powódki mogła
ona wejść na teren zakładu do kadr, kasy i lekarza, ale na polecenie dyrektora, nie
mogła wejść na teren produkcji. W czasie swych wizyt w zakładzie pracy powódka
była pod nadzorem ochrony, która przestrzegała polecenia dyrektora.
Na podstawie opisanych ustaleń Sąd Rejonowy przyjął, że powódka nie zło-
żyła we wskazanym w przepisie art. 42 § 3 KP terminie oświadczenia o odmowie
przyjęcia zaproponowanego jej stanowiska szwaczki ani w formie pisemnej, ani ust-
nej i w związku z tym ustalił, że powódkę łączy z pozwaną stosunek pracy na stano-
wisku szwaczki. Sąd uznał jednak, że powódka nie wykazała gotowości do świad-
czenia pracy na tym stanowisku i w związku z tym na mocy art. 81 § 1 KP jej rosz-
czenie o wynagrodzenie należy uznać za niezasadne.
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego w części dotyczącej oddalenia po-
wództwa o wynagrodzenie złożyła powódka, domagając się jego zmiany i zasądze-
nia wynagrodzenia od dnia 25 marca 1996 r. do daty orzeczenia. Pozwana zaskar-
żyła wyrok Sądu Rejonowego w części dotyczącej ustalenia istnienia stosunku pracy
i wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu lub jego
zmianę przez oddalenie powództwa. Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o
jej oddalenie.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu oddalił
obie apelacje.
4
Sąd w odniesieniu do apelacji powódki zważył, że Sąd Rejonowy po przepro-
wadzeniu wnikliwego postępowania dowodowego wyjaśnił wszystkie istotne okolicz-
ności sprawy i z ustaleń, które poczynił, wyciągnął prawidłowe wnioski. Sąd Woje-
wódzki zgodził się z Sądem Rejonowym, że powódka nie wykazała gotowości do wy-
konywania pracy, ani nie doznała w jej wykonywaniu przeszkód leżących po stronie
zakładu pracy. Podzielił przy tym pogląd, że gotowość pracownika do wykonywania
pracy polega na pozostawaniu pracownika w dyspozycyjności wobec pracodawcy, w
stanie zdolności do wykonywania pracy i z tym zamiarem. Dyspozycyjność zaś pra-
cownika nie polega na jego biernym oczekiwaniu na wezwanie zakładu pracy. Zda-
niem Sądu Wojewódzkiego, powódka powinna była po zwolnieniu lekarskim bądź
stawić się u pozwanej celem zgłoszenia swej gotowości do świadczenia pracy, bądź
zgłosić taką gotowość na piśmie.
W odniesieniu do apelacji strony pozwanej Sąd Wojewódzki w pełni zaapro-
bował rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego. W szczególności podzielił jego pogląd, iż
złożenie przez pracownika do Sądu żądania o uznanie za bezskuteczne wypowie-
dzenia warunków pracy i płacy nie może być rozumiane samo przez się jako odmo-
wa przyjęcia nowych warunków pracy i płacy, tym bardziej że również w treści pozwu
oświadczenie w tej sprawie nie zostało zawarte. Nie mogą o tym świadczyć również
poglądy powódki wyrażane w tej sprawie w kontaktach z innymi osobami.
Wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżyły do Sądu Najwyższego obie strony.
Powódka zarzuciła w kasacji naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art.
81 § 1 w związku z art. 8 i art. 94 pkt 10 KP przez błędną jego wykładnię oraz art. 32
ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz.
234 ze zm.) przez jego niezastosowanie, a ponadto naruszenie prawa procesowego
przez uchybienie art. 233 KPC, mające wpływ na treść orzeczenia, przy równocze-
snym naruszeniu art. 382 KPC, polegającym na niedostatecznie wnikliwej ocenie
zebranego przez Sąd pierwszej instancji materiału dowodowego. Powódka wniosła o
zmianę zaskarżonego wyroku Sądu Wojewódzkiego i Sądu Rejonowego i zasądze-
nie od pozwanej na jej rzecz dochodzonej kwoty, ewentualnie o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku Sądu Wojewódzkiego i przekazanie temu Sądowi sprawy do ponowne-
go rozpoznania z zaliczeniem poniesionych przez powódkę kosztów postępowania,
jako części kosztów w sprawie i o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosz-
tów postępowania kasacyjnego, tj. zastępstwa procesowego w kwocie 800 zł.
Pozwana zarzuciła w kasacji naruszenie przez Sąd Wojewódzki prawa proce-
5
sowego, tj. art. 381 KPC przez pominięcie w postępowaniu apelacyjnym dowodu z
zeznań świadka Janusza N., którego przeprowadzenia pozwana domagała się w
apelacji, bez ustosunkowania się do tego wniosku dowodowego, co mogło wpłynąć
na treść wyroku. W skardze zaznaczono, że dowód ten miał służyć wykazaniu, że
powódka złożyła w terminie przewidzianym przez Kodeks pracy kierownikowi zakła-
du pracy oświadczenie o odmowie przyjęcia nowych warunków pracy i płacy. Poz-
wana wniosła o uchylenie wyroku Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu w części od-
dalającej apelację pozwanej oraz zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów pro-
cesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości według norm przepisa-
nych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W odniesieniu do skargi powódki za nieuzasadnione należy uznać zarówno
zarzuty naruszenia przez Sąd Wojewódzki prawa materialnego, jak i prawa proceso-
wego. W ocenie Sądu Najwyższego, Sąd ten po wszechstronnym rozważeniu zebra-
nego w sprawie materiału prawidłowo uznał, że apelacja powódki podlega oddaleniu.
Istotnie, w stanie faktycznym sprawy domaganie się przez powódkę wynagrodzenia
za czas niewykonywania pracy w oparciu o art. 81 § 1 KP było nieuprawnione.
Słusznie bowiem wywiódł Sąd Rejonowy, iż z treści tego przepisu wynikają dwie
przesłanki nabycia prawa do takiego wynagrodzenia: po pierwsze – gotowość pra-
cownika do wykonywania pracy, po drugie zaś – doznanie przeszkód z przyczyn do-
tyczących pracodawcy. W przedmiotowej sprawie przepis art. 81 § 1 KP miałby za-
tem zastosowanie w przypadku, w którym powódka pomimo stawienia się w zakła-
dzie pracy po zakończeniu zwolnienia lekarskiego bądź też pisemnie zgłoszonej go-
towości podjęcia pracy, zostałaby przez pracodawcę niedopuszczona do świadcze-
nia pracy. Gotowość powódki do wykonywania pracy można by uznać wówczas,
gdyby wykazała, że oddała się w tym względzie do dyspozycji zakładu pracy i w dys-
pozycji tej pozostawała. Samo zaś bierne oczekiwanie skarżącej na wezwanie pra-
codawcy nie spełnia tego warunku. Wbrew zarzutom powódki nie można bowiem
przyjąć, aby w przedmiotowej sytuacji pracodawca był zobowiązany do takich wez-
wań na podstawie zasad współżycia społecznego. Ponadto, wobec ustaleń poczy-
nionych w sprawie, nie można przyjąć, że zakład pracy utrudniał skarżącej zadekla-
rowanie przez nią z gotowości do pracy; mogła to uczynić zarówno osobiście, jak i
6
korespondencyjnie. Wobec zaś niezaistnienia faktu zgłoszenia takiej gotowości w
jakiejkolwiek formie, bezprzedmiotowe staje się rozważanie, czy powódka, pozos-
tając w gotowości do świadczenia pracy, doznała przeszkód w jej wykonywaniu z
przyczyn dotyczących pracodawcy. To wszystko zaś doprowadziło Sąd Najwyższy
do stwierdzenia, że powódka nie ma podstaw do żądania od pracodawcy wynagro-
dzenia za czas niewykonywania pracy.
Sąd Najwyższy rozpatrzył także ten fragment kasacji powódki, w którym za-
rzuca Sądom obu instancji nieodniesienie się do przepisu art. 32 ust. 1 ustawy z dnia
23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) i uznał, iż
jest on o tyle nieuzasadniony, że w tej sprawie w ogóle poza sporem pozostawało,
czy pracodawca naruszył prawo, wypowiadając powódce dotychczasowe warunki
pracy i płacy. Sprawa roszczenia powódki o uznanie za bezskuteczne wypowiedze-
nia jej przez stronę pozwaną warunków pracy i płacy na stanowisku brygadzisty
została bowiem rozstrzygnięta wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieś-
cie z dnia 24 stycznia 1996 r. Sąd ten uznał, że art. 32 ustawy o związkach za-
wodowych nie został naruszony, jako że wypowiedzenia zmieniającego dokonano na
podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), który to
przepis jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisu art. 32 ustawy o związ-
kach zawodowych. Sprawa, w której została wniesiona kasacja, dotyczy jedynie
tego, czy w wyniku owego, zgodnego z prawem wypowiedzenia zmieniającego dosz-
ło do zatrudnienia powódki na stanowisku szwaczki. W tym zakresie zaś Sądy obo-
wiązane były jedynie do analizy art. 42 § 3 KP, co też uczyniły.
W związku z powyższym Sąd Najwyższy oddalił kasację powódki na podsta-
wie art. 39312
KPC.
Sąd Najwyższy nie przychylił się również to zarzutu zgłoszonego w kasacji
przez stronę pozwaną.
Sąd zważył przy tym, że pominięcie wnioskowanego dowodu w postępowaniu
apelacyjnym, bez ustosunkowania się do tego wniosku przez sąd, istotnie może sta-
nowić naruszenie przepisu art. 381 KPC i uzasadniać uwzględnienie kasacji (por.
wyrok SN z dnia 16 kwietnia 1997 r., II UKN 56/97, OSNAPiUS 1998 nr 3, poz. 96).
Teza ta nie odnosi się jednak do sytuacji procesowej zaistniałej w rozpatrywanej
sprawie. Strona pozwana wniosła w apelacji o przeprowadzenie dowodu z zeznań
7
świadka Janusza N. dla wykazania, że powódka złożyła w terminie przewidzianym
przez Kodeks pracy kierownikowi zakładu pracy oświadczenie o odmowie przyjęcia
nowych warunków pracy i płacy. Pozwana zaznaczyła, iż o dowodzie tym dowie-
działa się przypadkiem, już po wydaniu wyroku przez Sąd pierwszej instancji przez
to, że wyszło na jaw, iż dawny dyrektor przedsiębiorstwa – Janusz N. – osobiście
znał sprawę przedmiotowego oświadczenia i może poświadczyć istotny dla
rozstrzygnięcia fakt. Mając to na uwadze Sąd Najwyższy zważył jednak, że już Sąd
pierwszej instancji ustalił, jaka jest wiedza dyrektora N. w kwestii złożenia przez po-
wódkę przedmiotowego oświadczenia. Z ustaleń tego Sądu wynika bowiem, że
osoba ta podpisała skierowane do powódki w dniu 29 czerwca 1995 r. pismo, po-
lecające jej podjęcie z dniem 1 lipca 1995 r. pracy na stanowisku szwaczki. Trudno
zatem przyjąć, że Sąd Wojewódzki, któremu art. 233 § 1 KPC nakazuje oceniać wia-
rygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechs-
tronnego rozważenia zebranego materiału mógł, bez pogwałcenia zasad logiki
uznać, że świadkowi N. jednak było wiadome, iż powódka złożyła w ustawowym
terminie oświadczenie o odmowie przyjęcia nowych warunków pracy i płacy. Co wię-
cej, należy wręcz uznać, że dysponowanie przez Sąd opisanym dokumentem już w
trakcie postępowania w pierwszej instancji, dawało Sądowi Wojewódzkiemu wystar-
czającą podstawę do przyjęcia, że Janusz N. wiedział, że powódka takiego oświad-
czenia nie złożyła, co na tle całokształtu sprawy, wobec treści art. 381 KPC prowadzi
do wniosku, że Sąd Wojewódzki nie naruszył prawa, nie dopuszczając (nawet bez
uzasadnienia) dowodu z zeznań świadka Janusza N.
W związku z powyższym Sąd Najwyższy oddalił kasację pozwanej na podsta-
wie art. 39312
KPC.
Sąd stosując zasadę wzajemnego zniesienia kosztów, wyrażoną w art. 100
KPC, orzekł o kosztach jak w sentencji.
========================================